Armagan-ı Yasin-i Serif

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 45, 407 - 442, 31.07.2023

Semra Alyılmaz , Cengiz Alyılmaz

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1257182

Öz

Having settled in various geographical regions throughout history, Turkish people have adopted several religions from the past to the present. Tengrism (Shamanism / Kamism), Buddhism, Zoroastrism / Mazdaism, Manichaeism, Christianity (Nestorianism), Judaism / Jewishness, and Islamism are among the religions that have been mainly adopted by Turkish people. Among these religions, Islamism has undoubtedly had the greatest effect on Turkish people in social and cultural terms.
Turkish people are known to have abondoned most of their previous beliefs and traditions, putting Islamic rules, orders, and prohibitions of the Quran as well as the hadiths of Mohammed in the center of their life in many fields. It is an undeniable fact that certain beliefs of Turkish people regarding birth and death, as well as traditions like Islamic memorial ceremonies or celebration of holy days and religious festivals, are mainly based on Islamic rules and beliefs.
Surah Yaseen, the 36th surah among the 114 surahs of the Quran, is of particular value and importance. Consisting of 83 verses, the surah is recognized as the “Heart of the Quran” by Muslims. Mohammed commented on the significance of this surah. Considering both the meanings of the surah and Mohammad’s comments on it, Muslims have believed in the merit of reciting Surah al-Yaseen in all fields of life from birth up to death, which has led to the emergence of certain traditions related to that. One of these traditions is the recital of Surah al-Yaseen for a different purpose every day during Ramadan. Dating back hundreds of years, this tradition is still carried on in different parts of Anatolia.
“Armagan-i Yasin-i Serif” is a piece of writing that has witnessed the existence and the antiquity of this tradition. “Armagan-i Yasin-i Serif” was written in Ottoman Turkish language with Arabic letters by an unknown author in the early 20th century. Lexical features of the work suggest that it was based on a source book that was written in previous years.
“Armagan-i Yasin-i Serif” is currently stored in the archive of Ibrahim Koca, a businessman from Bursa.

Anahtar Kelimeler

Turkish religion, Islamism, Quran, Surah Yaseen, Armagan-i Yasin-i Serif

ARMAĞAN-I YASİN-İ ŞERÎF

Öz

Tarih boyunca farklı coğrafyalarda yaşayan Türkler, geçmişten günümüze kadar pek çok dini kabul etmişlerdir. Tengriçilik (Şamanizm / Kamizm), Budizm, Mecusilik / Zerdüştilik, Manihaizm, Hristiyanlık (Nasturilik), Musevilik / Yahudilik ve İslamiyet Türklerin kabul ettikleri dinlerin en belli başlı olanlarıdır. Bu dinlerden Türkleri sosyal ve kültürel bakımdan en çok etkileyen de kuşkusuz ki İslamiyet olmuştur.
Türklerin İslamiyet’i kabul ettikten sonra eski inançlarının ve geleneklerinin pek çoğunu terk ettikleri, birçok alanda İslami kuralları, Kur’an-ı Kerim’deki emir ve yasakları, Hz. Muhammed’in hadislerini hayatlarının merkezine koydukları bilinmektedir. Türklerin doğum ve ölümle ilgili bazı inanışlarının; mevlit okutma, kandil ve bayram kutlama geleneklerinin temelinde de çoğunlukla İslami kuralların ve inanışların olduğu inkâr edilemez bir gerçektir.
Anadolu’da yaşayan Türkler arasında, Kur’an-ı Kerim’in 114 suresinden biri olan ve 36. sureyi oluşturan Yasin suresi, ayrı bir yere ve öneme sahiptir. 83 ayetten oluşan sure, Müslümanlar tarafından “Kuran’ın Kalbi” olarak kabul edilmektedir. Bu surenin önemiyle ilgili olarak Hz. Muhammed’in sözleri bulunmaktadır. Müslümanlar hem surenin ifade ettiği anlamları hem de Hz. Muhammed’in bu sureyle ilgili olarak söylemiş olduğu sözleri göz önünde bulundurarak doğumdan ölüme kadar hayatın her alanında Yasin-i Şerif okumanın yararına inanmışlar; bununla ilgili bazı geleneklerin oluşmasını da sağlamışlardır. Ramazan ayının her günü farklı bir amaçla Yasin-i Şerif okuma geleneği de bunlardan birini oluşturur. Temeli yüzlerce yıl öncesine dayanan bu gelenek Anadolu’nun farklı bölgelerinde hâlâ devam ettirilmektedir.
“Armağan-ı Yasin-i Şerîf” adlı eser de bu geleneğin varlığına ve tarihinin eskiliğine tanıklık etmektedir. “Armağan-ı Yasin-i Şerîf”, Arap alfabesiyle ve Osmanlı Türkçesiyle XX. yüzyılın başlarında yazılmıştır ve yazarı bilinmemektedir. Dil özellikleri eserin, daha önceki yıllarda yazılmış bir kaynak eserden hareketle yazıldığını göstermektedir.
“Armağan-ı Yasin-i Şerîf” adlı eser hâlen Bursalı iş adamı İbrahim Koca’nın arşivinde bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türklerin dini, İslamiyet, Kur’an-ı Kerim, Yasin suresi, Armağan-ı Yasin-i Şerîf

