ERGENLERDE AKILCI OLMAYAN İNANÇLAR İLE KARAR VERME STİLLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YAPISAL EŞİTLİK MODELİ İLE İNCELENMESİ

Yıl 2015, Sayı: 63, 1 - 14, 31.08.2015

Adem Peker Aslı Kartol Meva Demir

Öz

Bu araştırmanın amacı ergenlerin akılcı olmayan inançlarının karar verme stilleri
üzerindeki yordayıcı etkisini incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu 8. sınıfta öğrenim
gören 334 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada verilerin toplanmasında Ergenler
İçin Mantıkdışı İnançlar Ölçeği, Ergenlerde Karar Verme Ölçeği kullanılmıştır. Veriler
Pearson korelasyon katsayısı ve yapısal eşitlik modeli ile analiz edilmiştir. Korelasyon
analizi sonucunda Ergenler İçin Mantıkdışı İnançlar Ölçeği ve Ergenlerde Karar Verme
Ölçeği alt ölçek puanları arasında negatif ve pozitif ilişkilerin olduğu görülmüştür. Araştırmanın
diğer bir sonucunda akılcı olmayan inançlar (AKOI) örtük değişkeninin karar
verme stilleri (KVS) örtük değişkenini negatif yönde ve anlamlı bir düzeyde yordadığı
belirlenmiştir. Ayrıca araştırmanın diğer bir sonucunda AKOI örtük değişkeninin karar
vermede özsaygı, ihtiyatlı-seçicilik, umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma gözlenen
değişkenleri üzerinde dolaylı etkilere sahip olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ergenler, Akılcı Olmayan İnançlar, Karar Verme Stilleri, Yapısal Eşitlik Modeli.

Kaynakça

• Altıntaş, G. (2006). Liseli ergenlerin kişiler arası iletişim becerileri ile akılcı olmayan inançları arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bağlıkol, Y. (2010). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kendine saygı ile karar verme stratejileri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bilge, F., Arslan, A. (2000). Akılcı olmayan düşünce düzeyleri farklı üniversite öğrencilerinin problem çözme becerilerini değerlendirmeleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (13), 7-18.
• Brahmana, R. K., Hooy, C., Ahmad, Z. (2012). Psychological factors on irrational financial decision making. Humanomics, 28(4), 236-257.
• Can, Ö. (2009). Üniversite öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ve karar verme stillerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Corsini, R. J., Wedding, D. (1989). Current psychotherapies. Illinois: F.E. Peacock Publishers Inc. 180-240.
• Çivitci, A. (2006a). Ergenler için mantıkdışı inançlar ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (25), 69-80.
• Çivitci, A. (2006b). Ergenlerde mantıkdışı inanç ve sürekli kaygı ilişkisi. İnönü Üniversitesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(12), 27-39.
• Çivitçi, A. (2005). Akılcı duygusal eğitimin ilköğretim öğrencilerinin mantıkdışı inanç, sürekli kaygı ve mantıklı karar verme düzeylerine etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 6(2), 59-80.
• Çolakkadıoğlu, O. (2003). Ergenlerde karar verme ölçeği’nin uyarlama çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Dobson, K. S. (1988). Rational-emotive therapy: Handbook of cognitive behavioral therapies. London: Hutchinson. 214-272.
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ellis, A. (1995). Cognitive and constructive psychotherapies: Theory, research and practice. (Ed. Michael J. Mahoney). ABD: Springer Publishing Company, 3-33.
• Ellis, A., Dryden, W. (1997). The practice of rational emotive behavior therapy. New York: Springer Publishing Company.
• Güçray, S. (1998). Bazı kişisel değişkenler, algılanan sosyal destek ve atılganlığın karar verme stilleri ile ilişkisi. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (9), 7-16.
• Halkjelsvik, T., Rise, J. (2014). Persistence motives in irrational decisions to complete a boring task. Personality and Social Psychology Bülletin, 41(1), 90-102.
• Hamamcı, Z., Çoban, A. E. (2012). Mesleki olgunluk ve mesleki kararsızlığın akılcı olmayan inançlarla ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(27), 31-42.
• Hamarta, E., Arslan, C., Saygın, Y. ve Özyeşil, Z. (2009). Benlik saygısı ve akılcı olmayan inançlar bakımından üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma yaklaşımlarının analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 25-42.
• Hammond, J.S., Keeney R.L., Raiffa, H. (1998). Karar verme sanatı. (Çev. Özkan, Ş.) İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Hartley, C. A., Phelps, E. A. (2012). Anxiety and decision-making. Biological Psychiatry, 72, 113-118.
• Hoglund, C. L., Collison, B. B. (1989). Loneliness and irrational beliefs among college students. Journal of College Student Development, 30, 53-58.
• Hu, L.T., Bentler, P.M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structural anaysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modelling, 6, 1-55
• Kaşık, D.Z. (2009). Ergenlerde karar verme stilleri ve algılanan sosyal destek düzeylerinin sosyal yetkinlik beklentisi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(17), 231-256.
• Köroğlu, E. (2006). Ruh sağlığınız için akılcı düşünme. Ankara: HYB Yayıncılık.
• Kulaksızoğlu, A. (2005). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kuzgun, Y. (1993). Karar stratejileri ölçeği, geliştirilmesi ve standardizasyonu. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Mann, L., Harmoni, R. ve Power, C. (1989). Adolescent decision-making: The development of competence. Journal of Adolescence, 12(3), 265-278.
• Mau, W.C. (2000). Cultural differences in career in career decision-making styles and self-efficacy. Journal of Vocational Behavior, 57, 365-378.
• Ohira, H. (2015). Interoception and decision-making. Japanese Journal of Psychopharmacology, 35 (1), 11-18.
• Öztabak, M.Ü. (2013). Farklı okul türlerinde öğrenim gören lise öğrencilerinin sınıf seviyelerine göre düşünme stilleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi., Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztütüncü, F. (1996). Liseli ergenlerdeki olumsuz otomatik düşüncelerin ana-baba tutumları ve aile ilişkileri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Parker, A.M., Fischho, B. (2005). Decision-making competence: External validation through an individual dierences approach. Journal of Behavioral Decision-making, 18, 1–27.
• Redish, A. D., Mizumori, S. J. Y. (2015). Memory and decision making. Neurobiology of Learning and Memory, 117, 1-3.
• Shane, F. (2005). Cognitive reflection and decision making. The Journal of Economic Perspectives, 19(4), 25.
• Sönmez, V., Alacapınar, F.G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Thunholm, P. (2004). Decision making style: Habit, style or both? Personality and Individual Differences, 36(4), 931-944.
• Tunç, A. (2011). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin karar vermede özsaygı ve karar verme stilleri ile algılanan ana baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yavuzer, H. (2005). Çocuk psikolojisi. (28. basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıkılmaz, M. (2001). Eğitim fakülteleri yöneticilerinin yönetimsel karar verme/sorun çözme yeterliliği. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, Ankara.
• Yılmaz, A.S. (2011). Üniversite öğrencilerinin karar vermede özsaygı ve karar verme stillerinin benlik saygısı ve utangaçlık açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yörükoğlu, A. (2004). Çocuk ruh sağlığı: Çocuğun kişilik gelişimi, yetiştirilmesi ve ruhsal sorunları. (28. Baskı). İstanbul: Özgür Yayınları.