LİSE ÖĞRENCİLERİNİN PSİKOLOJİK BELİRTİ VE ÖZ ŞEFKAT DÜZEYLERİNİN OKUL TÜKENMİŞLİĞİ İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 44, 249 - 266, 31.01.2023

İbrahim Dinçbaş Füsun Gökkaya Umut Çıvgın

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1163818

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı üniversite sınavına hazırlanan lise öğrencilerinin depresif belirti, anksiyete, stres belirtileri, öz şefkat ve okul tükenmişliği arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Üniversite sınavına hazırlanan lise öğrencilerinin hem akademik hem de yaşamsal olarak birçok sıkıntı ile yüz yüze geldikleri görülmektedir. Bu bağlamda öz şefkatin koruyucu olabileceği düşünülmektedir. İzmir ilinin Bergama ilçesindeki devlet liselerinde eğitim alan 251 öğrenci araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Demografik bilgi formu, Depresyon - Anksiyete - Stres Ölçeği, Öz-Anlayış Ölçeği ve Okul Tükenmişliği Ölçeği ile oluşturulan ölçek seti katılımcılar tarafından doldurulmuştur. Analizlerden önce normal dağılım varsayımları kontrol edilmiş ve veri analize hazır hale getirilmiştir. Pearson Korelasyon ve Çoklu Regresyon analizleri uygulanmıştır. Araştırma bulguları, depresif belirti, anksiyete, stres, öz şefkat ve okul tükenmişliğinin birbirleri ile ilişkili değişkenler olduğunu ve okul tükenmişliğinin depresif belirti ve stres düzeyleri tarafından yordandığını göstermiştir. Elde edilen bulgular, literatür tarafından desteklenmektedir fakat öz şefkatin okul tükenmişliğinin yordayıcısı olmaması dikkat çekmiştir. Bulgular, ilişkili literatür ışında tartışılmıştır ve gelecek çalışmalara öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

depresyon, anksiyete, stres, öz şefkat, okul tükenmişliği

The Relationship Between High School Students’ Psychological Symptoms and Self-Compassion Levels and School Burnout

Öz

The aim of this study is to examine the relationships between depressive symptoms, anxiety stress, self-compassion and school burnout levels of high school students preparing for the university entrance exam. It is understood that high school students who are preparing for the university exam face many problems both academically and in their life. In this context, it is said that self-compassion can be protective factor. 251 students studying at state high schools in Bergama district of İzmir province constitute the sample of the research. Participants were requested to fill in the questionnaire set consisting of the Demographic Information Form, Depression - Anxiety - Stress Scale, Self-Compassion Scale and School Burnout Scale. Before the analysis, the normal distribution assumptions were checked and the data was made ready for analysis. Pearson Correlation and Multiple Regression analyzes were applied. The research findings showed that depressive symptoms, anxiety, stress, self-compassion, and school burnout were correlated variables, and school burnout was predicted by depressive symptoms and stress levels. The findings are supported by the literature, but it is noteworthy that self-compassion is not a predictor of school burnout. The findings are discussed in the light of the relevant literature and suggestions for future studies are presented.

