ENGELLİLİK SORUNUNA KELAMÎ BİR YAKLAŞIM

Yıl 2013, Sayı: 57, 1 - 22, 29.11.2013

Harun Işık

Öz

Engellilik sorunu, sadece psikolojik, sosyolojik, tıbbi ve ekonomik değil aynı zamanda
teolojik temelleri de bulunan çok boyutlu bir meseledir. Teolojik perspektiften meseleye
bakıldığında “Allah her şeye gücü yeten, adalet ve hikmet sahibi bir varlık olmasına
rağmen engellilik gibi bir olgu niçin vardır?” sorusu merkezinde konunun tartışıldığı
görülmektedir. Kelam geleneği içerisinde engellilik sorununa Allah-kötülük ilişkisi bağlamında
mantıki ve rasyonel açıklamalar yapılmıştır. Mutezile meseleyi “adalet” ilkesi
bağlamında, Eş’ari düşünce “malikiyet” ekseninde, Maturidiler ve İbn Teymiyye, İbn
Kayyım el-Cevziyye gibi âlimler ise “hikmet” odaklı açıklama temayülü göstermiştir.
Elinizdeki makale, bu bakış açılarından hareketle kelamî düşüncede engellilik sorununa
nasıl bir yaklaşım sergilendiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engellilik, kötülük, adalet, malikiyet, hikmet

