YEMEKTE SAĞ ELİN KULLANILMASIYLA İLGİLİ BİR RİVAYETİN SENED VE METİN TENKİDİ

Yıl 2014, Sayı: 59, 1 - 30, 20.05.2014

Hüseyin Akyüz

Öz

Hz. Peygamber hayatta iken zaman zaman söz ve davranışlarının nasıl anlaşılması
gerektiği konusunda açıklamalarda bulunmuştur. Onun vefatından sonra fakih sahâbîler,
sünnetlerin hangilerinin bağlayıcı olduğunu ve hangilerinin bağlayıcı olmadığını tespit
etmeye çalışmışlardır. Daha sonraki dönemlerde ise gerek Fakîhler ve gerekse Muhaddisler,
sünnetin bağlayıcı konusunda yoğun mesai harcamışlardır. Hz. Peygamber’in sünnetinin
nasıl anlaşılması gerektiği meselesi, hâlâ güncelliğini kaybetmemiştir. Bu bağlamda
Hz. Peygamber’in sol eli ile yemek yiyen bir sahâbîye beddua ettiğini içeren bir haberin,
hadis tekniği açısından yeniden incelenmesi gerektiğini düşündük.
Bu rivâyet, klasik hadis kaynaklarının çoğunda yer almamıştır. Tek bir sahâbî tarafından
oğluna rivâyet edilmiş olup, beşinci tabakadan sonra yaygınlık kazanmıştır. Çalışmada
bu tarîkler sened tenkidine tâbi tutulmuş, aynı zamanda metindeki değişmeler
tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Muhaddislerin engin tecrübesinden de yararlanılarak
hadisin yeniden yorumlanmasına gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

hadis, isnad, râvî, muhaddis, beddua, sol elle yemek.

