2018 İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM PROGRAMLARINDA ÇEVRE KONUSUNUN YERİ

Yıl 2021, Sayı: 86, 249 - 268, 24.05.2021

Emrah Özbuğutu

Öz

Bu çalışmada, öğretimin her kademesinde etkili bir çevre eğitimi verilebilmesi ve çevre eğitiminin programlardaki yerinin belirlenmesi için Türkiye’deki 2018 İlköğretim Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler programları ile 2018 Ortaöğretim Biyoloji ve Coğrafya programları içerisinde çevre konuları ile ilgili ünite, konu ve kazanımlar ile bu konular için ayrılan ders saati süresi ve bu sürenin toplam süreye olan yüzdesini belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaç çerçevesinde nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan bu programlara yönelik içerik analizi yapılmıştır. Etkili bir çevre eğitimi için programlardaki eksiklikler ve programların olumlu yönleri tespit edilmiştir. Belirtilen programlarla ilgili içeriklere bakıldığında sosyal bilgiler programındaki 18 özel amaçtan yalnızca iki tanesinin, fen bilgisi programında belirtilen 10 özel amaçtan dört tanesinin, biyoloji programında belirtilen 10 özel amaçtan yalnızca bir tanesinin ve coğrafya programında belirtilen 15 özel amaçtan 6 tanesinin çevre konusu ile ilgili olduğu tespit edilmiştir. Yapılan araştırma sonucunda programlarda çevre eğitimi ilköğretim 7. ve 8. Sınıflarda seçmeli ders olarak verildiği, ortaöğretim de ise çevre eğitimi adında seçmeli veya zorunlu bir ders olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca programlarda birçok teorik kazanım bulunmasına rağmen uygulamaya yönelik kazanımların oranının daha az olduğu ve bu oranın artırılmasının daha etkili bir çevre eğitimi açısından da gerekli olduğu düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevre Eğitimi, Biyoloji Programı, Coğrafya Programı, Sosyal Bilgiler Programı, Fen Bilgisi Programı.

Kaynakça

• Altuntaş, Ç. E. ve Turan, S. L. (2016). Çevre eğitiminde 2010-2015 yılları arasında yapılan araştırmalar ve eğilimler. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi/JRES, 3(2), 1-14.
• Aydoğdu, E. (2010). Ortaöğretim 9. sınıf biyoloji dersi yeni öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri (Trabzon ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Trabzon; Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ayvaz, Z. (1998). Çevre eğitiminde temel kavramlar el kitabı. Çevre Koruma ve Araştırma Vakfı, İzmir: Çevre Eğitim Merkezi Yayınları.
• Can, E. ve Serençelik, İ. (2014). İlk ve ortaokullarda çevre eğitiminin incelenmesi. 9. Uluslararası Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi. Edirne.
• Çetin, A. (2016). An analysıs metaphors used by high school students to describe physics,physics lesson and physics teacher. European J. of Physics Education, 7(2).
• Çetin, Y. ve Başbay, M. (2015). Öğretmen ve öğrenci gözüyle on ikinci sınıf biyoloji dersi öğretim programı. Pamukkale University Journal of Education, 38, 115-130.
• Doğan, K. Ö. Kutay, Y. ve Çakır, M. (2016). Lise öğrencilerinin güncel çevre sorunları hakkındaki algıları: İzmir örneği. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 44, 15-31.
• Horasan, Y. (2012). İzmir ilinde görev yapan biyoloji öğretmenlerinin yeni biyoloji programı hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, İzmir; Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• İbret, Ü.B. ve Yılmaz, O. (2019). Sosyal Bilgilerde Çevre Eğitimi: Lisansüstü Çalışmalara Ait Bir İnceleme. AJESI- Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2): 431-449 DOI: 10.18039/ajesi.577249
• Kaya, E., Akıllı, M. ve Sezek, F. (2009). Lise öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının cinsiyet açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 43-54.
• Kayan,A.(2018).Çevre sorunlarına eğitimle farkındalık oluşturma. Journal of Awareness. (3).5 , 481-496
• Keleş, R., Hamamcı, C. ve Çoban, A. (2005). Çevre politikası. Ankara: İmge Kitabevi. MEB. (2018). Coğrafya dersi öğretim programı (9., 10., 11. ve 12. sınıf). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• MEB. (2018). Biyoloji dersi öğretim programı (9., 10., 11. ve 12. sınıf). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• MEB. (2018). Fen Bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3., 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıf). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3., 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıf). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks: CA: Sage.
• Muşlu, K. G. (2020). Fen bilimleri dersi öğretim programı ve okul öncesi eğitim programındaki kazanımların çevre eğitimi açısından incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 5(1), 16-28,
• Pooley, J.A. and O”Connor, M. (2000). Environmental education and attitudes. Environment & Behavior, 32(5), 711-724.
• Sağsöz, G. ve Doğan, G. (2019). İlkokul öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Giresun İli Örneği). Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 3(1), 1-20.
• Smith, S. R. (2009). A critical review of the bioavailability and impacts of heavy metals in municipal solid waste composts compared to sewage sludge. Environment International, 35(1), 142-156.
• Stone, M. K. and Barlow, Z. (2009). Smart by nature: Schooling for sustainability. He- aldsburg, CA: Watershed Media.
• Takmaz, S. ve Yılmaz, M. (2020). Virüs konusunun ortaöğretim öğretim programlarındaki yeri. Anadolu Öğretmen Dergisi, 4(1), 21-43.
• Timur, S. ve Yılmaz, M. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1) 303-320
• Tuncer, G., Sungur, S., Tekkaya, C. ve Ertepınar, H. (2004), “Environmental attitudes of the 6th grade students from rural and urban areas: A Case Study for Ankara”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 167-175
• Turan, S. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programının disiplinlerarası yapısının incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 2(2), 166-190.
• Uzunoğlu, S. (1996). Çevre eğitiminin amaçları, uğraşı alanları ve sorunları. Ekoloji Dergisi, 21, 7-12
• Ünal, S. ve Dımışkı, E. (1999). Unesco-Unep himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve Türkiye’de ortaöğretim çevre eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (17), 142-154
• Ürey, M. ve Aydın, M. (2014). İlköğretim fen ve teknoloji dersi programında yer alan çevre konularına yönelik bir program analizi. Kafkas Üniversitesi, e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 7-20
• Yang, J. S. (1993). Perceptions of preservice secondary school teachers in Taiwan, the Republic of China, concerning environmental education (Yayımlanmamış doktora tezi), Texas: A&M University
• Yeşilyurt, S. ve Gül, Ş. (2008). Ortaöğretimde daha etkili bir biyoloji öğretimi için öğretmen ve öğrenci beklentileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), 145-162.
• Yücel, A. S., & Morgil, F. İ. (2016). Çevre eğitiminin geliştirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 76-89.
• Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş. ve Yılmaz, M. (2008). Çevre bilimi ve eğitimi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.