TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ ETKİNLİKLERİN ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN OKUDUĞUNU ANLAMA BECERİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 90, 147 - 168, 28.03.2022

Ezra Özenç Cahit Epçaçan

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokul 5-8. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki me-
tinlerin değerlendirme bölümünde yer alan okuduğunu anlama sorularının, Türkçe Dersi
Öğretim Programı’nda yer alan kazanımlarla ve hedef kitlenin özellikleriyle uyumlu olup
olmadığını incelemektir. Araştırma da nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme-
si yapılarak betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Çalışmada Türkçe ders kitaplarındaki
etkinliklerde yer alan 1928 soru incelenmiş, incelenen soruların 964 tanesi okuduğu-
nu anlama sorusu olarak değerlendirilmeye alınmıştır. Türkçe Öğretim Programı’ndaki
okuma kazanımlarının bilişsel basamakları tespit edilmiş, kazanımların bilişsel düzeyi
belirlendikten sonra kazanımlara uygun hazırlanan sorular dört sınıf düzeyinde okuma
öncesi, okuma sırası ve okuma sonrası etkinlikler şeklinde değerlendirilmiştir. Son ola-
rak Türkçe ders kitabında bulunan okuduğunu anlama soruları, sınıf ve yaş düzeylerine
uygunluğu açısından değerlendirilmiş, Chall’ın gelişim basamaklarına göre yorumlan-
mıştır. Araştırmanın sonucunda ortaokul 5-8. sınıf düzeyinde en fazla kavrama ve hatır-
lama basamaklarında sorular sorulduğu görülmüştür. Soruların Türkçe Dersi Öğretim
Programı’ndaki kazanımların hedeflediği bilişsel beceri seviyelerine uygun olarak hazır-
landığı sonucuna ulaşılmıştır. Sınıf ve yaş düzeyi arttıkça soruların temsil ettiği bilişsel
beceri seviyelerinde azalma olduğu görülmüş, ayrıca sorular hazırlanırken öğrencilerin
sınıf ve yaş düzeylerinin dikkate alınmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, Ders kitabı, Etkinlik, Okuma, Okuduğunu anlama.

Kaynakça

• Barth, J.L. ve Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: YÖK/ Dünya Bankası Milli Eğitim Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi Yayınları.
• Bingölbali, E. ve Özmantar, M.F. (2009). İlköğretimde karşılaşılan matematiksel zorluklar ve çözüm önerileri. Etkinlik tasarımı ve temel tasarım prensipleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Brown, H.D.(2001). Teaching By Principles: An İnteractive Approach to Language Peda- gogy. New York: Longman.
• Carrell, P.L. (1988). Interactive text processing: İmplications for ESL/ second language reading clasroom. P.L. Carell, J. Devine ve D.E. Eskey, Interactive approa chesto secand language reading (239- 259). New York: Cambridge University Press.
• Chall, J.S. (1991). Stages of reading development. New York: Mc Graw- Hill, 293 pages.
• Çelikkıran, B. (2012). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi öğretim programında belirtilen okuduğunu anlama ile ilgili kazanımların yapılandırmacı yaklaşım açısından değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi), Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı.
• Demirel, Ö. ve Şahinel, M. (2006). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. (7. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Deniz, E. (Ed.) (2006). Eğitim psikolojisi. Ankara: Maya Yayınları.
• Doğan, Y.(2007). İlköğretim çağındaki 10-14 yaş grubu öğrencilerin gelişim özellikleri. U.Ü.Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 2-13
• Esemen, A. (2020). 2019 Türkçe öğretim programı ve ilkokul Türkçe ders kitaplarının eleştirel okuma becerisi açısından değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Fountas, I.C. ve Pinnell, G.S. (2006). Teaching for comprehending and fluency, K-8; thinking, talking and writing about reading, Portsmount, NH: Heinemann
• Gözütok, D., Akgün, Ö. E ve Karacaoğlu, C. (Kasım 2005). İlköğretim programlarının öğretmen yeterlilikleri açısından değerlendirilmesi. Yeni ilköğretim programlarını değerlendirme sempozyumu Kayseri’de sunuldu.
• Grabe, W. ve Stoller, L. F. (2002). Teaching and resear ching reading. New York: Published By Pearson Education.
• Gunning, T. G. (2003). Creating literacyin struetion forall children (4. Baskı). Baston: Allynand Bacon.
• Güneş, F. (2017). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller (5.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Hee, S. (2005). Activity based teaching foreffective learning. Evani Venkata Anantha Lakshmi Lecturer.
• Hyland, K. (1990). Purpase and strategy: teachin gextensive reading skills. English Teaching Forum.
• İlköğretim Türkçe Dersi. 6-8. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. https://www.meb.gov.tr adresinden 26 Nisan 2020’de alınmıştır.
• İlköğretim Türkçe Dersi. İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı. http://mufredat.meb. gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02 adresinden 26 Nisan 2020’de alınmıştır.
• Karakaş, M. (2002). The effects of reading activites an ELT trainee teachers’ comprehension of short stories. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Çanakkale: On Sekiz Mart Üniversitesi.
• Nunan, D. (1999). Second language teachin gand learning. Boston: Heinle& Heinle Publishers.
• Özdemir, B. (2011). İlköğretim 1-5. sınıflar Türkçe ders kitaplarında kullanılan okuduğunu anlama sorularının incelenmesi. (Yüksek lisans tezi), Ankara: AnkaraÜniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ölçme ve Değerlendirme Anabilim DalıEğitimde Ölçme ve Değerlendirme Programı.
• Razı, S. (2007). Okuma becerisi öğretimi ve değerlendirilmesi. İstanbul: Kriter Yayınları.
• Sever, S. Kaya, Z. ve Aslan, C. (2006). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. İstanbul: Morpa yayınları.
• Tekeli, İ. (2002). Yaratıcı ve çağdaş bir tarih eğitimi için Türkiye’de ilk ve orta öğrenim düzeyinde tarih öğretiminin yeniden yapılandırılması konulu 2-3 Aralık 2000 tarihli sempozyum bildirisi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Ur, P. (1996). A. Course in language teaching. Cambridge: Cambirdge University Press.
• Wood, D. (1998). How children thin kand learn. U.K. :The Social Contets of Cognitive Development Second Edition, Blackwel Publishers.
• Yaşar, Ş., Sözer, E. ve Gültekin, M. (2000). İlköğretimde öğretme- öğrenme süreci ve öğretmenin rolü. VIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bilimsel Çalışmalar I’de Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi’de sunuldu.