8. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABININ EĞİTSEL, GÖRSEL, DİL ve ANLATIM YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 78, 221 - 260, 15.07.2019

Feyzi Osman Pekel

Öz

Alan eğitimi araştırma sonuçlarına göre öğrencilerde görülen kavram yanılgılarının önemli nedenlerinden biri de ders kitaplarında bulunan eksik, sırasız veya yanlış bilgilerden kaynaklanan kavram yanılgılarıdır. Ders kitaplarının alan eğitimi uzmanlarınca incelenmesi sonucu tespit edilen hatalardan arındırılarak güncellenmesi ise hem ders
kitaplarının mükemmele doğru evrilmesi, hem de mevcut biyoloji eğitimi seviyesini yükseltebilmemiz için vazgeçilmez bir fırsattır. Bu çalışmada, Milli Eğitim Bakanlığı Talim
ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca 2018–2019 öğretim yılında itibaren beş yıl okutulması kararlaştırılan “8. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabında” bulunan biyoloji üniteleri eleştirel bir bakış açısıyla gözden geçirilerek bilimsel içeriği, eğitim tasarımı ve ders kitabı nitelikleri bakımından incelenmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla, ilgili üniteler eksik ya da
yanlış bilgi ve kavram yanılgıları içerme olasılığı açısından incelenmiştir. Verilerin analizinde doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. İncelenen ünitelerin yazılı ve görsel
içeriğinde tespit edilen kavram yanılgıları, bilimsel olarak hatalı bilgiler, sunum, dil ve anlatım hataları, görsel hatalar, bunların nasıl düzeltilebileceğine ilişkin çözüm önerileri
ile birlikte tablolarda liste halinde verilmiştir. Ders kitabı içeriğinde tespit edilen uygunsuzlukların öğrencilerde kavram yanılgılarına neden olmaması ve içeriğin öğrencilerce
daha kolay bir şekilde kavranabilmesi için ilgili ders kitabındaki hata ve eksikliklerin araştırmamızda sunulan çözüm önerileri ışığında mümkün olan en kısa sürede düzeltilerek eğitim öğretime uygun hale getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