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed Şeybani. (1992). Müsned. İstanbul: Çağrı Yay.
• Askalani, Ebu’l-Fazl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer. (1992). el-İsabe fi Temyizi’l-Sahabe. tahkik: Ali Muhammed el-Bicavi, 1. baskı, Beyrut: Daru’l-Cil.
• __________(1959). Fethu’l-Bari, tahkik: Muhammed Fuad Abdulbaki ve Muhib bi’d- Din el-Hatib, Beyrut: Daru’l-Marife.
• Bağdadi, Ebu Mansur Abdu’l-Kahir b. Tahir .(1972). el-Fark beyne’l-Firak, 2. Baskı. Beyrut: Daru’l-Afaki’l-Cedide.
• Beyhaki, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin .(1989). Şuabu’l-İman, tahkik: Muhammed es- Said Zağlul. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Bıyıklı, L. ve diğerleri. (1995). İşitsel özürlü bir çocuğum var. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay.
• Bıyıklı, L. ve diğerleri (b).(1995). Zihinsel özürlü bir çocuğum var. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay.
• Buhari, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail. (2009). el-Edebü’l-Müfred,( trc. ve şerh: Halil Atalay). Konya: Ribat.
• Certel, H. (2005). Din psikolojisi açisindan engelliler ve din. Tabula Rasa, y. 5, s. 13, Ocak-Nisan, ss. 253-260.
• Cüleynid, Muhammed Seyyid .(1981). Kaziyyatü’l-Hayr ve’ş-Şer fi’l-Fikri’l-İslami, Usulühe’n-Nazariyye, Cevanibuhe’t-Tatbikiyye: Dirasetü’l-İlmiyye li Mesuliyyati’l-İnsan fi’l-İslam, 2.baskı. Kahire: Matbaatü’l-Halebî.
• Eş’ari, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail. (1973). Kitabu’l-İbane an Usuli’d-Diyane, tahkik: Fevkiye Hüseyin Mahmud. Kahire.
• __________(t.y.). Makalatu’l-İslamiyyin ve İhtilafu’l-Musallin, tahkik: Helmut Ritter, 3. Baskı. Beyrut: Daru’l-İhyai’t-Turasi’l-Arabi.
• __________(1988). Risale İla Ehli’s-Sağr, tahkik: Abdullah Şakir Muhammed el-Cüneydi. Şam: Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem.
• Fahreddin er-Razi, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer. (1995). Mefatihu’l- Gayb (Tefsir-i Kebir), ed: Ahmet Hikmet Ünalmış, (çev: Suad Yıldırım vd.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gazâli, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed. (1985). Kavaidu’l-Akaid fi’t-Tevhid, tahkik: Musa b. Nadr, 1. Baskı. Beyrut: A’lamu’l-Kütüb.
• __________(t.y.). el-Maksadu’l-Esna fi Şerhi Meani Esma’illahi’l-Hüsna. Beyrut. Ghaly, Mohammed .(2010). Islam and disability: perspectives in theory and jurisprudence. London ve New York: Routledge.
• Hallahan, D. P. ve Kauffman, J. M. (1994). Personal and contextual determinants of coping strategies. Journal of Personality and Social Psychology, yıl 1994, 54, sayı 5, ss. 946-955.
• Heemskerk, M. T. (1995), Pain and compensation in mu’tazilite doctrine: abd al-jabbar’s teaching and its adoption by mankdim and ibn mattawayh. The Netherlands: Quikprint.
• Hoover, J. (2002), An Islamic theodicy: Ibn Taymiyya on the wise purpose of God, human agency and problems of evil and justice. Birmingham: University of Birmingham. http://www.ozida.gov.tr/raporlar/uluslararasi/bm/ozurluhaklaribildirgesi/bmsakathaklaribildirisi. htm. 15.10.2012 tarihinde ulaşılmıştır.
• http://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report/en/ 12.02.2013 de ulaşılmıştır. Heysemi, Ebu’l-Hasen Ali b. Ebu Bekir .(1986). Mecmu’u’z-Zevaid ve Menbau’l-Fevaid. Kahire ve Beyrut: Daru’r-Reyyanli’l-Turas-Daru’l-Kitabi’l-Arabi.
• İbnü’l-Cevzi, Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali .(1987). Saydu’l-Hatır, tahkik: Adem Ebu Sinina, Amman. Daru’l-Fikr.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed .(1939). Tariku’l-Hicreteyn ve Babu’s-Sadeteyn. Kahire: İdaretü’t-Tibaa el-Müniriyye.
• _________(1977). Şifau’l-Alil fi Mesaili’l-Kaza ve’l-Kader ve’l-Hikme ve’t-Ta’lil, tahkik: Muhammed Bedru’d-Din Ebu Firas en-Na’sani el-Halebi. Beyrut: Daru’l-Fikr.
• _________(1986). Za’du’l-Mead fi Hedyi Hayri’l-İbad, tahkik: Şuayb el-Arna’ut ve Abdu’l-Kadir el-Arna’ut, ondördüncü baskı. Beyrut/Kuveyt: Müessesetü’r-Risale- Mektebetü’l-Menaru’l-İslamiyye.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbas Takıyyuddin Ahmed. (1985). Minhacu’s-Sünnetü’n-Nebeviyye fi Nakdi’l-Kelami’ş-Şia ve’l-Kaderiyye, tahkik: Muhammed Reşad Salim. Müessesetü’l-Kurtuba.
• _________(t.y.). Kutub ve Resail ve Feteva İbn Teymiyye fi’l-Akide, tahkik: Abdu’r-Rahman Muhammed Kasım en-Necdi. Mektebetu İbn Teymiyye.
• Îcî, Abdu’r-Rahman b. Ahmed Adudi’d-Din. (1997). Kitabu’l-Mevakıf, tahkik: Abdu’r- Rahman Umeyre, 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-Cil.
