Ahlat as Reflected in the Novel with the Focus on World War I: Nar Tanesi Gülizar

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 49, 421 - 435, 31.07.2025

Alev Sınar Uğurlu

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1620418

Öz

Nar Tanesi Gülizar is the story of Ahlat, the historical and strategically important district of Bitlis, during the World War I years. Born in 1956 in Ahlat/Bitlis, teacher-writer Atilla Gülsar reflects the social life of the region around the innocent feelings of an Armenian young girl and a Turkish young man for each other in the novel Nar Tanesi Gülizar, which he published in 2019 with the statement “it is a true love story”. While the novel deals with the two peoples living in social harmony in the same geography before World War I, integrated without blood ties, being turned into enemies with the war and the disintegration of this social structure, the elements that make up the social structure shaped by common culture are also conveyed. Nar Tanesi Gülizar reflects the cultural texture of Bitlis at the beginning of the 20th century, with a special focus on Ahlat, which establishes the relationship between space and people through memory. The ravages of war destroyed this cultural colorfulness. Still, Gülsar wanted to remind the cultural texture of Ahlat before World War I in the memory formed by the testimony of literature and to keep alive the pain of Bitlis, which turned into a ruined city with the Russian invasion during the war.

Anahtar Kelimeler

Bitlis , Ahlat , novel , World War I , folklore

I. DÜNYA SAVAŞI ODAĞINDA ROMANA YANSIYAN AHLAT: NAR TANESİ GÜLİZAR ÖRNEĞİ

Öz

Nar Tanesi Gülizar, Bitlis’in tarihî ve stratejik öneme sahip ilçesi Ahlat’ın I. Dünya Savaşı yıllarındaki hikâyesidir. 1956 Ahlat/Bitlis doğumlu öğretmen yazar Atilla Gülsar “gerçek bir aşk hikâyesidir” açıklamasıyla 2019 yılında yayımladığı Nar Tanesi Gülizar adlı romanda Ermeni bir genç kız ile bir Türk delikanlının birbirlerine karşı hissettikleri masum duygular etrafında bölgenin sosyal hayatını yansıtır. Romanda, I. Dünya Savaşı öncesinde aynı coğrafyada toplumsal bir uyum içinde, kan bağı oluşturmadan bütünleşmiş bir şekilde yaşayan iki halkın, savaşla birlikte düşman hâline getirilmesi ve bu sosyal yapının parçalanması işlenirken, ortak kültürle şekillenmiş sosyal yapıyı oluşturan unsurlar da aktarılır. Nar Tanesi Gülizar, mekân ile insan arasındaki ilişkiyi hafıza üzerinden kuran, Ahlat özelinde 20. yüzyıl başındaki Bitlis’in kültürel dokusunu yansıtır. Bu kültürel renklilik, savaşın tahribatıyla yıkılmıştır ama Gülsar edebiyatın tanıklığıyla oluşan hafızada I. Dünya Savaşı öncesi Ahlat’ın kültürel dokusunu hatırlatmak, savaş sırasında maruz kaldığı Rus istilasıyla harabe şehir hâline dönen Bitlis’in acısını canlı tutmak istemiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitlis , Ahlat , roman , I. Dünya Savaşı , folklor

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Akçora, E. Ö. & Kaya, M. (2015). Bingöl ve Bitlis’in Birinci Dünya Harbi’ndeki yeri ve önemi. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 2(1), 9-28.
• Arıoğlu, İ. E. & Aydoğdu Atasoy, Ö. (2015). Somut olmayan kültürel miras kapsamında geleneksel el sanatları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı. Turkish Studies, 10(16), 109-126.
• Beşirli, H. (2010). Yemek, kültür ve kimlik. Millî Folklor, 22(87), 159-169.
• Boratav, P. N. (2013). 100 soruda Türk folkloru (inançlar, töreler ve törenler, oyunlar). Bilgesu Yayınları.
• Chambers, I. (2005). Göç, kültür, kimlik. (Çev: İ. Türkmen, M. Beşikçi), Ayrıntı Yayınları.
• Dalmış, E. (2022). XII.-XIII. yüzyılda Ahlat’ın coğrafî ve siyasî sınırları. Türk Dünyası Araştırmaları, 131(258), 83-100.
• Ergun, M. (1997). Türk dünyası efsanelerinde değişme motifi I-II. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güngör, F. Ş. (2018). Toplumsal belleğe felsefi ve edebi yaklaşımlar: Nikos Kazancakis örneği. Researcher: Social Science Studies, 6(1), 197-209.
• Gülsar, A. (2019). Nar tanesi gülizar. Sokak Yayın Grubu.
• Halk oyunlarının genel karakteri (2023, Nisan 5). https://ekitap.ktb.gov.tr/yazdir?585F81F7F51C4EF3FA0D2B541B7C9785
• Kaya, D. (2020). Türk dünyası ansiklopedik Türk halk edebiyatı kavramları ve terimleri sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Lapsekili, N. & Yelboğa, Z. (2014). Psikiyatride metafor kullanımı. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, (3), 116-125.
• Ölmez, A. (2014). Ölüm ve zulmün üç hâli: Birinci Dünya Savaşı’nda Bitlis cephesi. Akademik İncelemeler Dergisi, 9(2), 1-22.
• Selen İşbilir, Ş. (2008). Yaprakları salata-baharat olarak tüketilen bazı bitkilerin antioksidan aktivitelerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Şenocak, E. (2016). Halk anlatı ve inanışlarında mitolojik bir meyve: Nar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(8), 228-251.
• Torlak, H. (2023, Nisan 6). Anadolu kültüründe nar ağacı. https://yeryuzuagaci.wordpress.com/2021/02/02/anadolu-kulturunde-nar-agaci/
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. (2023, Nisan 6). https://sozluk.gov.tr/
• Türkçe Sözlük (2011). (Haz: Şükrü Haluk Akalın vd.), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yalçınkaya, F. (2019). Halk hekimliğinde sağaltma yöntem ve teknikleri. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 70-80.
• Yaşar, S., Güler, G., Beram, A., Coşkun, D., Ozansoy, D. (2017). Acı yavşan otu (artemisia absinthium l.) yaprak uçucu bileşenleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), 148-152.
• Yeşil, Y. (2014). Türk Dünyası’nda geçiş dönemi ritüelleri üzerine tespitler. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 3(9), 117-136.