Kaynakça

• Abd b. Humeyd, Ebû Muhammed Abdurrahman el-Keşşî (1408/1998). Musnedu Abd b. Humeyd, (tahk. Subhî el-Bedrî es-Samarrâî), Mahmud Muhammed es-Sa’îdî, Kahire: Mektebetu’s-Sünne.
• Ahmed b. Hanbel, Ahmed b. Muhammed (1992). el-Musned, I-VI, İstanbul: Çağrı Yayınları. el-Azîmâbâdî, Ebu’t-Tayyib Muhammed Şemsu’l-Hakk (1415). Avnu’l-ma’bûd şerhu süneni Ebî Davud, I-XIV, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1415.
• Bağcı, H. Musa (210). Beşer olarak Hz. Peygamber, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Bedir, Murteza (2007). Sünnet Hz. Peygamber’in evrensel mesajı, İstanbul: İSAM Yayınları.
• Bediuzzaman Said Nursi (1995). Mektubat, İstanbul: Envâr Neşriyat.
• el-Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin (1408/1988). Delâilu’n-nübüvve ve marifetu ahvali sahibi’ş-şerîati, (tahk. Abdulmu’ti Kal’acî), I-VII, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
• el-Buharî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (1992). el-Câmi’u’s-sahîh, I-VIII, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• el-Buharî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (ts.). et-Târîhu’l-kebîr, (tahk. es-Seyyid Hâşim en-Nedvî), I-VIII, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• ed-Darimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman (1992). Sunen, I-II, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Ebû Avâne, Yakub b. İshâk b. İbrahim el-İsferâyînî (1419/1998). Mustahrec, (tahk. Eymen b. Arif ed-Dimeşkî), I-V, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• Ebû Davud, Suleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî (1992). Sunen, I-V, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak (1419/1998). Ma’rifetu’ssahâbe, (tahk. Âdil b. Yusuf el-Azazî), Riyad: Dâru’l-Vatan.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak (1428/2006). et-Tıbbu’nnevevî, (tahk. Mustafa Dönmez), Beyrut: Dâru İbn Hazm.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak (ts.). Zikru ahbâri isfahân, I-II, yy.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslamî.
• Görmez, Mehmet (1997). Sünnet ve hadisin anlaşılması ve yorumlanmasında metodoloji sorunu, Ankara: TDV Yayınları.
• el-Hafâcî, Şihabuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ömer el-Mısrî (1421/2001). Nesîmu’rriyâz fi şerhi şifai’l-Kâdî ‘Iyâz, (ta’lik: Muhammed Abdulkadir Atâ), I-VI, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• el-Halebî, Burhâneddin (1407/1987). el-Keşfu’l-hasîs ammen rumiye bi vaz’i’l-hadîs, (tahk. Subhî el-Bedrî es-Sâmerrâî), Beyrut: Âlemu’l-Kütüb- Mektebetu’n- Nahdeti’l-Arabiyye.
• el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (ts.). Târihu bağdad, I- XIV, Lübnan: Dâru’l- Kütübi’l- İlmiyye.
• el-Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebî Bekr (1407). Mecmau’z-zevâid ve menbau’lfevâid, I-X, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf (1412/1992). el-İstî’âb fî ma’rifeti’l-ashâb, (tahk. Ali Muhammed el-Becâvî), I-IV, Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî (1409/1988). el-Kâmil fî duafâi’r-rical, (tahk. Yahya Muhtâr Ğazâvî), I-VII, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî (ts.). (tahk. Adil Ahmed Abdulmevcut-Ali Muhammed Muavviz), I-IX, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî (2012). (tahk. Mazin b. Muhammed es-Sersâvî), I-X, Riyad: Mektebetu’r-Rüşd.
• İbn Ebî Hâtim er-Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahman Muhammed (1372/1952). Kitâbu’lcerh ve’t-ta’dil, I-IX, Beyrut: Dâru İhyau’t-Turasi’l-Arabî.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (1409). el-Musannef fi’l-ehâdisi ve’lâsâr, (tahk. Kemal Yusuf el-Hût), I-VII, Riyad: el-Mektebetu’r-Ruşd.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (1429/2008). (tahk. Ebû Muhammed Usâme b. İbrahim b. Muhammed), I-XV, Kahire: el-Fâruku’l-Hadîs.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (1427/2006). (tahk. Muhammed Avvâme), I-XXVI, Beyrut: Dâru’l-Kurtuba,.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (1425/2004). (tahk. Hamed b. Abdullah el-Cum’a, Muhammed b. İbrahim el-Lahîdân), I-XIV, Riyad: Mektebetur’r- Rüşd.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (1401/1981). (tahk. Muhtar Ahmed Nedvî), I-XV, Bombay: Dâru’s-Selefiyye.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali (1379). Fethu’l-bârî, (tahk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Muhibuddin el-Hâtib), I-XIII, Beyrut: Dâru’l- Ma’rife.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali (1412/1992). el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe, (tahk. Ali Muhammed el-Becâvî), I-VIII, Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali (1403/1983). Tabakâtu’lmüdellisîn, (tahk. Asım b. Abdullah el-Karyûtî), Amman: Mektebetu’l-Menâr.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali (1986). Takrîbu’t-tehzîb, (tahk. Muhammed Avvâme), Haleb: Dâru’r-Reşîd.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali (1404/1984). Tehzîbu’t-tehzîb, I-XIV, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbn Hayyân, Ebû’ş-Şeyh Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer el-Ensârî (1412/1992).
• Tabakâtu’l-muhaddisîn bi-ısbehân ve’l-vâridîne aleyhâ, (tahk. Abdulğafûr Abdulhak Huseyn el-Belûşî), I-IV, Beyrut: Müesesetu’r-Risâle.
