MÂTURÎDÎ’YE GÖRE İŞKÂLİN ÇÖZÜM YOLLARINDAN BİRİ OLARAK CEM‘ VE TEVFİK

Yıl 2017, Sayı: 70, 21 - 38, 27.04.2017

Alican Dağdeviren Erkan Çakır

Öz

Kur’ân âyetleri arasında herhangi bir işkâl / çelişki olmadığı gerçeğini ortaya koymak ve bu konudaki iddialara cevaplar vermek için Müslüman bilginler pek çok çalışma
yapmışlardır. Bu konuyu çeşitli bilimsel yaklaşımlarla ele almışlardır. Bu bağlamda işkâli çözümleye yönelik metotlardan biri olarak da cem‘ ve tevfîk yöntemini kullanmışlardır. Ebû Mansur Muhammed el-Mâturîdî (ö.333/944) de bu konuda zengin bir materyal bırakmış ve kendinden sonra gelenleri etkileyici çözümler sunmuştur. Ana prensipte o, âyetlerdeki çelişkilerin bir algı yanılgısı olduğunu vurgulamak için Kur’ân-ı Kerim’i anlamada ortaya çıkan çelişkili durumları farklı metotlar kullanarak çözümlemiştir. Bu makalede, onun Te’vîlâtu’l-Kur’ân adlı eserinde çelişki iddialarını ele alışı incelenmiş, kullandığı metotlardan biri olan cem‘ ve tevfîk metodu sistematize edilmiş ve her bir metot örneklendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mâturîdî, İşkâl, Müşkil, Te’vîl, Çelişki, Tevakkuf.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, er-Redd ‘ale’l-Cehmiyye ve’z-Zenâdıka, Thk. Sabri b. Selame Şahin, Riyâd: Dâru’s-Subât, 1. bs., 2003.
• Albayrak, Hâlis, Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine, İstanbul: Şule Yay. 6. bs., 2011.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuki İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu, İstanbul: Bil- men Basım Yayınevi, trs.
• Buharî, Abdulaziz, Keşfu’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm Pezdevî, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-Arabi, 3. bs., 1997.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed, el-Fusûl fi’l-Usul, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. bs., trs.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadislerde Görülen İhtilâflar ve Çözüm Yolları, İstanbul: İFAV, 3. bs., 2000.
• Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Ömer b. İsa el-Hanefî, Takvimu’l-Edille fi Usûli’l-Fıkh, Thk. Halil Muhyiddin el-Meys, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf, Bahru’l-Muhît, Thk. Sıdkı Muhammed Cemil, Bey- rut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Ferra, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyâd, Me‘âni’l-Kur’ân, Beyrut: ‘Âlemu’l-Kütüb, 3. bs., 1983.
• Firuzâbâdî, Mecduddin Ebû Tahir Muhammed b. Ya‘kub, el-Kâmusu’l-Muhît, Thk. Mek- tebetu Tahkiki’t-Turas, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2005.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğalib el-Endelûsî, el-Muharraru’l-Vecîz fi
• Tefsiri’l-Kitâbi’l-‘Aziz, Thk. Abdusselâm Abduşşâfî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1. bs., 2002.
• İbn Kuteybe, Dineverî, Te’vilu Müşkili’l-Kur’ân, Thk. Seyyid Ahmed Sakar, Kahire: Dâru’t-Turas, 2. bs., 1973.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem b. Ali, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 3. bs., 1994.
• İmamoğlu, M. Ragıp, İmam Ebû Mansûr el-Mâturîdî ve Te’vîlâtu’l-Kur’ân’daki Tefsir Metodu, Ankara: DİB Yayınları, 1991.
• İsfehânî, er-Rağıb, el-Müfredât fi Ğaribi’l-Kur’ân, Thk, Safvan Adnan ed-Dâvudî, Dı- meşk: Dâru’ş-Şâmiye, 1. bs., 1412.
• Kâdî Abdülcebbâr, Kâdî’l-Kudât Imâduddin, Tenzîhu’l-Kur’ân ‘ani’l-Metâ‘in, Beyrut: Dâru’n-Nahda, trs.
• Kazvini, Ahmed b. Fâris, Mu‘cemu Mekayisi’l-Luğa, Thk. Abdusselâm Muhammed Ha- run, y.y.: Dâru’l-Fikr, trs.
• Lâmişî, Ebu’s-Sena Mahmud b. Zeyd el-Hanefî el-Mâturîdî, Kitâb fi Usûli’l-Fıkh, Thk. Abdulmecid Türki, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1. bs., 1995.
• Mâturîdî, Ebû Mansur el-Mâturîdî, Te’vîlâtu’l-Kur’ân, Thk. Bekir Topaloğlu v.dğr., İs- tanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
• Muhasibî, Hâris, Fehmu’l-Kur’ân ve Me‘anîhi, Thk. Huseyin el-Kutli, Beyrut: Dâru’l- Fikr, 2. bs., 1978.
• Muhsin Demirci, Tefsir Usulü, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi yay. 13. bs., 2011.
• Mukâtil, Ebû’l Hasen b. Süleyman b. Beşîr el Ezdî el Belhî (ö. 150/767), Tefsîru Mukâ- til b. Süleymân, Thk. Abdullah Mahmud Şehhâte, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 2003.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin, el-Minhâc Şerhu Sahihi Müslim b. el-Haccâc, Bey- rut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, 2.bs., 1978.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-Ğayb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. bs., 1981.
• Reşid Ali b. Rıza, Muhammed, Tefsiru’l-Menâr, Nşr. el-Hey’etu’l-Mısriyye, y.y., 1990.
• Semerkandî, Alauddin, Mîzânu’l-Usul, Thk. Muhammed Zeki Abdulberr, Kahire: Mek- tebetu Dâri’t-Turas, 1997.
• Serahsî, Ebû Bekr Ahmed b. Ebî Sehl, Usûl, Thk. Ebu’l-Vefa el-Afğani, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmi, 1993.
• Şaban, Zekiyuddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, Çev. İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara: TDV. 1. bs., 1990.
• Şâşî, Nizamuddin Ahmed b. Muhammed, Usûl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadir, Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1. bs., 1994.
• Taberî, Ebû Ca‘fer b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân an Tevîli Âyi’l-Kur’ân, Thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, y.y.: Merkezü’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l- Arabiyye ve İs- lamiyye, trs. Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed, Şerhu Müşkili’l-Âsâr, Thk. Şuayb el-Arnavud, y.y.: Messesetü’r-Risale, 1. bs., 1994.
• Tantavî, Muhammed Seyyid, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Kerim, Kahire: Dâru’n-Nahda, 1.bs., 1197.
• Yerinde, Âdem, “İlk Bakışta Çelişki Görünümü Veren Müşkil Âyetler ve Etrafında Oluşan Bilimsel Edebiyat”, SAÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl 2007, S. 16.
• Zemahşerî, Cârulllah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1. bs., 1996.
• Zerkeşî, Bedruddin, el-Burhân fî ‘Ulumi’l-Kur’ân, Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Beyrut: Dâru İhyai Kütübi’l-Arabî, 1. bs., 1956.