Analysing Racism and Hate Speech in Proverbs and Idioms

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 48, 41 - 63, 31.01.2025

Serpil Bardakçı Tosun , Aysun Gündüz Önal

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1573255

Öz

Racism and hate speech can become prominent when communities live in close proximity to migrants and other ethnicities. While this situation was expressed in proverbs and idioms in the past, behaviors have started to take the place of expressions today. Racism is recognized as the most dangerous social discriminator of today. In this study, the discourses expressing racism and hatred against immigrants and other minority groups in society were analyzed through proverbs and idioms to determine which communities in Turkey are most exposed to hatred and racism. While the document and content analysis method was used to collect and categorize the data, the critical discourse analysis method was used to analyse the data. As a result of the study, it has been determined that Gypsies, Arabs, Kurds, and those defined as “giaour” are otherised the most in Turkey. In the study, dictionaries of proverbs and idioms and a literature review were utilized.

Anahtar Kelimeler

racism, hate speech, proverbs and idioms, discourse analysis, marginalisation

ATASÖZLERİ VE DEYİMLERDE IRKÇILIĞIN VE NEFRET SÖYLEMLERİNİN İNCELENMESİ

Öz

Toplumlar, göçmenler ve diğer etnik kökenlerle iç içe yaşarken ırkçılık ve nefret söylemleri öne çıkabilmektedir. Bu durum, geçmişte atasözleri ve deyimlerle ifade edilirken günümüzde ifadelerin yerini davranışlar almaya başlamıştır. Irkçılık, günümüzün en tehlikeli toplumsal ayrıştırıcısı olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada toplumdaki göçmenlere ve diğer azınlık gruplara yönelik ırkçılık ve nefret ifade eden söylemler, atasözleri ve deyimler üzerinden incelenerek Türkiye’de en çok hangi toplulukların nefret ve ırkçılığa maruz kaldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Verilerin toplanması ve kategorilere ayrılması için doküman ve içerik analizi yöntemi kullanılırken verilerin incelenmesi için eleştirel söylem analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma neticesinde Türkiye’de en çok Çingeneler, Araplar, Kürtler ile “gâvur” olarak tanımlananların ötekileştirildiği tespit edilmiştir. Çalışmada atasözleri ve deyimler sözlüklerinden, literatür taramasından faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ırkçılık, nefret söylemi, atasözleri ve deyimler, söylem analizi, ötekileştirme

