GEÇ OSMANLI-ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’DE FUTBOL VE SİYASET İLİŞKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 48, 125 - 148, 31.01.2025

Hüseyin Say

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1505350

Öz

Türkiye’de futbol, bu topraklarda oynanmaya başladığından beri siyaset ile iç içedir. Saraya yakınlığı nedeniyle ayrıcalıklı bir konumda olan Galatasaray Lisesi öğrencileri hariç, Türk ve Müslüman tebaanın 1908’e kadar futbol oynaması ve futbol takımı kurması yasaktır. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin iktidarı ele geçirmesiyle futbol, Cemiyet’in politikasına paralel olarak milliyetçi bir karakter göstermiştir. Bu dönemde takımlar, Cemiyet’le bir şekilde ilişki kurmuş ve belli avantajlardan yararlanmak istemişlerdir. Aynı zamanda Cemiyet de futbolun kitleleri etkileme gücünü kullanabilmek adına futbola yönelmiştir. Futbolun siyasetle olan ilişkisi değişen tüm koşullara rağmen Birinci Dünya Savaşı Dönemi’nde, Kurtuluş Savaşı Dönemi’nde ve Tek Parti Türkiye Cumhuriyeti Dönemi’nde de sürmüştür. Takımlar, değişen koşullara hızlıca adapte olmuş ve siyasete yakın durarak belli imtiyazlara sahip olmayı tercih etmişlerdir. Bu çalışmada futbolun Osmanlı İmparatorluğu’na girişinden, tek partili Türkiye Cumhuriyeti Dönemi’ne kadar olan serüveni, siyasete yakınlık bağlamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

futbol, siyaset, Osmanlı, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Tek Parti Dönemi

Etik Beyan

Makale, araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma, etik kurul izni gerektirmemektedir.

The Relationship Between Football and Politics in Turkey in the Late Ottoman-Early Republic Periods

Öz

Football in Turkey has been associated with politics since it first began to be played in these territories. Except for the students of Galatasaray High School, which was in a privileged position due to its proximity to the palace, Turkish and Muslim subjects were forbidden to play football and establish football teams until 1908. After the Committee of Union and Progress came to power, football took on a nationalist character in parallel with the policy of the Committee. In this period, the teams established a relationship with the Committee and wanted to benefit from certain advantages. At the same time, the Committee also turned to football in order to use its power to influence the masses. Despite all the changing conditions, the relationship between football and politics continued during the First World War, the War of Independence and the Single-Party Period of the Turkish Republic. Teams quickly adapted to changing conditions and preferred to have certain privileges by staying close to politics. In this study, the adventure of football from its beginning in the Ottoman Empire to the Single-Party Period of the Republic of Turkey is analyzed in the context of proximity to politics.

Anahtar Kelimeler

football, politics, Ottoman, Committee of Union and Progress, Single-Party Period

Kaynakça

• Acar, G. (2023). Türk spor teşkilatı. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akın, Y. (2019). Gürbüz ve yavuz evlatlar: Erken Cumhuriyet’te beden terbiyesi ve spor. İletişim Yayınları.
• Atabeyoğlu, C. (1991). Türk spor tarihi ansiklopedisi: 1453-1991. Fotospor.
• Bora, T. & Erdoğan, N. (2015). Dur tarih vur Türkiye. R. Horak, W. Reiter, T. Bora (Ed.), Futbol ve Kültürü: Takımlar, Taraftarlar, Endüstri, Efsaneler içinde (223-242. ss.), İletişim Yayınları.
• Dağlaroğlu, R. (1987). Fenerbahçe Spor Kulübü tarihi: 1907-1987. Kendi Yayınları.
• Dikici, S. T. (2014). Yakarız bu gezegeni: Futbol, siyaset ve tribünlere dair. Caretta Kitapları.
• Dikici, S. T. (2015). Futbol, fado, fiesta: Futbol, tribün ve siyaset üzerine. Sinemis Yayınları.
• Engin, V. (2016). Mekteb-i Sultani. Yeditepe Yayınları.
• Ertekin, F. (2021). Din, harp, futbol. Vadi Yayınları.
• Galeano, E. (2021). Gölgede ve güneşte futbol. (Çev: E. Önalp, M. N. Kutlu), Can Sanat Yayınları.
• Gökaçtı, M. A. (2008). Bizim için oyna: Türkiye’de futbol ve siyaset. İletişim Yayınları.
• Görgün, E. (2017). Takımdan ayrı düz yazılar. Karakarga Yayınları.
• Irak, D. (2013). Hükmen yenik: Türkiye’de ve İngiltere’de futbolun sosyo-politiği. Evrensel Basım Yayın.
• Perin, N., Tanyolaç, N., Ünsi, T., Hiçyılmaz, E., Gökçe, A., Taner, G. (1981). Spor ansiklopedisi (Cilt 1). Tercüman Futbol.
• Radev, S. T. (2018). Galatasaray Mekteb-i Sultanisi: Resneli Bulgar bir talebenin hatıraları 1879-1898. (Çev: G. P. Kostandov), Kronik Kitap.
• Sarı, Y. (2019). İran’da bir futbol kulübü: Traktor Sazi ve İran’daki Türk kimliği. Kaknüs Yayınları.
• Şenol, M. (2020). Gayriresmi futbol tarihi. Mundi Kitap.
• Şenol, M. (2024). Siyaset, kulüp, stadyum: İstanbul futbol kültürünün değişimi. Remzi Kitabevi.
• Şevki, O. (2018). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Azınlık Spor Kulüpleri ve Sporcular. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tekil, S. (1983). Galatasaray: Dünden bugüne 1905/1981. Arset Matbaacılık.
• Yılmaz, İ. (2021). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e futbol. Gece Kitaplığı.
• Yüce, M. (2015). İdmancı ruhlar: Futbol tarihimizin klasik devreleri 1923-1952. İletişim Yayınları.
• Yüce, M. (2018). Ale’l-Itlak baldırı çıplak. İletişim Yayınları.
• Yüce, M. (2019). Osmanlı melekleri: Futbol tarihimizin kadim devreleri. İletişim Yayınları.
• Zamur, C. (2015). Gözden kaçan pozisyonlar. İletişim Yayınları.