8. Sınıf, Fen Bilimleri, Ders Kitabı İncelemesi, Biyoloji Eğitimi, Kavram Yanılgıları.

Kaynakça

• Aslan-Efe H., Efe R., Yücel, S. (2012). Ortaöğretim biyoloji ders kitaplarında yer alan etkinliklerin bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Mehmet Akif Ersoy Üni- versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 1-20.
• Atıcı, T., Keskin Samancı, N. ve Özel, Ç.A. (2007). İlköğretim fen bilgisi ders kitapları- nın biyoloji konuları yönünden eleştirel olarak incelenmesi ve öğretmen görüş- leri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 115-131.
• Aybek, B., Çetin, A, Başarır, F. (2014). Fen ve teknoloji ders kitabının eleştirel düşünme standartları doğrultusunda analiz edilmesi. Journal of Research in Education and Teaching, 3(1), 313-325.
• Ayvacı, H.Ş., Devecioğlu, Y. (2013). 10. Sınıf fizik ders kitabı ve kitaptaki etkinliklerin uygulanabilirliği hakkında öğretmen değerlendirmeleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 418-450.
• Campbell, N.A., Reece, J. B. (2008). Biyoloji, Gündüz, E., Demirsoy, A, Türkan, İ. (Eds). (pp. 1247). 2. Türkçe Baskı, Ankara: Palme Yayıncılık.
• Çimer A., & Coşkun, S. (2018). Students’ opinions about their ninth grade biology text- book: from the perspective of constructivist learning approach. Journal of Edu- cation and Learning, 7(4), 201-204.
• Eyidoğan F., Güneysu, S. (2002, Eylül). İlköğretim 8.sınıf fen bilgisi kitaplarındaki kav- ram yanılgılarının incelenmesi. V. Fen ve Matematik Eğitimi Kongresinde su- nulan bildiri.
• Feyzioğlu, E.Y., Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilim- sel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 108-125.
• Gündüz, E., Yılmaz, M., Çimen, O. (2016). MEB ortaöğretim 10. sınıf biyoloji ders ki- tabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Der- gisi,11(2), 414-430.
• Gürkan, T. ve Gökçe, E. (2000). İlköğretim ilk okuma-yazma kitaplarının incelenmesi. S. Sever (Ed.), 1. Ulusal çocuk kitapları sempozyumu sorunlar ve çözüm yolları, (51-66). Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi ve Tömer Dil Öğretim Merkezi Yayınları.
• Hardin, M., Dodd, J.E., & Lauffer, K. (2006). Passing it on: The reinforcement of male hegemony in sports journalism textbooks. Mass Communication & Society, 9(4), 429-446.
• Karadaş, A., Yaşar, Z,. ve Kırbaşlar, G. (2012). 4. ve 5. sınıf fen ve teknoloji kitaplarında “madde ve değişim” öğrenme alanı etkinliklerinin incelenmesi. Necatibey Eği- tim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6(1), 94-123.
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U., Celep A. (2015). Ortaokul 5. Sınıf fen bilimleri ders kita- bına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Keleş, E. (2001). Fizik ders kitaplarını değerlendirme ölçeği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü.
• Keeton, W.T., Gould, J.L. & Gould, C. G. (2003). Genel Biyoloji. Demirsoy, A., Türkan, İ., Gündüz, E.(Eds). (pp. 1194). Fifth Edition, Ankara: Palme Yayıncılık.
• Kılıç, D. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi. (Eds. Ö. Demirel ve K. Kıroğlu). Ders kitabının öğretimdeki yeri (s.37-53). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kırbaşlar, G., İnce, E. (2010). İlköğretim ve orta öğretim ders kitaplarında atom kavramı ve konularının incelenmesi. Milli Eğitim, 188, 251-273.
• Kurnaz, M.A., Ezberci-Çevik, E., Bayri, N.G. (2016). Fen ve teknoloji ders kitapla- rındaki gösterim türleri arası geçişlerin incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 5(3), 31–47.
• Kurt, H. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının “bağışıklık” konusundaki bilişsel yapıları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 242-264.
• Küçükahmet, L. (Editör) (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. (Fen Bilgisi). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Laçin-Şimşek C., Tezcan, R. (2008). Çocukların fen kavramlarıyla ilgili düşüncelerinin gelişimini etkileyen faktörler. İlköğretim Online, 7(3), 569–577.
• Özay, E. ve Hasenekoğlu, İ. (2007). Lise–3 biyoloji ders kitaplarındaki görsel sunumda gözlemlenen bazı sorunlar. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 4(1), 80-91.
• Pekel, F.O. (2005). High school students’ and trainee science teachers’ perceptions of ozone layer depletion. Journal of Baltic Science Education, 4 (1), 12-21.
• Pekel, F.O., Özay, E. (2005). Turkish high school students' perceptions of ozone layer depletion. Applied Environmental Education & Communication, 4(2), 115-123. Posner, G.J., Strike, K.A., Hewson, P.W. & Gertzog, W.A., (1982). Toward a theory of conceptual change. Science Education, 66 (2), 211-227.
• Pınarbaşı, T. (2002). Çözünürlükle ilgili kavramların anlaşılmasında kavramsal değişim yaklaşımının etkinliğinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Şen A.Z., Nakiboğlu, C. (2014). 9. Sınıf kimya, fizik, biyoloji ders kitaplarının bilimsel süreç becerileri açısından karşılaştırılması. Journal of Turkish Science Educa- tion. 11(4), 63 80.
• Tekkaya, C. & Balcı, S. (2003). Öğrencilerin fotosentez ve bitkilerde solunum konuların- daki kavram yanılgılarının saptanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 101-107.
• Tekkaya, C., Çapa, Y., Yılmaz, Ö. (2000). Biyoloji öğretmen adaylarının genel biyoloji konularındaki kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Der- gisi, 18, 140-147.
• Uçar, C., & Somuncuoğlu-Özerbaş, D. (2017). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders ki- tabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1373-1388.
• Ünsal, Y. & Güneş, B. (2003). İlköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının fizik konuları yönünden incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergi- si, 23(3), 115-130.
• Valanides, N. (2000). Primary student teachers’ understanding of the particulate nature of matter and its transformations during dissolving. Chemistry Education: Re- search and Practice in Europe, 1(2), 249-262.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı, No: 76, s 427). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, M., Gündüz, E., Diken E.H., Çimen, O. (2017). 8. Sınıf fen bilimleri ders ki- tabındaki biyoloji konularının bilimsel içerik açısından incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 17-35.