NEO-SHAMANIC RITUALS IN TURKEY IN TERMS OF PERFORMANCE PHASES, CONTENT AND MUSICAL CONTEXT

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 326 - 362, 30.11.2024

Sultan Bilget Güçlüer

https://doi.org/10.37991/sosdus.1579803

Öz

Performance is defined as a wide range of actions covering a large number of activities and behaviours. When we look at the shamanic rituals performed in Turkey, the presence of performative attitudes draws attention. Today's Neo-Shamanic rituals are characterised by their interactive and face-to-face nature, as well as their flexibility that allows them to be adapted to any location. The performance phases, content and music perspective of Neo-Shamanic rituals are analysed based on the views of ritual practitioners in Turkey. It is recognised that performance-oriented research is used to identify how expressive systems, including music, are constructed in accordance with performance contexts. Accordingly, the performance analysis of Neo-Shamanic rituals is considered on a holistic basis, taking into account the cultural context and social influence, as well as the idea that the musical performance accompanying the performance has a significant influence. As a result, in the light of the performative attitude, it is understood that the performative attitudes and theatrical narratives preferred in Neo-Shamanic rituals are used according to the desire or perceived necessity of ritual practitioners. In addition, it can be stated that the elements used in Neo-Shamanic rituals and the narrative structure applied in this context reflect a modernised structure rather than reflecting the ancient tradition. On the other hand, there are also critical perspectives that oppose this claim. From this point of view, Neo-Shamanic ritual performances will be handled within the framework of field research and evaluated on the axis of cultural interaction.

Anahtar Kelimeler

Neo-Shamanism, ritual, performance.

PERFORMANSIN EVRELERİ, İÇERİKLERİ VE MÜZİK BAĞLAMI BAKIMINDAN TÜRKİYE’DE NEO-ŞAMANİK RİTÜELLER

Öz

Performans, çok sayıda faaliyet ve davranışı kapsayan geniş bir eylem yelpazesi olarak ifade edilmektedir. Türkiye’de gerçekleştirilen şaman ritüellerine bakıldığında performatif tutumların varlığı dikkat çekmektedir. Günümüzde gerçekleşen Neo-Şamanik ritüeller, etkileşimli ve yüz yüze olmalarının yanı sıra her yere uyarlanabilmelerine olanak tanıyan esneklikleriyle de öne çıkmaktadır. Neo-Şamanik ritüellerin performans evreleri, içeriği ve müzik perspektifi Türkiye’de bu ritüelleri gerçekleştiren ritüel uygulayıcılarının görüşlerine dayanarak analiz edilmiştir. Performans odaklı araştırmaların, müzik de dahil olmak üzere ifade sistemlerinin performans bağlamlarına uygun olarak nasıl oluşturulduğunu tespit etmek için kullanıldığı kabul edilmektedir. Bu doğrultuda Neo-Şamanik ritüellerin performans analizi, kültürel bağlam ve sosyal etkinin yanında performansa eşlik eden müzik icrasının da belirgin bir etkiye sahip olduğu fikri dikkate alınarak bütüncül bir temelde ele alınmıştır. Sonuç olarak performatif tutum ışığında, Neo-Şamanik ritüellerde tercih edilen performansın ve teatral anlatıların ritüel uygulayıcılarının isteğine veya algılanan gerekliliğe göre kullanıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca Neo-Şamanik ritüellerde kullanılan unsurların ve bu bağlamda uygulanan anlatı yapısının kadim geleneği yansıtmaktan ziyade modernize edilmiş bir yapıyı yansıttığı ifade edilebilir. Öte yandan, bu iddiaya karşı çıkan eleştirel bakış açıları da mevcuttur. Buradan hareketle Neo-Şamanik ritüel performansları saha araştırmaları çerçevesinde ele alınıp; kültürel etkileşim ekseninde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Neo-Şamanizm, ritüel, performans.

