GEOFFREY N. LEECH’İN KİBARLIK KURAMI: CEVDET BEY VE OĞULLARI ROMANI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 47, 593 - 609, 31.07.2024

Cansu Uçar

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1410761

Öz

Dilin rolü, bireyler arasında anlam ve anlayışın oluşturulması ve aktarılmasında önemlidir. Bu rolü üstlenen nezaket; dilin ince, saygılı ve düşünceli davranışlarıyla kişiler arası etkileşimi güçlendirerek anlamın daha iyi iletilmesini sağlar. Nezaket araştırmaları, bağlam ve anlamın yorumlanmasını inceleyen edim biliminin alt dallarından biridir. Nezaket ilk kez Robin Lakoff (1973) tarafından araştırılmıştır. Nezaket çalışmalarını geliştiren ve “yüz” olgusunu araştıran Brown ve Levinson’dur (1987). Grice (1975), “Konuşma Sezdirimleri” adlı nezaket yaklaşımında; konuşmacıların iletişimde sıklıkla iş birliği yaptığını vurgulamıştır. İş birliği ilkelerini açıklayan ve kendi kibarlık ilkelerini kapsamlı şekilde araştıran Geoffrey N. Leech (1983), “nezaket prensibi” ve bu prensibin “incelik, tevazu, takdir etme, cömertlik, uzlaşma, sempati” ilkelerini incelemiştir. Bu makalede Leech’in kibarlık kuramının altı ilkeleri temel alınmış ve bunun örnekleri belirlenen Cevdet Bey ve Oğulları romanında tespit edilmiştir. Araştırmanın nesnesi olarak seçilen roman, Nobel ödüllü yazar Türkiye’nin tarihî ve kültürel gelişimini incelemesi nedeniyle modern Türk edebiyatında önemli bir eser olarak kabul edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

edim bilimi, Geoffrey N. Leech, kibarlık ilkeleri, kibarlık kuramı, Orhan Pamuk

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Geoffrey N. Leech’s Politeness Theory: The Example of the Novel Cevdet Bey and His Sons (Cevdet Bey ve Oğulları)

Öz

The role of language is pivotal in creating and conveying a meaning besides understanding between individuals. Politeness, which plays this role, strengthens interpersonal interaction with subtle, respectful and thoughtful behaviors of the language and it ensures better transmission of meaning. Politeness research is a subfield of pragmatics that examines the interpretation of context and the meaning. Politeness was first searched by Robin Lakoff (1973). Grice (1975), in his approach to politeness called “Conversational Implicatures”; He emphasized that speakers often collaborate in communication. Geoffrey N. Leech (1983), who explained the principles of cooperation and extensively searched his own principles of politeness, also investigated the “politeness principle” and its principles of “tact, humility, appreciation, generosity, compromise, sympathy”. In this article, the six principles of Leech’s politeness theory are taken as a basis and examples of the principles are identified in the novel Cevdet Bey and His Sons (Cevdet Bey ve Oğulları). This study, based on Leech’s principle of politeness and politeness, aims to understand the role and importance of politeness in this work, supported by examples from the novel Cevdet Bey and His Sons (Cevdet Bey ve Oğulları). The novel is chosen as the main subject of the research which is considered as an important work in modern Turkish literature since the Nobel Prize-winning author examines the historical and cultural development of Türkiye in his work.

Anahtar Kelimeler

pragmatics, Geoffrey N. Leech, politeness principles, politeness theory, Orhan Pamuk

Kaynakça

• Aksan, D. (2020). Her yönüyle dil - Ana çizgileriyle dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Brown, P. & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge University Press.
• Dereli, S. (2008). Sözlü iletişimde nezaket stratejileri. Türkbilig, (15), 24-52.
• Dervişcemaloğlu, B. (2023, Aralık 15). Pragmatik ve söz edimleri. https://www.ege-edebiyat.org/docs/Pragmatik.doc
• Doğan, G. (1990). Bir edimbilim kuramı olarak bağıntı. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 63-73.
• Goffman, E. (2009). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (Çev: B. Cezar), Metis Yayınları.
• Grice, H. P. (1975). Logic and conversation. P. Cole, J. L. Morgan (Ed.), Syntax and Semantics Vol. 3 Speech Acts içinde (41-58. ss.), Academic Press.
• Kansu Yetkiner, N. (2016). İncelik kuramı ve yüz olgusu bağlamında çeviri çalışmalarında işlevsel-edimbilimsel eleştiri yöntemi uygulaması. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, (19), 31-50.
• Keser, B. M. (2018). Nezaket, nezaket teorileri ve Türkçede kullanılan nezaket kavramları. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1(15), 127-138.
• Kundakçı, E. (2021). Suat’ın nezaket stratejisi: Suat’ın Mektubu’na edimbilimsel bir bakış. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(1), 112-129.
• Leech, G. N. (1983). Principles of pragmatics. Longman.
• Leech, G. N. (2014). The pragmatics of politeness. Oxford University Press.
• Pamuk, O. (2021). Cevdet Bey ve oğulları. Yapı Kredi Yayınları.
• Turan, Ü. D. (2019). Edimbilim II: Bilgi değeri, bilgi yapısı ve dilde kibarlık ve kabalık. S. Özsoy, Ü. D. Turan (Ed.), Genel Dilbilim II içinde (141-159. ss.), Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, E. (2021). Dede Korkud’un “Nezaket teorisi” bakımından değerlendirilmesi. B. Bayram, C. Yavuz, M. Yorulmaz Kahve, T. Bayındır, N. Junayeva, M. Moldasheva, R. Yesbalayeva (Ed.), 9.Uluslararası Türkoloji Kongresi Bildiri Kitabı içinde (1037-1057. ss.), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.