The Impact of Patriarchal Structure on Gender Representation in Traditional Folk Dances

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 49, 437 - 455, 31.07.2025

Pelin Elcik Yorgancıoğlu

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1721355

Öz

This study examines the impact of patriarchal structures on gender roles and how this influence is reflected in the modes of representation within traditional folk dances. Emphasizing that both patriarchy and gender are categories constructed through historical, cultural, and ideological processes, the study aims to explore the mediating role of folk dances in this construction. Based on the data, it is underscored that while the male body is glorified in the public sphere through representations of power, leadership, and bravery, the female body is restricted within the boundaries of privacy, grace, and obedience. The bodily performance of dance serves to reproduce these normative structures. The hegemonic male gaze is evaluated within the framework of patriarchy not only in its approach to women but also in its treatment of male bodies, behaviors, and modes of movement that do not conform to its own norms, as reflected in dance. The persistence of male hegemony has been documented not only in the creative and performative dimensions of tradition, but also across staging practices, and pedagogical frameworks. In this respect, folk dances are not merely aesthetic forms of expression, but also function as cultural practices in which gender ideologies shaped by patriarchal structures are continuously reproduced.

Anahtar Kelimeler

gender , patriarchy , gender roles , traditional folk dances , domination

ATAERKİL YAPININ GELENEKSEL HALK DANSLARINDAKİ TOPLUMSAL CİNSİYET TEMSİLİNE ETKİSİ

Öz

Bu çalışma, ataerkil yapının toplumsal cinsiyet rollerine etkisini ve bu etkinin geleneksel halk danslarındaki temsiliyet biçimlerine nasıl yansıdığını incelemektedir. Çalışmada ataerkil yapı ve toplumsal cinsiyetin tarihsel, kültürel ve ideolojik temellerle inşa edilen bir kategori olduğu vurgulanarak, halk danslarının bu inşa sürecine nasıl aracılık ettiğinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Veriler ışığında erkek bedeninin kamusal alanda güç, liderlik ve cesaret temsilleriyle yüceltilirken; kadın bedeninin mahremiyet, zarafet ve itaat çerçevesinde sınırlandırılmasına vurgu yapılmakta ve dans ile bu normatif yapının bedensel performans üzerinden yeniden üretilmesine değinilmektedir. Hegemonik erkek bakışının sadece kadına yönelik değil kendi normlarına uymayan erkek beden, davranış ve hareket etme biçimlerine yaklaşımı ve dansa yansıması da ataerkil yaklaşım bağlamında değerlendirilmektedir. Gelenekteki yaratım ve icranın yanında; sahneleme pratikleri, dans pedagojisi gibi alanlarda da erkek egemenliğinin sürdüğü tespit edilmiştir. Sonuç olarak, halk dansları yalnızca estetik bir ifade biçimi değil, aynı zamanda ataerkil düzlemde gelişen toplumsal cinsiyet ideolojilerinin yeniden üretildiği kültürel bir pratik olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

toplumsal cinsiyet , ataerkillik , cinsiyet rolleri , geleneksel halk dansları , tahakküm

