ÖĞRETMENLERİN TÜKENMİŞLİK ALGILARININ ÇALIŞMAYA TUTKUNLUĞA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2018, Sayı: 74, 287 - 308, 28.09.2018

Önder Şanlı

Öz

Bu araştırmanın amacı; ilkokul, ortaokul ve lisede görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik algıları ile çalışmaya tutkunluk algıları arasında nasıl bir ilişki olduğunu belirlemektir. Araştırmada Malatya İlinde 2014 – 2015 öğretim yılında görev yapmakta olan, farklı okullardan ve farklı branşlardan tesadüfî örneklem yöntemi ile seçilmiş 1127
öğretmenin görüşlerinden faydalanılmıştır. Veri toplama aracı olarak; Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen ve Ergin (1992) tarafından Türkçeye uyarlanan ‘Tükenmişlik Ölçeği’ve Schaufeli, Salanova, Gonzalez-Roma ve Bakker (2002) tarafından geliştirilen ve Turgut (2011) tarafından Türkçeye uyarlanan ‘çalışmaya tutkunluk’ ölçeği
kullanılmıştır.
Çalışmada elde edilen verilerin analizi sonucunda, Tükenmişlik ölçeğine ait boyutların ortalamalarının değişik aralıklarda olduğu görülmektedir. Bulgulara göre; ‘duygusal’ tükenmişlik ve ‘duyarsızlaşma’ boyutlarının ortalama değerlerinin (Nadiren) aralığında ‘düşük’ düzeyde olduğu, ‘düşük kişisel başarı’ boyutunun (Çoğu Zaman) aralığında
‘yüksek’ düzeyde olduğu, tükenmişlik ölçeğinin ‘genel’ ine ait ortalama değerlerin ise (Bazen) aralığında ‘orta’ düzeyde olduğu görülmüştür. Çalışmaya tutkunluk ölçeğine ait
boyutlarının hepsinin ortalamalarının (Çoğu zaman) aralığında oldukları görülmektedir. Buna göre katılımcıların çalışmaya tutkunluk düzeylerini ‘yüksek’ düzeyde değerlendir-
dikleri görülmüştür. Öğretmenlerin düşük kişisel başarı algılarının adanmışlığı yordadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Çalışmaya tutkunluk, Öğretmenler.

Kaynakça

• Akçamete, G., Kaner, S., Sucuoğlu, B., (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik iş doyumu ve kişilik, Ankara: Nobel Yayınları.
• Aslan, H. (1996). Tıpta uzmanlık öğrencisi hekimlerde tükenme düzeyleri, Türk Psikiyat- ri Dergisi, 7(1), 39-45.
• Başören, M. (2005). Çeşitli değişkenlere göre rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzey- lerinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Baysal, A., (1995). Lise ve dengi okul öğretmenlerinde meslekte tükenmişliğe etki eden faktörler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, İzmir.
• Çam, M. O. (1995). Tükenmişlik, İzmir: Saray Medikal Yayıncılık.
• Çam, O. (1991). Tükenmişlik envanterinin geçerlik ve güvenirliğinin araştırılması, 7. Psikoloji Kongre Kitabı, Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları.
• Dilsiz, B. (2006). Konya ilinde ki ortaöğretim okullarında çalışan öğretmenlerin tüken- mişlik ve iş doyumu düzeylerinin bölgelere göre değerlendirilmesinin çok değiş- kenli istatistiksel analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Dolunay, A.B., Piyal, B., (2001) Öğretmenlerde baz mesleki özellikler ve tükenmişlik, Kriz Dergisi, 11 (1): 35-48.
• Ergin, C. (1996). Maslach tükenmişlik ölçeğinin Türkiye sağlık personeli normları, 3 P Dergisi, 4(1).
• Ergin, C., (1992). Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyar- lanması, 7. Ulusal psikoloji Kongresi, Ankara, Ed. R. Bayraktar, I Dağ, 144.
• Girgin, G., (1995). İlkokul öğretmenlerinde meslekte tükenmişliğin gelişimini etkileyen değişkenlerin analizi ve bir model önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, DEÜ, 76- 82.
• Halbesleben, J. R. B. (2010), A Meta- Analysis of Work Engagement: Relationships with Burnout, Demands, Resources and Consequences. in A.B. Bakker& M. P. Leiter (Eds.), Work engagement: A handbook of essential theory and research (pp. 102–117). New York: Psychology Press.
• Iacovides, A. Fountoulakis, K. N. ve Kaprinis, G. (2003). The relationship between jop stres, burnout and clinical depression, Journal Of Affective Disorders, 75, 209- 221.
• Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinde tükenmişlik, Ankara: Nobel Kitapevi.
• Izgar, H.(2000). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri nedenleri ve bazı etken fak- törlere göre incelenmesi (Orta Anadolu örneği), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (Vol. 2). Asil Ya- yın Dağıtım.
• Kırılmaz (2003) İlköğretimde çalışan bir öğretmen grubunda tükenmişlik durumu araştır- ması, İlköğretim Online 2, S.1, 2-9.
• Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring, New Jersey: Prentice-Hall. Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99–113.
• Örmen, U. (1992). Tükenmişlik duygusu ve yöneticiler üzerinde bir uygulama, Yayın- lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özipek, A. (2006). Orta öğretim okullarında görev yapan öğretmenlerde mesleki tüken- mişlik düzeyi ve nedenleri Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Pitt-Catsouphes, M. ve C. Matz-Costa (2008). The multi-generational workforce: Work place flexibility and engagement. Community, Work&Family. (11), 215-229.
• Resick, C. J., B. B. Baltes ve C. W. Shantz (2007). Person-organization fit and work related attitudes and decisions: Examining ınteractive effects with job fit and conscientiousness. Journal of Applied Psychology. (92), 1446-1455.
• Saks, A. M. (2006). Antecedents and consequences of employee engagement. Journal of Managerial Psychology. (21-7), 600-619.
• Schaufeli, W.B., Bakker, A. (2003). UWES – utrecht work engagement scale, preliminary manual. Utrecht: Occupational Health Psychology Unit, Utrecht University.
• Schneider, B., W. H. Macey, K.M. Barbera ve N. Martin (2009). Driving customer satisfaction and financial success through employee engagement. People & Strategy. (32), 22-27.
• Sılığ, A. (2003). Banka çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açı- sından incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Şanlı, S. (2006). Adana İlinde çalışan polislerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Taşğın, N. (2004). Gençlik ve spor müdürlüğü merkez ve taşra örgüt yöneticilerinin tü- kenmişlik düzeylerinin iş doyumu düzeylerine etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Thomas, C. (2007). A New measurement scale for employee engagement: Scale development, pilot test, and replication. Academy of Management Annual Meeting Proceedings, 1-6.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik, görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tümkaya, S., (1996) Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Ada- na.
• Uğurluoğlu Ok, S. (2002). Banka çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin iş doyumu, rol çatışması, rol belirsizliği ve bazı bireysel özelliklere göre incelenmesi, Yayınlan- mamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Vance, R. J. (2006). Employee engagement and commitment. Alexandria: SHRM Foundation.
• Vızlı, C. (2005). Görme engelliler ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlere normal ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin karşılaş- tırılması Üsküdar İlçesi Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.