BALIKESİR BALKAN MUHACİRİ AĞIZLARI VE KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 49, 457 - 475, 31.07.2025

Elmasay Aydemir Gökçe , Zeynep Şimşek Umaç

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1620302

Öz

XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki toprak kayıpları Balkan Türklüğünün büyük oranda Anadolu’ya göçüne neden olmuştur. Bu göçün en yoğun yaşandığı dönem 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi’nden sonraki dönemdir. Bu göçlerle Anadolu’ya gelerek o günkü adıyla Karesi sancağında iskân edilen nüfus, bugün Balıkesir ili içerisindeki Balkan muhaciri / göçmeni nüfusu oluşturmaktadır. Bu çalışmada; Balıkesir yerli ağızlarından farklı özellikler taşıyan Balkan muhaciri ağızlarının özellikleri, yerleşik bulundukları kırsal mahallelerden derlenen malzemenin incelenmesiyle ortaya konulmuştur. Muhacir ağızlarının komşu ağızları olarak görebileceğimiz Balıkesir yerli ağızlarıyla örtüşen özellikleri tespit edildiği gibi, komşu ağızlardan ayrışan Doğu Rumeli ağızlarına özgü özellikler de tespit edilmiş ve kaydedilmiştir. Sonuç bölümünde ise ortaya çıkan bu özelliklerin muhacir ağızlarına özgü farklı ağız tabakalarına ait olabileceği tezi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Balkan muhaciri ağızları , Balıkesir ili ağızları , Balkan göçmenleri , Rumeli ağızları , yerli ağızlar

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir. Yazarlar çalışmaya ortak katkı sağlamıştır ve yazarlar arasında herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

The Dialects of Balkan Immigrants in Balıkesir and The Characteristic Features

Öz

XIX. led to a large migration of Balkan Turks to Anatolia. The Ottoman Empire’s territorial losses in the Balkans in the 19th century have been caused migration of most of the Balkan Turks to Anatolia. The period in which this migration was the most intense the period after the 1877-1878 Ottoman-Russian War. The population that came to Anatolia with these migrations and settled in Karesi Sanjak, as it was called at that time, constitutes the Balkan Immigrant population in Balıkesir province today. In this study, The Dialects of Balkan İmmigrants’ features which have different characteristics from Balıkesir native dialects have been presented by analised the materials compiled from the rural settlement where they are settled. While the overlapping features of the Muhacir dialects with the Balıkesir local dialects as their neighbouring dialects, the features specific to the Eastern Rumelian dialects, which differ from the neighbouring dialects, were also determined and recorded. In the conclusion section, it is emphasized the thesis that these finding may belong to different dialect layers specific to Muhacir dialects.

Anahtar Kelimeler

dialects of Balkan immigrants , dialects of Balıkesir , Balkan migrations , dialects of Rumeli , local dialects

Kaynakça

• Ağanoğlu, H. (2017). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların makus talihi: Göç. İz Yayıncılık.
• Akar, A. (2016). Türkiye Türkçesi ağızlarında Oğuzca dışı dil unsurları. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (10-15 Eylül 2007) Bildirileri; Dil Bilimi, Dil Bilgisi ve Dil Eğitimi, I. Cilt içinde (23-38. ss.), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Akyol, S. (2020). Manisa Balkan göçmenlerinin ağız özellikleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydemir Gökçe, E. (2024). Balıkesir ili Balkan muhacir ağızları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2014). Divanû Lugâti’t-Türk giriş-metin-çeviri-notlar-dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Günşen, A. (2008). Doğu Trakya ağızlarının şekil bilgisini belirleyen temel özellikler. Journal of Turkish Studies, 3(3), 421-422.
• Hazai, G. (2024). Rodop Türk ağızları. VIII. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler 1957 içinde (127-130. ss.), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İlbaş, S. (2015). Eskişehir ili Balkan muhacir ağızları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kalay, E. (1998). Edirne ili ağızları inceleme-metin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2015). Türkçenin ses bilgisi. Kesit Yayınları.
• Karagöz, İ. (2012). Bafra göçmen Türk ağızları ve bazı özellikleri. Journal of Turkish Studies, 7(4), 2140- 2144.
• Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Koç, Z. (2014). Karesi sancağına yapılan göçler (1860- 1890). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, Z. (1994). Güneybatı Anadolu ağızları ses bilgisi (fonetik). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mollova, M. (1996). Balkanlardaki Türk ağızlarının tasnifi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, (44), 167-176.
• Mollova, M. R. (2003). Doğu Rodop Türk ağızlarının sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mutlu, H. (2022). Balıkesir ili ağızları (inceleme-metinler-sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nemeth, G. (1983). Bulgaristan Türk ağızlarının sınıflandırılması. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, (28-29), 113-167.
• Olcay, S. (1995). Doğu Trakya yerli ağzı inceleme-derleme-dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Salimehmed, N. (2006), Bulgaristan Kırcaali ili ve çevresi Türk ağzı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Samsun, A. (2018). Kocaeli ili Balkan muhacir ağızları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şahin, H., Uluocak, M., Baştürk, Ş., Ogur, E., Eroğlu, S. (2014). Bursa göçmen ağızları üzerine. H. Şahin, İ. Karahancı (Ed.), VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri I içinde (801-806. ss.), Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Tekin, T. (1975). Ana Türkçede aslî uzun ünlüler. Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Tulu, S. (2008). Anadolu ve Rumeli ağızlarında (-i verir) yapısı. Karadeniz Araştırmaları, (19), 129-136.