TÜRKİYE’DE GIDA ENFLASYONUNUN BELİRLEYİCİLERİ: SVAR MODELİNDEN KANITLAR

Yıl 2021, Sayı: 87, 581 - 598, 21.09.2021

Şeyma Şahin Kutlu

Öz

Türkiye ekonomisinde gıda fiyatları son yıllarda tüketici fiyat endeksine göre daha
hızlı bir şekilde artmaktadır. Bu nedenle gıda enflasyonu Türkiye ekonomisinde yükselen bir sorun
olarak ortaya çıkmaktadır. Gıda enflasyonunun sosyal ve ekonomik etkileri
de dikkate alındığında gıda enflasyonuna yol açan makroekonomik faktörlerin ortaya
konulması büyük önem arz etmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, Türkiye ekonomisinde
gıda enflasyonuna yol açan makroekonomik faktörlerin ortaya konulmasıdır. Bu
amaç doğrultusunda, dünya gıda fiyat endeksi, döviz kuru, sanayi üretim endeksi ve gıda
ürünleri ihracatının yurtiçi gıda fiyat endeksi üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmada
ampirik analiz yöntemi olarak SVAR modeli tercih edilmiştir. Analiz 2008:8-2020:8 dönemini
kapsamakta ve analizde aylık veri seti kullanılmaktadır. Ampirik analiz sonuçları,
dünya gıda fiyat endeksi, sanayi üretim endeksi ve gıda ürünleri ihracatının gıda fiyatları
üzerinde istatistiki olarak anlamlı bir etkisi olmadığını ortaya koymaktadır. Gıda fiyat
endeksinin modele dâhil edilen değişkenlerden yalnızca döviz kuruna tepkisinin istatistiki
olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak gıda fiyatlarında istikrarın sağlana-
bilmesi için gıda fiyatları ile döviz kuru arasındaki ilişkiyi yapısal olarak zayıflatacak önlemlerin
alınması ve döviz kuru politikasının etkin bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Enflasyon, Fiyat İstikrarı, Gıda Fiyatları, Yapısal VAR.

Kaynakça

• Abdullah, M. ve Kalim, R. (2012). Empirical analysis food price inflation in Pakistan. World Applied Sciences Journal, 16(7), 933-939.
• Alderman, H. (2005). Linkages between poverty reduction strategies and child nutrition: an asian perspective. Economic and Political Weekly, 40(46), 4837-4842.
• Awan, A. G. ve Imran, M. (2015). Factors Affecting food price ınflation in Pakistan. ABC Journal of Advanced Research, 4, 74-88.
• Baek, J. ve Koo, W.W. (2009). analyzing factors affecting U.S. food price inflation. Agribusiness & Applied Economics, 653, 1-18.
• Barbaros, M., Kalaycı, S. ve Bakır, D. (2019). Türkiye’de gıda ihracatı, gıda fiyatları ve enflasyon arasındaki nedenselliğin analizi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 537-548.
• Başkaya, Y. S., Gürgür, T. ve Öğünç, F. (2008). İşlenmiş gıda fiyatlarını belirleyen faktörler. TCMB Çalışma Tebliği, 08(09), 1-49.
• Bayramoğlu, A. T. ve Yurtkur, A. K. (2015). Türkiye’de gıda ve tarımsal ürün fiyatlarını uluslararası belirleyicileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 63-73.
• Bernanke, B. S. (1986). Alternative explanations of the money–ıncome correlation. Carnegie Rochester Conference Series on Public Policy, Issue 25, 49–99.
• Cengiz, V. ve İlhan, E. (2016). 2008 dünya gıda krizi ve Türkiye’de etkisi. Ziraat Mühendisliği, 363,12-16.
• Çıplak, U. ve Yücel, M. E. (2004). İthalatta koruma önlemleri ile tarım ve gıda fiyatları. TCMB Çalışma Tebliği, 04(01), 1-24.
• Enders, W. (2014). Applied Econometric Time Series. (4th Edition). New York: John Wiley High Education.
• Eştürk, Ö. ve Albayrak, N. (2018). Tarım ürünleri gıda fiyat artışları ve enflasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 18. EYİ Özel Sayısı, 147-158.
• Güloğlu, B. ve Nazlıoğlu, Ş. (2013). Enflasyonun tarımsal fiyatlar üzerindeki etkileri: panel yumuşak geçiş regresyon analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 1(1), 1-20.
• Gürlük, S. ve Turan, Ö. (2008). Dünya gıda krizi: nedenleri ve etkileri. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 22(1), 63-74.
• Hamid S.,Faisal A. and Lodhi, R.N. (2014). Macroeconomic variables and rising food prices: empirical evidence from Pakistan. Journal of Management & Social Sciences, 10(1), 66-82.
• Hilegebrial, Z. (2015). Determinants of food price inflation in Ethiopia. Food Science and Quality Management, 41, 30-43.
• International Monetary Fund (2021). https://data.imf.org (Erişim Tarihi: 21.01.2021). Ivanic, M. ve Martin, W. (2008). Implications of higher global food prices for poverty in low-income countries. Policy Research Working Paper, 4594, 1-57.
• Koç, A. A. (2012). Dünya gıda krizi ve gıda fiyatlarında oynaklığın sürdürülebilir kalkınma ve yoksulluk etkileri: küresel ve ulusal politika tepkileri. 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Konya.
• Mackinnon, J. (1996). Numerical distribution functions for unit root and cointegration tests. Journal of Applied Econometrics,11(6), 601-618.
• Nadiah, H.A. ve Mansur, M. (2018). Determinants of food price inflation: evidence from Malaysia based on linear and nonlinear ARDL. MPRA Paper, 91517, 1-26.
• Niemi, E.H., Karkela, L., Lehtonen, H. ve Niemi, J. (2009).Implications of trade liberalization and domestic reforms on EU agricultural markets. International Food and Agribusiness Management Review, 12, 29-60.
• Sharma, R. (2011). Food export restrictions: Review of the 2007-2010 experience and considerations for disciplining restrictive measures. Rome: FAO.
• Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and reality. Econometrica, 48(1), 1-48.
• Sims, C. A. (1986). Are forecasting models usable for policy analysis. Federal Reserve Bank of Minneapolis Quarterly Review, 20(1), 2-16.
• Temurlenk, M. S. (1998). Türkiye’de iktisadi dalgalanmaların analizi: bir yapısal VAR modeli uygulaması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 55-70.
• Trostle, R. (2008). Global agricultural supply and demand: factors contributing to the recent ıncrease in food commodity prices, us department of agriculture. Economic Research Service Report WRS-0801.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2014). Enflasyon raporu-III. https://www.tcmb. gov.tr (Erişim Tarihi: 15.01.2020).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2020). Enflasyon raporu-IV. https://www.tcmb. gov.tr (Erişim Tarihi: 1.01.2021).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2021). Elektronik veri dağıtım sistemi.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2021). Enflasyon raporu-I. https://www.tcmb.gov. tr (Erişim Tarihi: 15.3.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (2014). Enflasyon raporu-III. https://www.tcmb. gov.tr (Erişim Tarihi: 18.01.2020).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2021). http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 18.01.2021).
• Yavuz, F. (2021). Türkiye’de gıda enflasyonu tarladan çatala sorunların bir göstergesi. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Raporu, 185, 7-77.
• Yıldız, Y. (2018). Gıda enflasyonuyla mücadelede yeni bir yöntem: blok zincir teknolojisi. Vergi Raporu, No 229, 100-107.