Kaynakça

• Aba, V. (2018). Yâsin sûresi’nin ölülere okunması (rivayetler bağlamında bir analiz). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (12), 121-142.
• Ağca, H. (2006). Yâ-sin suresi. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü içinde (254-255. ss.), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Akarpınar, R. B. (1999). Türk kültüründe dinî törenler ve Mevlid kutlamaları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksoy, H. (2007). Eski Türk edebiyatında Mevlidler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(9), 323-332.
• Alyılmaz, C. (2011). Eski Türk mezar geleneği ve Bursa’daki türbeler. Kaşgar’dan Endülüs’e Türk-İslam Şehirleri Sempozyumları 28-30 Nisan 2011 Bursa Şehrengizi Bir Cihan Devletinin Doğduğu Şehir içinde (1-41. ss.), Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Alyılmaz, C. (1999). Moğolistan’daki oboolar / ovoolar. Orkun Dergisi, (11), 25-28.
• Alyılmaz, C. (2011). Zamir n’si eski bir iyelik ekinin kalıntısı olabilir mi?. Türk Gramerinin Sorunları II içinde (403-415. ss.), TDK Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2005). Orhun yazıtlarının bugünkü durumu. Kurmay Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2012). İslamiyet öncesi Türk eserleri. İ. Demirci, İ. Terzioğlu (Haz.), Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Abideleri içinde (6-105. ss.), Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği.
• Alyılmaz, C. (2015). İpek yolu kavşağının ölümsüzlük eserleri. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2016). “Gobu”stan’ın gizemi (“Kıpçaklar”a giden yol). Bitlis Eren Üniversitesi Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2021). Bilge Tonyukuk yazıtları. TDK Yayınları.
• Alyılmaz, C. & Alyılmaz, S. (2022). İbrahim Koca ve Dede Korkut Oğuznameleri’nin Bursa nüshası üzerine. BUGU Dil ve Eğitim Dergisi, 3(4), 275-324.
• Alyılmaz, S. (1999). Mevlit ve Türk edebiyatında mevlit türü. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (13), 195-202.
• Alyılmaz, S. (2011). Risâle-i Mûze-dûzluk (inceleme - metin - dizin). Elik Yayınları.
• Alyılmaz, S. (2017). On plurality category and teaching in Turkish. Journal of Education and Training Studies, 5(9), 94-99.
• Alyılmaz, S. & Alyılmaz C. (2014). Eski Türk kadın heykellerinin düşündürdükleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(4), 1-33.
• Assmann, J. (2018). Kültürel bellek: Eski Yüksek kültürlerde yazı, hatırlatma ve politik kimlik. (Çev: A. Tekin), T. Kurultay (Yay. Haz.), Ayrıntı Yayınları.
• Ata, A. (2004). Türkçe ilk Kur’an tercümesi giriş-metin-notlar-dizin. TDK Yayınları.
• Ateş, A. (1954). Vesîletü’n-necât mevlid. TTK Yayınları.
• Bozkurt, F. (2003). Türklerin dini. Cem Yayınları.
• Canım, R. (2016). Divan edebiyatının kaynakları. Akıl Fikir Yayınları.
• Cihangir, Ö. (2013). Konuları açısından Yâsîn Sûresi’nin tefsiri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Develi, H. (1998). Ağız özellikleri taşıyan bir eski Türkiye Türkçesi metni: Fatiha tefsiri. İlmî Araştırmalar, (6), 63-81.
• Dölek, A. & Arslan, M. A. (2021). Necip Fazıl 101 hadis manzum - meal - tefsir tahkîki, tahrîci ve edebî yönden değerlendirilmesi. Kitap Dünyası Yayınları.
• Drury, N. (1996). Şamanizm: şamanlığın ögeleri. (Çev. E. Şimşek), Okyanus Yayınları.
• Eliade, M. (1999). Şamanizm ilkel esrime teknikleri. (Çev: İ. Birkan), İmge Yayınları.