Etik Beyan

Makale, araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir. Yazarlar çalışmaya ortak katkı sağlamış ve yazarlar arasında herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Akova, S. & Kantar, G. (2020). Kültürlerarası iletişim bağlamında nefret söylemi ve Christchurch kenti cami saldırıları örneklemi üzerinden bir söylem analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 245-260.
• Aksan, D. (1995). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimler sözlüğü, 2 Cilt. İnkılâp Kitabevi.
• Alkaya, E. (2006). Dil ve söz bağlamında Kırım Karay Türklerinin atasözleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 89-99.
• Alp, H. (2016). Çingenelere yönelik nefret söyleminin Ekşi Sözlük’te yeniden üretilmesi. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 3(2), 143-172.
• Ataman, H. (2012). Nefret suçlarını farklı yaklaşımlar çerçevesinden ele almak: Etik, sosyo-politik ve bir insan hakları problemi olarak nefret suçları. Y. Aytekin İnceoğlu (Der.), Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları içinde (47-80. ss.) Ayrıntı Yayınları.
• Ataseven, A. & Şener. M. (2024, Eylül 22). Domuz. https://islamansiklopedisi.org.tr/domuz
• Aydın, S. (2013). Kültürel miras olarak atasözlerinin kullanımı üzerine Türkçe öğretmenlerinin görüşleri. Folklor/Edebiyat, 19 (75), 173-192.
• Ballibar, E. & Wallerstein, I. (2000). Irk ulus sınıf. Metis Yayınları.
• Bardakçı Tosun, S. (2024). Fransa, Macaristan Cumhurbaşkanlarının Twitter paylaşımları üzerinden Avrupalı olmayan göçmenlere bakış açısının incelenmesi. Journal of Awareness, 9(1), 121-140.
• Bardakoğlu, A. (2024, Eylül 22). Köpek. https://islamansiklopedisi.org.tr/kopek
• Bucaklişi, İ. A. (2024, Ağustos 8). Lazlar kimdir? https://www.lazenstitu.com/lazlar-kimdir/
• Büyükkantarcıoğu, N. (2006). Toplumsal gerçeklik ve dil. Multilingual Yayınları.
• Charles, A. D. C. (2003). Skin bleaching, self-hate and Black identity in Jamaica. Journal of Black Studies, 33(6), 711-728.
• Demirbaş, T. (2017). Nefret söylemi ve nefret suçları. DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, 19(Özel Sayı), 2693-2701.
• Demirci, K. (2016). Başka toplumları nasıl nitelendirdiğimiz konusuna dilbilimsel bir bakış. M. Surur Çelepi (Ed.), İsmail Çetişli Hatıra Kitabı içinde (216-233. ss.), Akçağ Yayınları.
• Demirci, K. (2017). Türkoloji için dilbilim konular, kavramlar, teoriler. Anı Yayıncılık.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an-ı Kerim. (2024, Eylül 21). Mâide Suresi - 4. ayet tefsiri. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/M%C3%A2ide-suresi/673/4-ayet-tefsiri
• Erdoğan, M. & Coşkun, V. (2008). Türkiye’nin Kürt meselesi. Liberal Düşünce, 13(50), 5-18.
• Fairclough, N. (2003). Analysing discoursetextual analysis for social research. Routledge Taylor&Francis Group.
• Foucault, M. (2014). Bilginin arkeolojisi. (Çev: V. Urhan), Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (1981). The order of discourse. R. Young (Ed.), Untying the Text: A Post-Structuralist Reader. Routledge and Kegan Paul.
• Fenton, S. (2001). Etnisite, ırkçılık, sınıf ve kültür. (Çev: N. Şad), Phoenix Yayınevi.
• Fredrickson, G. M. (2007). Racism: A short history. Princeton Classics.
• Fromm, E. (1973). Çağımızın özgürlük sorunu. (Çev: B. Güvenç), Özgür İnsan Yayınları.
• Genç, H. N. (2018). Atasözlerinde toplumsal cinsiyet algısı olarak kadın. Folklor/Edebiyat, 94(1), 13-34.
• Gökalp, Z. (1975). Türkçülüğün esasları. Sebil Matbaacılık.
• Güven, E. (2009). Türk-Yahudi günlük yaşamında dönemsel ve mekânsal değişimler: Kuzguncuk örneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hirik, E. (2018). Söz edimleri kuramı bağlamında atasözleri-deyimlerde toplum/topluluk adları ve duygu değerleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(24), 158-177.
• Kapağan, E. (2021). Kültür, tarih ve kimlik açısından dilin önemi. Karabük Türkoloji Dergisi, 4(4), 49-58.
• Kapucu, B. (2024, Eylül 8). Hüznü anlatan ama şifa veren bir ağaç: Söğüt. https://acikradyo.com.tr/botanitopya/huznu-anlatan-ama-sifa-veren-bir-agac-sogut