Anahtar Kelimeler

depression, anxiety, stress, self-compassion, school burnout

Kaynakça

• Akın, A. & Çetin, B. (2007). Depresyon, anksiyete, stres ölçeği (DASÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(1), 241-268.
• Akın, Ü., Akın, A., Abacı, R. (2007). Öz-duyarlık Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 1-10.
• Alpar, R. (2003). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemlere giriş. Nobel Basımevi.
• Altun, G. (2021). Geç ergenlik döneminde ebeveyn tutumları ile yaşam doyumu ve öz şefkat arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Antony, M. M., Bieling, P. J., Cox, B. J., Enns, M. W., Swinson, R. P. (1998). Psychometric properties of the 42-item and 21-item versions of the Depression Anxiety Stress Scales in clinical groups and a community sample. Psychological Assessment, 10(2), 176-181.
• Aslan, S. & Dönmez, A. (2013). Gençlerde kimlik yönelimi, toplumsal karşılaştırma, arkadaşlara bağlılık ve grupla bütünleşme. Mülkiye Dergisi, 37(3), 141-174.
• Atik, S. (2016). Akademik başarının yordayıcıları olarak öğretmene güven, okula karşı tutum, okula yabancılaşma ve okul tükenmişliği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aydın, E. (2016). Üniversite giriş sınavına hazırlanan öğrencilerin sınav kaygılarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aypay, A. & Eryılmaz, A. (2011a). Lise öğrencilerinin derse katılmaya motive olmaları ile okul tükenmişliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (21), 26-44.
• Aypay, A. & Eryılmaz, A. (2011b). Relationships of high school sdutent’subjective well-being and school burnout. International Online Journal of Educational Sciences, 3(1), 181-199.
• Aypay, A. (2012). Ortaöğretim öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği (OOTÖ). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 773-787.
• Balcı, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Akademi.
• Barlas, G. Ü., Karaca, S., Onan, N., Işıl, Ö. (2010). Üniversite sınavına hazırlanan bir grup öğrencinin kendilik algıları ve ruhsal belirtileri arasındaki ilişki. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1(1), 18-24.
• Barnett, M. D. & Flores, J. (2016). Narcissus, exhausted: Self-compassion mediates the relationship between narcissism and school burnout. Personality and Individual Differences, (97), 102-108.
• Bask, M. & Salmela-Aro, K. (2013). Burned out to drop out: Exploring the relationship between school burnout and school dropout. European Journal of Psychology of Education, 28(2), 511-528.
• Baş, G. & Kıvılcım, Z. S. (2019). Türkiye’de öğrencilerin merkezi sistem sınavları ile ilgili algıları: Bir metafor analizi çalışması. Journal of Qualitative Research in Education, 7(2), 639-667.
• Bayar, Ö. (2019). Üniversite öğrencilerinde beden imajı, öz-şefkat, depresif duygulanım ve cinsiyet. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (46), 175-190.
• Bluth, K., Roberson, P. N., Gaylord, S. A., Faurot, K. R., Grewen, K. M., Arzon, S., Girdler, S. S. (2016). Does self-compassion protect adolescents from stress? Journal of Child and Family Studies, 25(4), 1098-1109.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayınları.
• Conger, R. D., Ge, X., Elder, G. H., Lorenz, F. O., Simon, R. L. (1994). Economic stress, coercive family process, and developmental problems of adolescents. Child Development, 65(2), 541-561.
• Cox, D. R. & Snell, E. J. (1974). The choice of variables in observational studies. Applied Statistics, 23(1), 51-59. Craske, M. G., Rauch, S. L., Ursano, R., Prenoveau, J., Pine, D. S., Zinbarg, R. E. (2011). What is an anxiety disorder?. Focus, 9(3), 369-388.
• Cunha, M., Xavier, A., Castilho, P. (2016). Understanding self-compassion in adolescents: Validation study of the Self-Compassion Scale. Personality and Individual Differences, 93, 56-62.
• Çam, Z., Deniz, K. Z., Kurnaz, A. (2014). Okul tükenmişliği: Algılanan sosyal destek, mükemmeliyetçilik ve stres değişkenlerine dayalı bir yapısal eşitlik modeli sınaması. Eğitim ve Bilim, 39(173), 310-326.
• Çaparlar, C. Ö. & Dönmez, A. (2016). Bilimsel araştırma nedir, nasıl yapılır. Turk Journal of Anaesthesiology and Reanimation, 44(4), 212-8.
• Çelik, A. & Pesen, A. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okul tükenmişliği, öğrenme sürecinde yardım istemeleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 351-362.
• Çoban, Y. (2021). Öz-şefkat ile ilişki doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 128-139.
• Dedovic, K., Duchesne, A., Andrews, J., Engert, V., Pruessner, J. C. (2009). The brain and the stress axis: The neural correlates of cortisol regulation in response to stress. Neuroimage, 47(3), 864-871.