• Eren, H. (2020). Eren Türk dilinin etimolojik sözlüğü (ETDES). TDK Yayınları.
• Erkul, R. (2017). Birrî Mehmed Dede divânında âyetlerden iktibâslar. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), 97-104.
• Eroğlu, S. (2010). Edebî bir tür olarak mevlitler şekil özelliklerine dair bazı değerlendirmeler. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(18), 125-142.
• Gemalmaz, E. (2010). Türkçenin derin yapısı. C. Alyılmaz, O. Mert (Yay. Haz.), Belen Yayınları.
• Gömeç, S. (2008). Şamanizm ve eski Türk dini. Likya Kitap Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü I-II. TDK Yayınları.
• Günay, Ü. & Güngör, H. (2015). Başlangıçlarından günümüze Türklerin dini tarihi. Berikan Yayınları.
• Güngör, H. (2012). Türk din etnolojisi. IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Güngör, Ö. (2020). İsmâil Hakkı Bursevî ve eserlerine dair bir bibliyografya denemesi. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS), 5(2), 199-232.
• Gürbüz, N. (1986). Mustafa İbn Muhammed Ankaravî Yasin sûresi tefsiri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güzel, A. (2009). Dinî-tasavvufî Türk edebiyatı el kitabı. Akçağ Yayınları.
• İnan, A. (2006). Tarihte ve bugün Şamanizm. TTK Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1980). Türklerin dini. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kalafat, Y. (2004). Altaylar’dan Anadolu’ya Kamizm Şamanizm. Yeditepe Yayınları.
• Kara, Ö. (2011). Osmanlıda huzur dersleri geleneği ve literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 9(18), 519-539.
• Kara, M. & Kemikli, B. (Ed.). (2007). Süleyman Çelebi ve Mevlid - yazılışı, yayılışı ve etkileri. Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Karaağaç, G. (2021). Verintiler sözlüğü. TDK Yayınları.
• Karakış, M. (2012). Yasin sûresiyle ilgili rivayetler ve değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kartallıoğlu, Y. (2021). Osmanlı konuşma dili. TDK Yayınları.
• Keleş, R. (2013). Divan şiirinde lafzî âyet ve hadis iktibasları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, E. & Ersöz, S. (2020). Zamir /N/’sinin Türkçedeki fonemorfolojik gelişimi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(38), 565-606.
• Kızılgeçit, M. & Akça, E. (2022). Kur’ân’ın hayata yansıması: 1001 hatim uygulaması (Erzurum örneği). Diyanet İlmî Dergi, (58), 745-790.
• Kocasavaş, Y. (2004). Türkçede şahıs zamirleri. TDK Yayınları.
• Köksal, M. F. (2011). Mevlid-nâme. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Köprülü M. F. (2005). Türk tarih-i dinisi. M. Ergun (Yay. Haz.), Akçağ Yayınları.
• Kur’an-ı Kerim. (2018). E. Yıldız (Yay. Haz.), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Maden, Ş. (2018). Osmanlılar’da Yâsîn sûresi tefsir geleneği ve Ebû İshâkzâde Mehmed Efendi’nin Yâsîn sûresi tefsiri. H. Aydar, A. Majeed, A. Tırabzon, Z. Alrawashdeh, A. Günay, F. N. Şener (Ed.), Osmanlı Döneminde Tefsir içinde (255-290. ss.), Ensar Neşriyat.
• Mert, O. (2009). Ötüken Uygur Dönemi yazıtlarından tes - tariat - şine us. Belen Yayınları.
• Nadelyayev, V. M. vd. (1969). Drevnetyurkskiy slovar’. İzdatel’stvo “NAUKA”.
• Ocak, A. Y. (2004). Alevi ve Bektaşi inançlarının İslam öncesi temelleri. İletişim Yayınları.
• Okçu, N. S. (1982). Dîvan şiirine kaynaklık eden âyetler. (Yayınlanmamış doçentlik tezi), Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi.