• Karadeniz Kültür Envanteri. (2024, Ağustos 17). https://karadeniz.gov.tr/sozlu-edebiyat-7/
• Karahan, A. (2020). Tonyukuk Yazıtında atasözleri ve deyimler. M. Akkuş (Ed.) Atasözleri ve Deyimler Üzerine İncelemeler içinde (31-50. ss.), Akçağ Yayınları.
• Karan, U. (2007). Türk hukukunda ayrımcılık yasağı ve Türk Ceza Kanunu’nun 122. maddesinin uygulanabilirliği. TBB Dergisi, 20(73), 146-173.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kocakaya, R. (2018). Göç bağlamında yabancı düşmanlığı ve toplumsal bütünleşme. Journal of Institute of Economic Development and Social Researches, 4(8), 88-96.
• Koçak, A. & Arun, Ö. (2013). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim, 4(3), 21-28.
• Komisyon. (2019). Bölge ağızlarında atasözleri ve deyimler. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kök H. A. (2022). Nefret söyleminin kökeni nedir? Literatürde ve uluslararası raporlarda nasıl yer alıyor? TRT Akademi, 7(15), 762-769.
• Mammadli, B. (2013). Yahudilikte beslenme kuralları (Kaşerut). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Milеs, R. (2000). Irkçılık. (Çev: S. Yаmаn), İzdüşümYаyınlаrı.
• Mill, J. S. (2011). On liberty. The Lawbook Exchange.
• Mеmmi, A. (2000). Racism. Minnеsotа Univеrsity Press.
• Özbek, S. (2003). Irkçılık. Bulut Yayınları.
• Özer, Ö. (2022). Eleştirel söylem çözümlemesi: Haber örnekleri üzerinden bir inceleme. Etkileşim, (9), 36-54.
• Özkan, B. & Gündoğdu, A. E. (2011). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türkçede atasözleri ve deyimler. Turkish Studies, 6(3), 1133-1147.
• Özkan, İ. (2018). Türk kültürel kimliği. R. Özkan (Ed.), 1. Uluslararası Develi Âşık Seyrâni ve Türk Kültürü Kongresi “Türk Kültürü Bildirileri” içinde (39-42. ss.), Develi Belediyesi Yayınları.
• Parlatır, İ. (2010). Atasözleri. Yargı Yayınevi. [AS]
• Püsküllüoğlu, A. (2006). Türkçe deyimler sözlüğü. Arkadaş Yayınevi. [TDS]
• Sev, G. (2021). Atasözlerinde sayılar bağlamında eş dizimsel ilişkiler. Hamza Zülfikar Armağanı içinde (565-576. ss.), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sunbas, A. (2009). Batı Avrupa’da yükselen yeni-ırkçılık üzerine bir deneme, Alternatif Politika Dergisi, 1(2), 260-281.
• Şah, U. (2020). Eleştirel söylem analizi: Temel yaklaşımlar. Kültür Araştırmaları Dergisi, (7), 210-231.
• Şenel, M. (2012). Bilinçaltına dayalı etnik küfürler. Karadeniz Araştırmaları, 32(32), 137-154.
• Tapan, A. (2022). Türk atasözlerinde toplumsal kabulün şartları: Kalıp yargılar ve simgesel sınırlar. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (10), 679-702.
• Tetik, B. (2013). Açıklamalı deyimler sözlüğü. Nesil Yayın Grubu.
• Timuroğlu, V. (2000). Hoşgörü, dostluk ve dayanışmayı içeren atasözleri. Betik Yayıncılık.
• Torlak, H. (2024, Ağustos 19). Anadolu kültüründe söğüt ağacı. https://yeryuzuagaci.wordpress.com/2018/12/09/anadolu-kulturunde-sogut-agaci/
• Türay, A. (2016). Nefret söylemi bağlamında halkı kin ve düşmanlığa tahrik suçu. Seçkin Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. (2024). https://sozluk.gov.tr/
• Ünaldı, H. (2012). Türkiye’de yaşayan kültürel bir farklılık: Çingeneler. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 615-626.
• Van Dijk, T. A. (2006). Ideology and discourse analysis. Journal of Political Ideologies, 11(2), 115-140.
• Van Dijk, T. A. (2010). Söylem ve iktidar. (Çev: Pınar Uygun), A. Çavdar, A.B. Yıldırım (Ed.), Nefret Suçları ve Nefret Söylemi içinde (9-44. ss.), İstanbul Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Yetim, M. & Erdağ, R. (2018). Uluslararası ilişkilerde eleştirel söylem analizi: Revizyonist söylemin gelişimi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 79-100.
• Yıldırım, B. & Yıldırım, N. H. (2023). Türk atasözlerinde yer alan pedagojik anlamlar ve çağdaş yansımaları. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 459-475.
• Yüksel, F. (2003). İslam Hukuku ve Yahudi Hukuku’nda helal-haram kavramları açısından gıdalar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.