• Demir, V. & Yıldırım, B. (2017). Sanatla terapi programının üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerin depresyon, anksiyete ve stres belirti düzeylerine etkililiği. Ege Eğitim Dergisi, 18(1), 311-344.
• Demir, Y. & Kumcağız, H. (2020). The effect of aating attitude disorder in adolescents on subjective wellBeing, depression, anxiety and stress. International Journal of Field Education, 6(1), 24-36.
• Deniz, M. E. & Sümer, A. S. (2010). Farklı öz anlayış düzeylerine sahip üniversite öğrencilerinde depresyon, anksiyete ve stresin değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(158), 115-127.
• Deniz, M., Kesici, Ş., Sümer, A. S. (2008). The validity and reliability of the turkish version of the self-compassion scale. social behavior and personality. Social Behavior and Personality: An International Journal, 36(9), 1151-1160.
• Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261-286.
• Dökmen, Ü. (1992). Mesleki danışmada psikodramanın kullanılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 25(2), 409-422.
• Dönmez, K. & Sarı, T. (2021). Okul psikolojik danışmanlarında öz şefkat ile tükenmişlik arasındaki ilişkide umudun aracı rolünün incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 59, 60-84.
• Dunn, L. B., Iglewicz, A., Moutier, C. (2008). A conceptual model of medical student well-being: Promoting resilience and preventing burnout. Academic Psychiatry, 32(1), 44-53.
• Dündar, S., Yapıcı, Ş., Topçu, B. (2008). Üniversite öğrencilerinin bazı kişilik özelliklerine göre sınav kaygısının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 171-186.
• Elkin, Ö. O. (2020). Üniversite öğrencilerindeki anksiyete, stres, yaşam doyumu düzeyleri ve ilişkili değişkenlerin kız ve erkek öğrenciler arasında karşılaştırması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Erişen, E., Gökkaya, F., Yurdalan, F. (2021). 12-14 Yaşlarında olan ortaokul öğrencileri için öz-duyarlık ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(8), 730-739.
• Erten, S. B. (2020). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısı ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Fimian, M. J., Fastenau, P. A., Tashner, J. H., Cross, A. H. (1989). The measure of classroom stress and burnout among gifted and talented students. Psychology in the Schools, 26(2), 139-153.
• Fiorilli, C., De Stasio, S., Di Chiacchio, C., Pepe, A., Salmela-Aro, K. (2017). School burnout, depressive symptoms and engagement: Their combined effect on student achievement. International Journal of Educational Research, 84, 1-12.
• Fiorilli, C., Farina, E., Buonomo, I., Costa, S., Romano, L., Larcan, R., Petrides, K. V. (2020). Trait emotional intelligence and school burnout: the mediating role of resilience and academic anxiety in high school. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(9), 3058- 3067.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Genç, Y. (2016, Ağustos 24-26). Üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerin sınav kaygılarını etkileyen faktörler [Konferans Sunumu]. ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies), İstanbul, Türkiye.
• Gün, S., Türkmen, O. O., Yalçın, S. B. (2020). Yurtta kalan üniversite öğrencilerinin duygu düzenleme ile öz-şefkat düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 166-180.
• Karadağ, M. & Oğutlu, H. (2020). Prevalence of psychiatric symptoms among refugee adolescents in Turkey: A controlled study. Brazilian Journal of Psychiatry, 43(1), 55-60.
• Karadeniz, E. (2005). Üniversite giriş sınavına hazırlanan lise son sınıf öğrencileri ve velilerinin kaygı düzeyleri, baş etme yolları ve denetim odağı arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayınları.
• Kıcalı, Ü. Ö. & Arcan, K. (2016). Öz-sefkat ve yineleyici düşünmenin olumsuz duygulanım ve depresyonla ilişkisinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4(17), 16-32.
• Kutsal, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuzgun, N. E. (2020). Akademisyenlerin tükenmişlik düzeylerinin öz-anlayış ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lavafpour Nouri, F., Zahrakar, K., Omara, S., Azarhoush Fatideh, Z., Pourshojaei, A., Azarhoush Fatideh, N. (2015). Effect of psychoeducational forgiveness program on symptoms of depression, anxiety, and stress in adolescents. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences, 25(123), 191-196.
• Le, M. T. H., Tran, T. D., Holton, S., Nguyen, H. T., Wolfe, R., Fisher, J. (2017). Reliability, convergent validity and factor structure of the DASS-21 in a sample of Vietnamese adolescents. PloS one, 12(7), e0180557.
• Lovibon, P. F. & Lovibon, S. H. (1995). The structure of negative emotional states: Comparison of the Depression Anxiety Stress Scales (DASS) with the Beck Depression and Anxiety Inventories. Behaviour Research and Therapy, 33(3), 335-343.
