MOHAMMED RASSEM’İN KÜLTÜR TEORİSİNİN SOSYOLOJİK UNSURLARI

Yıl 2023, Sayı: 46, 169 - 189, 26.11.2023

Ali Seyyar , Mehmet Aysoy

https://doi.org/10.59572/sosder.1298500

Öz

Kültür kavramı, sosyolojik araştırma geleneğinde ve teori oluşumunda çok özel bir konuma sahiptir. Özellikle Almanya’da sosyoloji, başlangıç itibariyle her şeyden önce bir kültür bilimiydi. Araştırmanın odak noktası, modern kültürün özelliklerinin ve karakteristiklerinin sorunsalıydı. Max Weber ve Georg Simmel gibi klasikler, sosyolojinin kültür sorunlarıyla derinlemesine ilgilenmesinin önünü açmış olmalarıyla birlikte kültür kavramının ne kesin bir tanımını yapabilmişler ne de teorisini geliştirebilmişlerdir. Bununla birlikte, kültür kavramı son yüz yıl içinde sosyolojide anlam ve tanımlama açısından büyük değişimler geçirmiştir. Bir Osmanlı tebaasına mensup babanın oğlu olan Alman sosyolog Mohammed Ressam, kültürün tek bir anlamı olmadığından yola çıkarak, kültür sosyolojisi alanında ilk kez sekiz açılımdan oluşan bir teori geliştirmiştir. Bu makalenin amacı, Alman kültür sosyolojisi alanında gölgede bırakılmak üzere olan ve Türkiye’de hemen hemen hiç tanınmayan Mohammed Rassem’in bilimsel çalışmalarını esas alarak, kültür kavramının sosyoloji araştırma geleneği içinde çok farklı anlam boyutları kazandırmış olduğunu ve unsurlarını belirleyerek kültür teorisine yaptığı katkılarını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Mohammed Rassem, Kültür, Kültür Sosyolojisi, Kültür Teorisi

SOCIOLOGICAL ELEMENTS OF MOHAMMED RASSEM'S THEORY OF CULTURE

Öz

The concept of culture occupies a very special position in the tradition of sociological research and theory building. In Germany in particular, sociology was primarily a cultural science. The research focused on problematizing the characteristics and properties of modern culture. Classics such as Max Weber and Georg Simmel paved the way for sociology's in-depth examination of the problems of culture but were unable to provide a precise definition or develop a theory of the concept of culture. Nevertheless, the concept of culture in sociology has undergone a major change in meaning and definition over the last hundred years. The German sociologist Mohammed Ressam, son of an Ottoman subject father, was the first in the field of cultural sociology to develop a theory consisting of eight perspectives based on the fact that culture does not have only one meaning. The aim of this article is to show, on the basis of the academic work of Mohammed Ressam, who is overshadowed in German cultural sociology and virtually unknown in Turkey, that the concept of culture has acquired very different dimensions of meaning in the sociological research tradition and that he has made contributions to cultural theory by identifying its elements.