• İsfehani, Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah b. İshak. (1984). Hilyetü’l-Evliya ve Tabakatu’l- Asfiya, 4. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî.
• Kadı Abdü’l-Cebbar, Ebu’l-Hasen Abdü’l-Cebbar b. Ahmed b. Halil. (1988). Şerhu’l- Usuli’l-Hamse, tahkik: Abdülkerim Osman. Mısır: Mektebetü Vehbe.
• __________(1960-1969). el-Muğni fi Ebvabi’t-Tevhid ve’l-Adl. Kahire. Kadı Beydavi, Abdullah b. Ömer. (1996). Tevaliu’l-Envar. Kahire.
• Karagöz, İ. (2009). Toplumsal emanet: engelliler. 2. Baskı. Ankara: DİB Yayınları. Karaman, H. ve diğerleri. (2003). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları.
• Kardavi, Yusuf. (2000). el-İman bi’l-Kader, 1. Baskı. Kahire: Mektebetü Vehbe. Kurtubi, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensari. (1999). el-Cami li-Ahkami’l- Kur’an, (trc: M. Beşir Eryarsoy). İstanbul: Buruc Yayınları.
• Kutub, Seyyid. (1968). Fi Zilâli’l-Kur’an (Kur’an’ın Gölgesinde), trc: M. Ermin Saraç, İ. Hakkı Şener vd., İstanbul: Hikmet Yayınevi.
• Lari, Seyyid Mücteba Musevi. (2003). God and his attributes: lessons on Islamic doctrine book one, (trans: Hamid Algar). Kum: al-Hadi.
• Makdisi, Ebu Abdullah Ziyaüddin. (1999). Kitabu Emradu’l-Keffarat ve’t-Tıb ve’r-Rukye, ikinci baskı. Kahire: Daru İbnu’l-Affan.
• Maturidi, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed Mahmud. (2002). Kitabu’t-Tevhid (Kitabu’t-Tevhid Tercümesi), (trc: Bekir Topaloğlu). Ankara: İSAM Yayınları.
• _________(1979). Kitabu’t-Tevhid, tahkik: Fethullah Huleyf. İstanbul: Elif Ofset. _________(2004). Te’vilatu Ehli’s-Sünne, tahkik: Fatıma Yusuf el-Hayme. Beyrut: Resalah Publishers.
• Medhali, Muhammed Rabi Hadi (1988). el-Hikme ve’t-Ta’lil fi Ef’ali’llahi Teala. Mısır: Mektebetü Linali’n-Neşr ve’t-Tazi.
• Mevdudi, Ebu’l A’la (1986), Tefhimu’l-Kur’an: Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, ed. Ali Bulaç, (çev: Y. Karaca vd.). İstanbul, İnsan Yayınları.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin b. El-Haccac. (t.y.). Sahih-i Müslim, tahkik: Muhammed Fuad Abdu’l-baki. Beyrut, Daru’l-İhya et-Turas.
• T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı. (2009). Özürlüler Araştırması 2002. Ankara: T.C. Başbakanlık Özürlüler Dairesi Başkanlığı.
• Özürlülerin Tespiti, İncelenmesi, Bakım ve Rehabilitasyonuna Dair Yönetmelik, Resmi Gazete, 19.08.1993, no: 21673.
• Pessagno, J. M. (1998). Maturidi düşüncede kötülük (kavramının) kullanımları, (çev: Fethi Kerim Kazanç). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 10, Samsun 1998, ss. 456-476.
• Richard, M. Frank. (1965). The Neoplatonism of Gahm İbn Safwan. Museon, vol. 78, ss. 395-424.
• Rispler-Chaim, Vardit. (2007). Disability in Islamic law, Dordrecht: Springer. Ritter, H. (1952). Muslim mystics strife with God. Oriens, vol. 5, ss. 1-15. Sabuni, Muhammed Ali. (1992). Safvetü’t-tefasir: tefsirlerin özü, (çev: Sadreddin Gümüş). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Sarıçam, İ. (2006). Hz. Peygamber’in çağimiza mesajlari. Ankara: TDV.Yay. Stroumsa, S. (1987). From Muslim Heresy to Jewish-Muslim Polemics: Ibn al-Rawandi’s Kitab al-Damigh. JAOS, vol. 107, ss. 767-772.
• Suyuti, Celaleddin. (1993). ed-Durru’l-Mensur fi’t-Tefsir bi’l-Me’sur. Beyrut: Daru’l- Fikr.
• Şehristani, Muhammed b. Abdulkerim b. Ebi Bekr Ahmed. (1934). Nihayetu’l-İkdam. London.
• Şerabazi, Ahmed. (1956). Fi’l-A’lami’l-Mekfufin, Kahire: Matbaa’tu Nahdat-ı Mısır. Taberi, Muhammed b. Cerir. (1984). Camiu’l-Beyan fi Te’vili’l-Kuran: Tefsir-i Taberi. Beyrut: Daru’l-Fikr.
• Tirmizi, Ebu İsa. (t.y.). Sünen-i Tirmizi, tahkik: Ahmed Muhammed Şakir vd. Beyrut: Daru’l-İhya et-Turas.
• Tusi, Muhammed el-Hasan. (1979). el-İktisad fî ma Yete‘allaku bi’l-İ‘tikâd. en-Necefü’l- Eşref: Matba‘tü’l-Adab.
• United Nations. (2006). Draft Resolution: Convention on the Rights of Persons with Disabilities, United Nations General Assembly, 6 December 2006.
• The Standart Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities, United Nations General Assembly, forty-eight session, resolution 48/96, 20 December 1993, Rule 12: Religion.
• Zeydan, Abdü’l-Kerim. (1994). Es-Sünenü’l-İlahiyye fi’l-Ümem ve’l-Cemaat ve’l-Efrad fi’ş-Şarii’l-İslamiyye, 3.Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• Zuhayli, Vehbe. (2005). Tefsirü’l-Münir, (çev: Hamdi Arslan ve diğerleri). 2. Baskı. İstanbul: Risale Yayınları.