SUSMANIN VE KONUŞMANIN ÖLÇÜSÜ: SAMT

Yıl 2021, Sayı: 86, 57 - 68, 24.05.2021

Ahmet Özkan

Öz

İnsan-ı kâmil yetiştirme gayesiyle yola çıkan tasavvuf ehli bu amaca ulaşabilmek için
seyr u sülük denilen çetin bir manevî eğitim uygulamaktadır. Riyâzat ve mücahede bu
eğitimin önemli unsurlarındandır. Az yemek, az uyumak ve az konuşmak ise riyâzatın
esasıdır. Sayılan diğer metotlar ile birlikte değer kazanan az ve yerinde konuşma,
gerektiğinde susma eylemi sûfîler tarafından samt olarak isimlendirilir. Manevî olgunluğun gös-
tergelerinden sayılan samt, tasavvufî makamlardan biridir. Bu kavram dilin afetlerinden
korunma gayreti ile başlayan, Allah’ın hükmüne razı olmanın seviyesine ve ilahî heybet
karşısında hayret edip susmaya kadar seyreden bir anlam alanına sahiptir Çok seslilik
iddiası ile kurgulanan modern dünya ve insan modelinde sabırsızlık ve “ötekinin” sözüne
kulağını tıkama bir iletişim problemine dönüşmüştür. Bu bağlamda sûfîlerin samt ilkesi
çerçevesinde ortaya koydukları uygulamalar modern krizlerin çözümüne bir alternatif
teklifi olarak değerlendirilebilir. Metin analizi yönteminin kullanıldığı bu makalede, samt
kavramın anlam alanları incelenmiş, sûfîlerin bu kavramı tasavvufî pratikleri
ifâde ederken nasıl kullandıkları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Samt, Sükût, Konuşmak, Selamet.

Kaynakça

• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî, Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2010.
• Çakmaklıoğlu. M. Mustafa. İbn Arabî’de Ma’rifetin İfadesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Değirmençay, Veyis. “Dîvân-i Kebîr’de Söz ve Sözün Önemi”. Doğu Esintileri, 13 (2020).
• Erzurumlu İbrahim Hakkı. Mârifetnâme. Ed. Cafer Durmuş, Kerim Kara. İstanbul: Erkam Yayınları, 2011. 54) Hücvirî, Keşfu’l-Mahcûb, s. 416. 55) Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mârifetnâme , C. 2, s. 417.
• Eşrefoğlu Rûmî. Müzekki’n-Nüfûs. Ed. Abdullah Uçman. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• Gazzalî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu ’Ulûmiddîn. Endenozya: Mektebetü Kiryata Fotra, t.y.
• Gündoğdu, Cengiz. Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Birinci Baskı, Ankara 2000.
• Hacı Bayram Başer, Tasavvufun Teşekkül Sürecinde Şeriat-Hakikat İlişkisi Sorunu (Hicrî III. Ve IV. Yüzyıllar), İstanbul üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2015.
• Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-Ayn. Dâru’l-Mektebetu’l-Hilâl, trs.
• Hücvirî, Ali b. Osman Cüllâbî. Keşfu’l-Mahcûb. Çev. Süleyman Uludağ. 3. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Baḥru’d-Dumû’. Dâru’l-Fecr, 1425.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütühâtü’l-Mekkiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İmiyye, 1999.
• İsfahânî, Râgıb. Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳur’ân. Dâru’l-Kalem, 1412.
• Kuşeyrî. Abdülkerim. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Lübnan Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2017.
• Merter, Mustafa. Dokuz Yüz Katlı İnsan. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2013.
• Mevlânâ Celâleddî-i Rumî, Mesnevî-i Ma’nevî, Çev. Derya Örs-Hicabi Kırlangıç, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2015.
• Mevlânâ Celâleddi-î Rûmî. Mesnevî-i Ma’nevî. Çev. Derya Örs-Hicabi Kırlangıç. 1. Baskı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Mevlânâ Celâleddîn, Dîvân-ı Kebîr, haz. Abdulbaki Gölpınarlı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1957.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an-ı Kerîm ve Sünnete Göre Tasavvuf. İstanbul: Marmara Ünv. İlahiyat Fakültesi Vakfı, 1989.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed. Tabakâtu’s-Sûfiye, thk. Nureddin Şerîbe, Dâru’l-kitâbi’n-nefîs, Halep 1986.
• Tirmizî, Ebu îsa Muhammed b. İsa. Beşşar Avvad Maruf. el-Câmiu’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Garbi İslami, 1996.
• Tûsî, Ebû Nasr Serrâc. el-Lüma’. Çev. Hasan Kâmil Yılmaz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2016.
• Yetik, Erhan. “Hayret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998.
• Yunus Emre. Risaletü’n-Nushiyye. Ed. Ziya Avşar. Eskişehir: Eskişehir Valiliği, 2013. Zebîdî, Murtazâ. Tâcu’l-Ârûs. Mısır: Dâru’l-Hidâye, 1306.