• İbn Hazm, Ebî Muhammed Ali b. Ahmed el-Endelûsî ez-Zâhirî (1352). el-Muhallâ fi şerhi’l-mucellâ bi’l-huceci ve’l-âsâr, (tahk. Muhammed Münir ed-Dimeşkî), IXI, Mısır: İdâretu’t-Tıba’ati’l-Müniriyye.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed (1975). Kitâbu’s-sikât, (tahk. es-Seyyid Şerefuddin Ahmed), I-IX, yy.: Dâru’l-Fikr.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed (1414/1993). Sahîhu İbn Hibbân, (tahk. Şu’ayb el-Arnavut), I-XVIII, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî (1992). Sunen, I-II, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Mâkûlâ, Ebu’n-Nasr Ali b. Hibetullah b. Cafer el-Bağdâdî (1993). el-İkmâl fî refi’lirtiyâb ani’l-mutelif ve’l-muhtelif mine’l-esmâi ve’l-künâ ve’l-ensâb, (tahk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî el-Yemânî), I-X, Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî.
• İbnu’l-Esîr el-Cezerî, İzzuddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (1417/1996). Usdu’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe, (tahk. Ali Muhammed Muavvız, Adil Ahmed Abdulmevcûd), I-VIII, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnu’l-Mukrî, Ebû Bekir Muhammed b. Ali (1424/2003). el-Mu’cem, (tahk. Mesud Abdulhamid Sadeni, Muhammed Hasan İsmail), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnu’l-Vezîr, Muhammed b. İbrahim el-Yemanî (1412/1992). el-‘Avâsım ve’l-kavâsım fi’zzebbi ‘an sünneti Ebi’l-Kâsım, (tahk. Şu’ayb el-Arnavut), Beyrut: Müessesetu’r- Risâle.
• el-İsbahanî, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak b. Yahya b. Mende (1426/2005). Ma’rifetu’s-sahâbe, (tahk. Âmr Hasan Sabrî), I-II, Birleşik Arap Emirlikleri: Câmi’atu’l-İmârâti’l-Arabiyeti’l-Müttehide.
• Juynboll, G. H. A. (2005). İsnad analiz metotları, (çev. Salih Özer), Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Karacabey, Salih, (2003). Farklı Açılardan Hadiste Ziyâde Meselesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XII/1, (s.105-137).
• Kâdî ‘Iyâz, Ebu’l-Fadl ‘Iyâz b. Musa b. ‘Iyâz el-Yahsubî (1419/1998). Şerhu Sahîhu Müslim (İkmâlu’l-mu’lim bi fevâidi Müslim), (tahk. Yahya İsmail), I-IX, yy.: Dâru’l-Vefâ.
• el-Kardâvî, Yusuf (2001). Bilgi ve medeniyet kaynağı sünnet, (çev. Özcan Hıdır), İstanbul: Ravza Yayınları.
• Köktaş, Yavuz (2012). Günümüz hadîs tartışmaları, İstanbul: İFAV Yayınları.
• el-Kurtubî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Ömer (1996). el-Müfhim limâ eşkele min telhîsi kitâbi Müslim, (tahk. Muhyiddin Dîb Mistû v.dğr.), I-VII, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• el-Makdîsî, Muhammed Tahir (1416/1996). Zehiretu’l-huffâz, (tahk. Abdurrahman b. Abdulcebbar el-Ferîvâî), I-IV, Riyad: Dâru’s-Selef.
• Malik b. Enes (1992), el-Muvatta’, I-II, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Mistû, Muhyiddîn v.dğr. (1407/1987). Nuzhetu’l-muttakîn şerhu riyazi’s-salihîn min kelâmi seyyidi’l-mürselîn, I-II, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle.
• Molla Aliyyu’l-Kârî, Ali b. Sultan Muhammed el-Kârî el-Herevî (1318). Cemu’l-vesail fi şerhi’ş-şemâil, I-II, Mısır: Matbaatu’ş-Şerefiyye.
• Molla Aliyyu’l-Kârî, Ali b. Sultan Muhammed el-Kârî el-Herevî (1422/2001). Mirkâtu’lmefâtîh şerhu mişkâti’l-mesâbîh, (tahk. Cemal ‘Aytânî), I-XI, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî (1992). Sahîhu Müslim, I-III, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• el-Münâvî, Muhammed Abdurraûf (1356). Feydu’l-kadîr şerhi camiu’s-sağîr, I-VI, Mısır: Mektebetu’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ.
• Necati, Osman (2008). Hadis ve psikoloji, (çev. Mustafa Işık), Ankara: Fecr Yayınları. en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref (1410/1990). el-Ezkâru’n-neveviyye, (tahk. Muhyiddîn el-Mistû), Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref (1428/2007). Riyâzu’s-sâlihîn min kelâmi seyyidi’l-mürselîn, (tahk. Mahir Yasin el-Fahl), Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref (1392). Şerhu’n-nevevî ala Sahîhi Müslim, I-XVIII, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• er-Rûyânî, Ebû Bekir Muhammed b. Harun (1416). Musned, (tahk. Eymen Ali Ebû Yemânî), I-II, Kahire: Müesesetü Kurtuba.
• es-San’ânî, Muhammed b. İsmail el-Emîr (1427/2006). Subulu’s-selâm şerhu bulûği’lmerâm, (talik. Muhammed Nasuriddîn el-Elbânî), I-IV, Riyad: Mektebetu’l- Meârif.
• es-Suyutî, Abdurrahman b. Ebî Bekr (1993). Tedrîbu’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-nevevî, (tahk. İrfân el-Aşşâ Hassûne), Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• et-Taberânî, Ebu’l-Kasım Suleyman b. Ahmed b. Eyyûb (1404/1983). el-Mu’cemu’l-kebîr, (tahk. Hamdî Abdulmecid es-Selefî), I-XX, Musul: el-Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hükm.
• et-Taberânî, Ebu’l-Kasım Suleyman b. Ahmed b. Eyyûb (1405/1985). el-Mu’cemu’ssağîr, (tahk. Muhammed Şekûr Mahmud el-Hâc), I-II, Amman: Mektebetu’lİslâmî- Dâru Ammâr.
• et-Tayâlisî, Ebû Davud Suleyman b. Davud (ts.). el-Musned, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife. et-Tîbî, Şerefüddin el-Hüseyin b. Abdullah b. Muhammed (1417/1997). Şerhu’t-Tîbî ala mişkâti’l-mesâbîh, (tahk. Abdulhamîd Hindâvî), I-XIII, Riyad: Mektebetu Nizar Mustafa el-Bâz.
• et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa (1992). Sunen, I-V, İstanbul: Çağrı Yayınları. Uraler, Aynur (2012). Sahâbe uygulaması olarak sünnete bağlılık, İstanbul: İFAV Yayınları. el-Useymîn, Muhammed b. Salih (1426). Şerhu riyazi’s-sâlihîn min kelâmi seyyidi’l-mürselîn, I-VI, Riyad: Medâru’l-Vatan li’n-Neşr.
• Yıldırım, Enbiya (2008). Hadis meseleleri, İstanbul: Rağbet Yayınları. ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (1995). Mîzânu’li’tidâl fî nakdi’r-ricâl, (tahk. Ali Muhammed Muavvız, Adil Ahmed Abdulmevcut), I-VIII, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (1413). Siyeru a’lâmi’n-nubelâ, (tahk. Şuayb el-Arnavut, Muhammed Nu’aym el-Arkasûsî), IXXIII, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle.
• ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ts.). Tecridu esmai’s-sahâbe, I-II, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.