• Mashayekh, M. & Hashemi, M. (2011). The impacts of music on language learners’ performance. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 2186-2190.
• McCarthy, M. E., Pretty, G. M., Catano, V. (1990). Psychological sense of community and student burnout. Journal of College Student Development, 31(3), 211-216.
• Myers, R. H. (1990). Classical and modern regression with applications. PWS-Kent Publishers.
• Neff, K. D. (2003a). Development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2, 223-250.
• Neff, K. D. (2003b). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2, 85-102.
• Neff, K. D., Bluth, K., Tóth-Király, I., Davidson, O., Knox, M. C., Williamson, Z., Costigan, A. (2021). Development and validation of the Self-Compassion Scale for Youth. Journal of Personality Assessment, 103(1), 92-105.
• Neff, K. D., Kirkpatrick, K. L., Rude, S. S. (2007). Self-compassion and adaptive psychological functioning. Journal of Research in Personality, 41(1), 139-154.
• ÖSYM (2020). Yükseköğretim kurulu 2020 yılı yükseköğretim kurumları sınavı yerleştirme sonuçları raporu. (Mart 2022). https://www.yok.gov.tr/HaberBelgeleri/BasinAciklamasi/2020/yks-yerlestirme-sonuclari-raporu-2020.pdf
• Öztürk, O. & Uluşahin, A. (2015). Ruh sağlığı ve bozuklukları. Nobel Tıp Kitabevleri.
• Parviainen, M., Aunola, K., Torppa, M., Lerkkanen, M. K., Poikkeus, A. M., Vasalampi, K. (2021). Early antecedents of school burnout in upper secondary education: A five-year longitudinal study. Journal of Youth and Adolescence, 50(2), 231-245.
• Pokhrel, N. B., Khadayat, R., Tulachan, P. (2020). Depression, anxiety, and burnout among medical students and residents of a medical school in Nepal: a cross-sectional study. BMC Psychiatry, 20(1), 1-18.
• Ponkosonsirilert, T., Laemsak, O., Pisitsungkagarn, K., Jarukasemthawee, S., Audboon, S., Leangsuksant, T. (2020). Stress, self-compassion, and school burnout in Thai high school students. International Journal of Adolescent Medicine and Health, 34(5), 343-349.
• Richardsen, A. M., Burke, R. J., Leiter, M. P. (1992). Occupational demands, psychological burnout and anxiety among hospital personnel in Norway. Anxiety, Stress, and Coping, 5(1), 55-68.
• Romano, L., Tang, X., Hietajärvi, L., Salmela-Aro, K., Fiorilli, C. (2020). Students’ trait emotional intelligence and perceived teacher emotional support in preventing burnout: the moderating role of academic anxiety. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(13).
• Salmela-Aro, K. & Upadyaya, K. (2020). School engagement and school burnout profiles during high school-The role of socio-emotional skills. European Journal of Developmental Psychology, 17(6), 943-964.
• Salmela-Aro, K., Savolainen, H., Holopainen, L. (2009). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagged longitudinal studies. Journal of Youth and Adolescence, 38(10), 1316-1327.
• Schabram, K., & Heng, Y. T. (2021). How other-and self-compassion reduce burnout through resource replenishment. Academy of Management Journal, 65(2).
• Seçer, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 81-99.
• Seçer, İ., Haltomac, S., Veyis, F., Ateş, B. (2013). Okul tükenmişlik ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Eğitim Dergisi, 2(2), 16-24.
• Slivar, B. (2001). The syndrome of burnout, self-image, and anxiety with grammar school students. Horizons of Psychology, 10(2), 21-32.
• Solak Şimşek, N. (2019). Lise öğrencilerinde öznel iyi oluş ve öz şefkat arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Soylu, A. (2002). Yalın örgütlerde kariyer yönetimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sutton, E., Schonert-Reichl, K. A., Wu, A. D., Lawlor, M. S. (2018). Evaluating the reliability and validity of the self-compassion scale short form adapted for children ages 8-12. Child Indicators Research, 11(4), 1217-1236.
• Szabó, M. (2010). The short version of the Depression Anxiety Stress Scales (DASS-21): Factor structure in a young adolescent sample. Journal of Adolescence, 33(1), 1-8.
• Walburg, V. (2014). Burnout among high school students: A literature review. Children and Youth Services Review, 42, 28-33.
• Yang, H. J. & Farn, C. K. (2005). An investigation the factors affecting MIS student burnout in technical-vocational college. Computers in Human Behavior, 21(6), 917-932.
• Yelpaze, İ. (2019). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak bilişsel esneklik: Öz şefkatin aracılık rolü. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 535-549.
• Yıldırım, M. & Sarı, T. (2018). Öz-şefkat ölçeği kısa formunun Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(4), 2502-2517.
• Yıldız, V. A. & Kılıç, D. (2020). Investigation of school burnout and school attachment among secondary school students. Educational Sciences: Theory and Practice, 20(3), 44-55.