TÜRKİYE’DEKİ ASKERİ MÜDAHALELER VE MEDYA

Yıl 2022, Sayı: 89, 307 - 324, 03.03.2022

Şeyma Bilginer Erdoğan

Öz

Toplumların hayatında çok önemli işlevleri olan medya, devletlerin politika geliştirmesinde veya halkların
haber alma, bilgilendirilme vb. konularda öncül olan rolüyle, her
kesimden insana ulaşmayı hedeflemekte ve bu özellik de onu kitlesel iletişimi sağlayan
araç olarak konumlandırmaktadır. Bu çalışma kapsamında da özellikle toplumu çok yakından ilgilendiren
darbe veya muhtıra haberlerinin kamuoyuna sunumunda, medyanın
rolü üzerinden değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Örneklem olarak, medyada 2021 Nisan
ayında “emekli amiraller bildirisi” şeklinde nitelendirilen konuya ilişkin olarak, farklı
görüşleri temsil eden iki gazetenin haber metinleri ele alınmış ve nitel araştırma yöntemi
olan T. Van Dijk’in eleştirel söylem analizi çerçevesinde çözümleme yapılmaya çalışılmıştır.
Çalışma sonucu elde edilen bulgularda, medyanın söylem oluşturmada önemli
rolü ve toplumsal bir gücü olduğu; ideolojik bakışın metinler üzerinde doğrudan etkisi
olduğu ve farklı ideolojilerin Gaubg aubkoyulmasında söylem tercihlerinin ideolojik görüş
doğrultusunda tamamen farklılaştığı sonucuna ulaşılmış, bu doğrultuda yorumlar ve
değerlendirmelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Darbe, Muhtıra, Medya, Toplum, Eleştirel söylem analizi.

Kaynakça

• Alkan, H. (2016). 15 Temmuz’u anlamak: Parametreler ve sonuçlar. Bilig Dergisi, (79), 253-272.
• Anadolu Ajansı. (2016). https://www.aa.com.tr/uploads/TempUserFiles/pdf%2Ffeto_ darbe_girisimi.pdf adresinden 12 Haziran 2021’de alındı.
• Baş, T, ve Akturan, U. (2017). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Çavuşoğlu, H. (2018). 27 Mayıs darbesinin nedenleri ve sonuçları üzerine bir tartışma. H.Çavuşoğlu. (Ed.). Türk Siyasal Hayatı, Ankara: Nobel Yayınları, s.333-336’daki makale.
• Demir, S. T. (2016). 15 Temmuz darbe girişiminde medya. İstanbul: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık.
• Devran, Y., & Özcan , Ö. (2016). 1960’tan 2016’ya askeri darbe ve muhtıra metinleri anlamlar, amaçlar, niyetler ve ideolojiler. İNİF Dergisi, 1(2), 7-20.
• Dijk v. T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Dıscourse & Socıety, 4(2), 249- 283.
• Dijk, v. J. (2016). Ağ toplumu. (Çev. Ö. Sakin). İstanbul: Kafka, Epsilon Yayıncılık. (Eserin orijinali 2012’de yayımlandı).
• Duman, M. Z. (2018). 15 Temmuz askeri darbe girişiminin Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerine etkisi. Liberal Düşünce Dergisi, 23, 71-95.
• Dursun, D. (1999). Demokratikleşemeyen Türkiye. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Dursun, D. (2005). 12 Eylül darbesi. İstanbul: Şehir Yayınları.
• Dutton,W.(2009).The fifth estate emerging through the network of networks. Prometheus:Critical Studies in Innovation, 27(1), 1-15.
• Erdin, M. (2010). Silahsız kuvvetler: Medya. İstanbul: Destek Yayınevi.
• Erdoğan, M. (2007). 28 Şubat darbesi. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Eroğul, C. (1990). Çok partili düzenin kuruluşu: 1945-1971. C. Schick ve E.A.Tonak. (Ed.). Geçiş Sürecinde Türkiye, İstanbul: Belge Yayınları, s.112-118’deki makale.
• Florence, G. (2016). Military coups: A very short introduction. European Union Institute for Security Studies (EUISS). Web: https://www.iss.europa.eu/sites/default/files/ EUISSFiles/Breif_25_Coups.pdf adresinden 16 Temmuz 2021’de alındı.
• Gökmen, Y. (1997). Askeri demokrasi. Yeni Türkiye Dergisi (17), 332-339.
• Koçak, C. (2016). Darbeler tarihi 27 Mayıs, 22 Şubat, 21 Mayıs ve 12 Mart. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Maraşlı, E. (2015). Türkiye’de askeri darbe teşebbüsleri. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı.(2007). Mesleki eğitim ve öğretim sisteminin güçlendirilmesi proje- si. Gazetecilik: haber yazma– 1. https://tmpf.org.tr/wpcontent/uploads/2018/01/ haber_yazma1.pdf adresinden 14 Haziran 2021 tarihinde alınmıştır.
• Örs, B. (1996). Türkiye'de askeri müdahaleler. İstanbul: Der Yayınları.
• Özer, Ö. (2009). Eleştirel haber çözümlemeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Özkır, Y. (2011). Military – journal/ist relations from May the 27th to April 27th. Turkish Journal of Business Ethic, 4(8), 108-114.
• Robertson, D. (2002). A dictionary of a dictionary of modern politics. London and New York: Europa Publications.
• Sdam. (2016). http://sdam.org.tr/haber/69-amaclari-ve-neticeleriyle-15-temmuz-darbe- girisimi/ adresinden 15 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• Seta. (2015). https://www.setav.org/27-mayis-darbesi-ve-basin/ adresinden 20 Ağustos 2021’de alındı.
• Sormanen, N. ve Dutton, W. (2015). The role of social media in societal change: Cases in finland of fifth estate activity on facebook. Social Media + Society,1(2),1–16.
• Tunç, H. (1998). Türkiye’de askeri darbeler, muhtıralar ve sivil toplum kuruluşlarının tepkileri. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1-2) ,125-164.
• Türk Dil Kurumu. (2021). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 11 Mayıs 2021’de alındı.
• Web:https://tmpf.org.tr/wp-ontent/uploads/2018/01/haber_yazma1.pdf adresinden 10 Eylül 2021’de alındı.