Kaynakça

• Auslander, P. (2008). Theory For Performance Studies, A Student’s Guide. New York: Routledge.
• Barışeri, N. (2013). “Araştırma Yaklaşım ve Yöntemleri: Müzik Eğitiminde Uygulamalı Araştırmalar”. Sanat Eğitimi Dergisi. 1(1): 1-13.
• Bauman, R. (1992). “Performance”. Folklore, Cultural Performances and Popular Entertainments (iç.) (Ed.) R. Bauman. New York: Oxford University Press. 41-49.
• Bauman, Z. (2022). Kimlik. Çev., Mesut Hazır. Ankara: Heretik Basın Yayın.
• Bayat, F. (2021). “Türk Kültüründe Geleneksel Şamandan Neo-Şamana”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi. 24: 9-41.
• Beard, D. ve Gloag, K. (2016). Musicology The Key Concepts. New York: Routledge.
• Behague, G. H. (1992). “Music Performance”. Folklore, Cultural Performances and Popular Entertainments (iç.) (Ed.) R. Bauman. New York: Oxford University Press. 172-178.
• Blacking, J. (1992). “Ethnomusicology”. Folklore, Cultural Performances and Popular Entertainments (iç.) (Ed.) R. Bauman. New York: Oxford University Press. 86-90.
• Boudewijnse, B. (2006). “Ritual and Psyche”. Theorizing Rituals: Issues, Topics, Approaches, Concepts (İç.) (Ed.) J. Kreinath, J. Snoek. ve M. Stausberg. Boston: Brill Leiden. 123-142.
• Carlson, M. (2018). Performance, a Critical Introduction. New York: Routledge Taylor and Francis Group.
• Erkan, S. (2022). Geleneksel Müzik, Toplum, Kültür ve Edebiyat. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Grimes, R. L. (2006). “Performance”. Theorizing Rituals: Issues, Topics, Approaches, Concepts (İç.) (Ed.) J. Kreinath, J. Snoek. ve M. Stausberg. Boston: Brill Leiden. 379-394.
• Gürcan, Ö. (2018). Kutsal Şaman Elbiseleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Hanegraaff, W. J. (1996). New Age Religion And Western Culture Esotericism In The Mirror Of Secular Though. Leiden, New York, Koln: E.J. Brill.
• Harvey, G. ve Wallis, R. J. (2007). Historical Dictionary Of Shamanism. The Lanham, Maryland: Scarecrow Press.
• Hobsbawm, E. Ranger, T. (2006). Geleneğin İcadı. Çev., Mehmet Murat Şahin. İstanbul: Agora Kitapevi.
• Hoppál, M. (2003). “Postmodern Çağda Şamanizm”. Çev., Mustafa Arslan. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi. III (4): 139-148.
• Hoppál, M. (2019). Avrasya’da Şamanlar. Çev., Bülent Bayram ve Hüseyin Şevket Çağatay Çapraz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Lewis, J. (1999). “Music and Rituals”. Anthropology Today. 15(1): 20-21.
• Özyer Aksoy, Y. (2017). “Algılanan Aynı Anda Birden Çok Yerde Bulunma ve Online Bilgi Paylaşımı Davranışı İlişkisinde Alışkanlıkların Moderatör Rolü”. Yorum-Yönetim-Yöntem Uluslararası Yönetim-Ekonomi ve Felsefe Dergisi. 5(2): 29-41.
• Place, M. R. (2008). Shamanism. New York: Infobase Publishing.
• Rao, U. (2006). “Ritual in Society”. Theorizing Rituals: Issues, Topics, Approaches, Concepts (İç.) (Ed.) J. Kreinath, J. Snoek. ve M. Stausberg. Boston: Brill Leiden. 143-160.
• Said, E. (2006). Müzikal Nakışlar. Çev., Gül Çağalı Güven. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Schechner, R. (1973). “Performance & The Social Sciences: Introduction”. The Drama Review, 17(3): 3-4.
• Schechner, R. (2020). Performance Studies, an Introduction. New York: Routledge.
• Snoek, J. A. M. (2006). “Defining Rituals”. Theorizing Rituals: Issues, Topics, Approaches, Concepts (İç.) (Ed.) J. Kreinath, J. Snoek. ve M. Stausberg. Boston: Brill Leiden. 3-14.
• Waterman, E. (2019). “Performance Studies and Critical Improvisation Studies in Ethnomusicology: Understanding Music and Culture through Situated Practice.” In Theory for Ethnomusicology: Histories, Conversations, Insights (iç.) (Ed.) Harris Berger, Ruth Stone. New York: Routledge. 141-175.
• York, M. (2009). The A to Z of New Age Movements. Lanham, Toronto, Plymouth, UK: The Scarecrow Press.