BİYOLOJİ ÖĞRETMENLERİNİN VİRÜS, HASTALIK VE AŞI KAVRAMLARINA YÖNELİK METAFORİK ALGILARI

Yıl 2022, Sayı: 89, 81 - 100, 03.03.2022

Lütfiye Özalemdar Mine Kır Yiğit

Öz

Bu araştırmanın amacı, biyoloji öğretmenlerinin virüs, hastalık, aşı kavramlarına
yönelik metaforik algılarını ortaya koymaktır. Olgu bilim (Fenomenoloji) deseniyle yürütülen
bu araştırmanın örneklemini ortaöğretim kurumlarında görev yapan 41 biyoloji öğretmeni oluşturmaktadır.
Veri toplama araçları Metafor Formu ve Kişisel Bilgi Formudur.
Veriler içerik analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Bulgularda; virüs kavramına yönelik 30
farklı metafor ve 6 tema belirlenmiştir. Frekansı en yüksek temalar yayılma/sarılmayla
ilgili, yapıyla ilgili, zararla ilgili, frekansı en yüksek metaforlar ise canlı ve hayalet olarak saptanmıştır.
Hastalık kavramına yönelik 37 farklı metafor ve 5 tema belirlenmiştir.
Frekansı en yüksek temalar olumsuzluklarla ilgili, etki süreciyle ilgili, mücadeleyle ilgili,
frekansı en yüksek metaforlar ise grip ve düşman olarak saptanmıştır. Aşı kavramına
yönelik 31 farklı metafor ve 5 tema belirlenmiştir. Frekansı en yüksek temalar korumayla
ilgili, çare/çözümle ilgili, bağışıklıkla ilgili, frekansı en yüksek metafor ise kalkan olarak
saptanmıştır. İleri araştırmalarda farklı sayı ve düzeyde öğrenci gruplarıyla benzer çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Metafor, Virüs, Hastalık, Aşı, Biyoloji öğretmenleri.