• Okiç, M. T. (1975). Çeşitli dillerde mevlidler ve Süleyman Çelebi mevlidi’nin tercemeleri. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, (1), 17-78.
• Özkan, M. (2008). Eski Anadolu Türkçesi döneminde ortaya konan Kuran tercümeleri üzerine I. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (39), 115-159.
• Pala, İ. (1991). Ansiklopedik dîvân şiiri sözlüğü I-II. Akçağ Yayınları.
• Perin. M. (2001). Şamanizm. İletişim Yayınları.
• Roux, J. P. (1998). Türklerin ve Moğolların eski dini. (Çev: A. Kazancıgil), İşaret Yayınları.
• Sağol, G. (1997). Kur’an’ın Türkçe tercüme ve tefsirleri üzerinde yapılan çalışmalar. Türklük Araştırmaları Dergisi, (8), 379-396.
• Saha, Z. (2018). 16. yüzyıl Türkçe divanlarında âyetler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Serinsu, A. N. (2020). “Sadakallahu’l-azîm” dediğimizde ne demek istiyoruz? Dinî Araştırmalar, 23(58), 79-99.
• Sezgin, F. (1997). 14. yüzyıla ait bir Yâsin sûresi tefsiri üzerinde sentaks çalışması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sıcak, A. S. (2020). Nüzûl sıralaması ve metinsel içerik açısından Yâsîn sûresinin tarihlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Dergisi, 24(3), 1285-1306.
• Tabaklar, Ö. (1987). Amme cüzü tefsiri, Mustafa bin Muhammed (varak no: 111b-121a/143a-154b). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tabaklar, Ö. (2003). Anadolu sahasında yazılmış bir sûre tefsiri. İlmî Araştırmalar, (16), 97-116.
• Tanyu, H. (1986). İslâmlıktan önce Türklerde tek tanrı inancı. Boğaziçi Yayınları.
• Tanyu, H. (1998). Türklerin dini tarihçesi. Burak Yayınları.
• Tavaslı, Y. (2008). Kur’ân-ı Kerîm sırasına göre bilgisayar yazılı Yâsîn-i şerîf Türkçe okunuşu Kur’ân’dan seçme sûreler. Tavaslı Yayınları.
• Tavaslı, Y. (2021). Peygamber duâları ve Yâsîn-i Şerif. Tavaslı Yayınları.
• Tekin, Ş. (1962). Mani dininin Uygurlar tarafından devlet dini olarak kabul edilişinin 1200. yıldönümü dolayısı ile birkaç not (762-1962). TDAY Belleten 1962, 1-11.
• Tekin, Ş. (2001). Ög, ögir-, yarlıg, yarlıka- kelimelerinin nerelerden geldikleri hakkında. İştikakçının Köşesi Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler içinde (211-228. ss.), Simurg Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. yüzyıl gramer - metin - sözlük. Enderun Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1980). Süleyman Çelebi mevlid: (vesîletü’n-necât). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tiryaki, Ö. (2021). Yâsîn sûresi’nin meânî ilmi açısından tahlili. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tözlüyurt, M. (2014). Kur’an’da yer alan geleneklerin farklı bir açıdan değerlendirilmesi. Bilimname, 2014(1), 133-156.
• Tulum, M. (2011). 17. yüzyıl Türkçesi ve söz varlığı. TDK Yayınları.
• Yavuz, K. (2017). Mevlid’in Türkçe kaynakları, şerhleri ve Mevlid metni üzerine. Bir Ömrün Yazıları II Edebiyat içinde (43-67. ss.), Nizamiye Akademi Yayınları.
• Yazır, E. M. H. (2021). Hak dini Kur’an dili. I-IV. A. C. Köksal, M. Kaya (Yay. Haz.), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yelten, M. (2000). Anadolu sahasında yapılmış sure tefsirleri ve bu tefsirlerin Türk dili açısından önemi. İlmî Araştırmalar, (9), 249-254.
• Yeşil, M. Ş. (2017). Yâsîn dinî bilgiler serisi. Merve Yayınları.