Etik Beyan

Makale, araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma, etik kurul izni gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Ataman, S. Y. (1987). Halk oyunlarımız ve sahneye uyarlanması. Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (Ed.), Halk Oyunlarının Sahnelenmesinde Karşılaşılan Problemler Sempozyumu içinde (20-27. ss.), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Beauvoir, S. (1949). Le Deuxième sexe. Gallimard.
• Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye’de kadınlık. KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergisi, 16(I), 108-114.
• Bourdieu, P. (2001). Erkek egemenliğinin simgesel şiddeti. (Çev: O. Akınhay), Can Yayınları.
• Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. Routledge.
• Christofidou, A. (2021). Men, masculinities and sexualities in dance: Transgression and its limits. Palgrave Macmillan.
• Connell, R. W. (2005). Masculinities. University of California Press.
• Demren, Ç. (2003). Erkeklik, ataerkillik ve iktidar ilişkileri. A. Akın (Ed.), Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Sağlığı Kitabı içinde (33-44. ss.), Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Elcik Yorgancıoğlu, P. (2002). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında hareket kodlarının dans ve koreografiye etkisi. Z. Karacagil (Ed.), Current Debates on Social Sciences 8 içinde (574-584. ss.), Bilgin Yayınevi.
• Erdem, M. (2017). Halk danslarında “çalışan kadın” temsilleri. E. Dal, S. Kandaz (Ed.), ODTÜ THBT Toplumsal Cinsiyet ve Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri içinde (18-23. ss.), Ürün Yayınları.
• Foster, S. L. (2010). Choreographing empathy: Kinesthesia in performance. Routledge.
• Foster, S. L. (1997). Choreographing history. Indiana University Press.
• Gelişli, Y. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’ndan modern Türkiye’ye kadınların eğitimi. https://www.researchgate.net/publication/297840102_Education_of_women_from_Ottoman_Empire_to_modern_Turkey
• Gennep, A. V. (1960). The rites of passage. University of Chicago Press.
• Glaser, B. G. & Strauss, A. L. (2006). The discovery of grounded theory strategies for qualitative research. Aldine Transaction.
• Gülüm, E. (2017). Ataerkil söylemin kültürel aygıtı işlevindeki arkaik anlatılar ve yaratılış bağlamı itibariyle Türk kültüründe anaerkillik mitinin düşüşü. E. Dal, S. Kandaz (Ed.), ODTÜ THBT Toplumsal Cinsiyet ve Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri içinde (86-98. ss.), Ürün Yayınları.
• Hall, S. (1997). Representation: Cultural representations and signifying practices. Sage.
• Kimmel, M. (2006). Manhood in America: A cultural history. Oxford University Press.
• Kurt, B. (2008, Şubat 1). Halk danslarında toplumsal cinsiyet rollerini dönüştürmek … Bir deneyimi yazıya dökme çabası… https://arsiv.art-izan.org/toplumsal-cinsiyet-ve-dans/halk-danslarinda-toplumsal-cinsiyet-rollerini-donusturmek-bir-deneyimi-yaziya-dokme-cabasi
• Kurt, B. (2010, Nisan 23). Dans erkeği “bozar” mı? Sinop’ta köçeklik geleneğine kısa bir bakış. http://dansyazilari.blogspot.com.tr/2010/04/dans-erkegi-bozar-mi-sinopta-koceklik.html
• Kurt, B. (2013). Dans tarihçiliği ve dans çalışmaları: Yaklaşımlar ve tartışmalar. A. Öztürkmen (Ed.), Müzik, Dans, Gösterim: Tarihsel ve Kuramsal Tartışmalar içinde (1-21 ss.), Boğaziçi Üniversitesi Matbaası.
• Kurt, B. (2024, Haziran 6). Dans sahnesi ve kadınlar. https://www.5harfliler.com/dans-sahnesi-ve-kadinlar/
• Mandal, P. S. & Yadav, R. K. (2024). An analysis of gender and marginality in dance like a man of Mahesh Dattani. International Journal of Research Publication and Reviews, 5(6), 199-203.
• Ökten, N. (2010). Geleneksel ve yeni uygulamalar üzerinden halk oyunlarının sahnelenmesinde kadın ve bedenin imgeleri. Yedi DEÜ GSF Dergisi, (4), 49-54.
• Öztürk, A. (2012). Eril bedenselleşme: Hegemonik erkek bedeninin inşası. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 39-53.
• Propp, V. (1968). Morphology of the folktale. University of Texas Press.
• Sultana, A. (2019). Ataerkillik ve kadının ikincilliği; kuramsal bir analiz. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 1(23). 417-427.
• Thompson, K. (2012). Female dancers, male explorers, and the mapping of West African sexualities in travel literature. Journal of Women’s History, 24(2), 62-87.
• Turner, V. (1969). The ritual process: Structure and anti-structure. Aldine Transaction.
• Topaloğlu, D. (2017). Toplumsal cinsiyet yaklaşımıyla Türk halk dansları. https://www.academia.edu/41098664/Toplumsal_Cinsiyet_Yaklas_%C4%B1m%C4%B1yla_Tu_rk_Halk_Danslar%C4%B1
• Walby, S. (1990). Theorizing patriarchy. Basil Blackwell Press.
• Welter, B. (1966). The cult of true womanhood: 1820-1860. American Quarterly, 18(2), 151-174.
• Wiktorski, A. B. (2018). Modern dance and gender roles. Journal of Dance Studies, 12(3), 45-67.
• Yamaner Okdan, H. (2020). Toplumsal cinsiyet ve dans: İzmir ili Ödemiş ilçesi geleneksel kadın oyunları. Eurasian Journal of Music and Dance, (16), 253-262.