Kaynakça

• Ada, G. (2007). The importance of vaccination. Frontiers in Bioscience, 12, 1278-1290.
• Akbulut, S., Özdemir, E. E. ve Çıvğın, H. (2017). Ortaokul öğrencilerinin kitap ve okumak kavramları üzerine metaforik algıları. Turkish Journal of Primary Education, 2(1), 30-43.
• Ardıç Çobaner, A. (2021). Covid-19 sürecinde değişen sağlık/risk algısı ve medya tüketim pratikleri. G. Çalışır ve E. Diker (Editörler), Covid-19 sürecinde iletişimin değişen yüzü (s. 35-61). Eğitim Yayınevi.
• Aykaç, N. ve Çelik, Ö. (2014). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının eğitim programına ilişkin metaforik algılarının karşılaştırılması, Eğitim ve Bilim, 39(173), 328-340.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Bolsoy, N. ve Sevil, Ü. (2006). Sağlık-hastalık ve kültür etkileşimi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(3), 78-87.
• Botha, E.(2009).Why metaphor matters in education. South African Journal of Education, 29, 431-444.
• Budak, F. ve Korkmaz, Ş. (2020). Covid-19 Pandemi sürecine yönelik genel bir değerlendirme: Türkiye örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 62- 79. https://doi.org/10.35375/sayod.738657
• Chase, A. J., Clark, M. A., Rogalska, A., & Musselman, M. (2020). Cultivating patient- physician communication about vaccination through vaccinemetaphors. Medical Science Educator, 30, 1015-1017. https://doi.org/10.1007/s40670-020-00981-6
• Clarken, R. H. (1997, March). Five metaphors for educators. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Chicago.
• Çekiç, Y. ve Yüksel, R. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin ruhsal hastalık kavramına iliş- kin metaforları: Kalitatif bir çalışma. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 12(2), 85-92. https://doi.org/10.14744/phd.2020.79803
• Dalgülge, F. (2019). Argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımının lise birinci sınıf öğrencilerinin bakteri ve virüs konusundaki öğrenmelerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dündar, F. N. (2020). Reklamda metafor ve görsel metafor. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 5(9), 41-53. http://dx.doi.org/10.46872/pj.175
• Görgülü Arı, A. ve Arslan, K. (2020). Ortaokul öğrencilerinin Covid-19’a yönelik metaforik algıları. Turkish Studies, 15(6), 503-524. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44425
• Gültekin, G. ve Baran, G. (2005). Hastalık ve çocuk. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 8(8).
• Gür, E. (2019). Aşı kararsızlığı - aşı reddi. Türk Pediatri Arşivi, 54(1), 1-2. http://dx.doi. org/10.14744/TurkPediatriArs.2019.79990
• Herwan ve Devi, A. A. K. (2020). Citraan metafor pada puisi tema Covid-19 karya anak sekolah dasar. Diglosia: Jurnal Kajian Bahasa, Sastra, dan Pengajarann- ya, 3(4), 403-410. https://doi.org/10.30872/diglosia.v3i4.140
• İmer Çetin, N., Timur, S. ve Pehlivan, H. (2021). Fen bilimleri öğretmenlerinin covid- 19 pandemi sürecinde “virüs” kavramına yönelik metaforik algılarının incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 12(43), 47-59. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.2864
• Kıral, E. (2015). Öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen metaforları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 57-65.
• Kleine, M. (1994). Metaphor and the discourse of virology: HIV as human being. Journal of Medical Humanities, 15(2), 123-139.
• Kutlu, H. H. ve Altındiş, M. (2018). Aşı karşıtlığı. Flora Dergisi, 23(2), 47-58. http:// dx.doi.org/10.5578/flora.66355
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Ortaöğretim biyoloji dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara.
• Narter, M. (2004). Sağlık ve hastalığın sosyal temsilleri. Psikoloji Çalışmaları, 24, 57- 74.
• Ortony, A., Reynolds, R. E., & Arter, J. A. (1978). Metaphor: Theoretical and empirical research. Psychological Bulletin, 85(5), 919-943
• Öztaş, D., Erdem, Ö., Kurt, B. ve Akbaba, M. (2018). Hekim adaylarının, AIDS kavramına ilişkin algıları; metafor analizi örneği ve bilişsel yapıları; Bağımsız kelime ilişkilendirme testi örneği. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 24-35.
• Pinnegar, S., Mangelson,J., Reed, M., & Groves, S. (2011). Exploring preservice teachers’ metaphor plotlines. Teaching and Teacher Education, 27(3),639-647. https://doi. org/10.1016/j.tate.2010.11.002
• Saatcı, G. ve Aksu, M. (2020). Lisans düzeyinde turizm eğitimi alan yabancı uyruklu öğrencilerin koronavirüs algılarını metafor yolu ile tespit etmeye yönelik bir araştırma. Journal of Awareness, 5(4), 617-630. https://doi.org/10.26809/ joa.5.042
• Sfard, A. (2009). “Metaphors in education”. In H. Daniel, H. Lauder and J. Porter (Eds.) Educational theories, cultures and learning: A critical perspective (pp.39–49). London: Routledge.
• Skau, K. G. (1989). Congruence of metaphors: understanding teachers and principals. Kappa Delta Pi Record, 25(2), 51–56. https://doi.org/10.1080/00228958.1989. 10518534
• Soto, A. J. (2006). Un monde dans un grain de sable: Metaphores et analogies dans l’apprentissage des mathematiques. Annales De Didactique et De Science Cognitives, 11, 123-147.
• Tubin, D. (2005). Fantasy, vision, and metaphor-three tracks to teachers’ minds. The Qualitative Report, 10(3), 543-560.
• Ula, S. H. (2021). Metaphor analysis on covid-19 vaccine issues in New York Time online news. Doctoral dissertation, Universitas Islam Negeri Maulana Malik Ibrahim Malang.
• Ulukaya Öteleş, Ü. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının “milli bayram” kavramı- na ilişkin metafor durumları. Ekev Akademi Dergisi, (82), 501-514. https://doi.org/10.17753/Ekev1395
• Varışoğlu, B. ve Kaşaveklioğlu, G. (2019). Atanamayan öğretmen kavramına yönelik metaforlar. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(2), 473-490.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. basım). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, Ş. (2020). Kimyasal bağ kavramı ile ilgili öğrencilerin metaforik algılarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.