Anahtar Kelimeler

Mohammed Rassem, Culture, Sociology of Culture, Culture Theory

Kaynakça

• Bacon, F. (1605/1893). The advancement of learning [Öğrenme gelişmeleri]. The second book, London/Paris/Melbourne: Cassell & Company, Limited.
• Başeymez, F. (2009). Çokkültürlülük açısından Hatay: Sosyolojik bir yaklaşım. (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sosyoloji Anabilim Dalı. Konya. Erişim Adresi: http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/6862?locale- attribute=en
• Caillois, R. (1958). Les jeux et les hommes [Oyunlar ve insanlar]. Paris: nrf.
• Cennet, B. (2014). Cicero’da ölüm-teselli ilişkisi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü-Eski Çağ Dilleri ve Kültürleri Anabilim Dalı. Latin Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul.
• Cicero, M. T. (1766). Les Tusculanes [Tusculan’da konuşmalar]. Volume 1, Paris, Bardou.
• Duden (2013). Redewendungen: Wörterbuch der deutschen idiomatik, in: Der Duden in zwölf Bänden. (4. Aufl.). Band 11, Berlin/Mannheim/Zürich: Dudenverlag.
• Eliade, M. (1954). Die religionen und das heilige. elemente der religionsgeschichte [Dinler ve kutsallık: Dinler tarihinin unsurları]. (M. Rassem & I. Köck, Trans.). Salzburg: Müller Verlag.
• Hobbes, T. (1651/2010). Leviathan: Or the matter, forme, & power of a common- wealth ecclesiasticall and civil. London. I.Shapiro (Ed.). New Haven: Yale University Press.
• Kaiser, H. J. (2004). Ent-Fremdung: Zum prinzipiell subkulturellen charakter von musik in der schule in Ansohn, M. & Terhag, J. (Hg.) Musikkulturen fremd und vertraut (Musikunterricht heute, Bd. 5). Oldershausen: Lugert Verlag, 35-48.
• Kroeber, A. L. & Kluckhohn, C. (1952). Culture: A critical review of concepts and definitions [Kültür: Kavramlar ve tanımlar üzerine eleştirel bir inceleme]. (Tom XLVII). 47/1, Cambridge/Massachusetts: The Peabody Museum of American Archaeology and Ethnology. Harvard University.
• Landmann, M. (1961). Der mensch als schöpfer und geschöpf der kultur [Kültürün yaratıcısı ve yaratığı olarak insan]. Geschichts- und Sozialanthropologie. München/Basel: E. Reinhardt Verlag.
• Moebius, S. & Papilloud, C. (2012). La sociologie de la culture en Allemagne: Einleitung [Almanya'da kültür sosyolojisi: Giriş]. Trivium. https://doi.org/10.4000/trivium.4377, Erişim Tarihi: 15.04.2023.
• Ötenkaya, Y. (2022). İbn Haldun umrân mefhumunu uygarlık/medeniyet anlamında mı kullandı? Kuramsal ve tarihsel bir tahlil. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi. 7(1), 1-33.
• Özlem, D. (2000). Kültür bilimleri ve kültür felsefesi. Ankara: İnkılap Yayınevi.
• Plutarch (1927). Moralia: de liberis educandis [The education of children]. Volume I. (Babbitt, F. C. Trans.). Cambridge: Loeb Classical Library, Harvard University Press.
• Rassem, M. (1960). Gesellschaft und bildende kunst [Toplum ve görsel sanatlar]. Berlin: Walter De Gruyter & Co. Verlag.
• Rassem, M. (1979). Stiftung und leistung: Essais zur kultur soziologie [Vakıf ve performans: Kültür sosyolojisi üzerine yazılar]. Mittenwald: Maeander Kunstverlag.
• Rassem, M. (1980). Stichproben aus dem wortfeld der alten statistik [Eski istatistik kelime alanından örnekler] in: Statistik und staatsebeschreibung in der neuzeit [Modern dönemde istatistik ve devlet tarifi]. Raseem, M. & Stagl, J. (Hrsg.). Paderborn-München-Wien-Zürich: Ferdinand Schöningh Verlag.
• Rassem, M. (1997). Zivilisierte Adamskinder: Dreißig kultursoziologische essais [Adem’in medeni çocukları: Otuz kültürel sosyolojik makale]. Wien/Köln/Weimar: Böhlau Verlag.
• Scheuringer, B. & Stagl, J. (2019). Mohammed rassem (1922-2000): Vom pathos des abseitsstehens [dışta kalmanın hüznü] in Endreß, M. & Moebius, S. (Hrsg.). Zyklos 5, Jahrbuch für Theorie und Geschichte der Soziologie. Wiesbaden: Springer Fachmedien.
• Stagl, J. (1974). Kulturanthropologie und gesellschaft [Kültür antropolojisi ve toplum]. München: List Verlag.
• Thienen, C. (2001). Nachruf auf Mohammed Rassem [Mohammed Rassem'in ölüm anısına] in Zeitschrift für Ganzheitsforschung. 45(2).
• Ünlütürk-Ulutaş, Ç. & Ulutaş, T. B. (2015). Angarya ve zorla çalıştırma: Uluslararası düzenlemeler ve yüksek mahkeme kararları ışığında bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8(40), 327-339.
• Wimmer F. & Jachimowicz, E. (1977). Über Ibn Haldun [İbn Haldun hakkında] in Kai. 10, Salzburg.
• Zaisberger, F. & Heinisch, R. R. (2006). Leben über den Tod hinaus: Prominente im Salzburger Kommunalfriedhof [Ölümün ötesinde yaşam: Salzburg Belediyesi mezarlığındaki ünlüler], Salzburg: Verlag der Gesellschaft für Landeskunde.
• Zekiyan, B. (2005). Hümanizm (İnsancılık) düşünsel içlem ve tarihsel kökenler. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi.