“TEHADDΔ ÂYETLERİNİN NÜZÛL KRONOLOJİSİNE DAİR FARKLI BİR YAKLAŞIM

Yıl 2015, Sayı: 64, 115 - 134, 30.10.2015

Mehmet Salmazzem

Öz

Klasik ve modern dönem birçok tefsir kitabında, “tehaddî” bildiren âyetlerin nüzûl
kronolojisi hakkında benzer görüşlere rastlamak mümkündür. Bu konudaki hâkim görüşe
göre sırasıyla; Kur’ân muarızlarından Kur’ân’ın tamamı, on sûre ve birer sûre benzerini
getirmeleri istenerek onlara meydan okunmuştur. Ne var ki Menâr Tefsir’i yazarlarından
Reşîd Rıza’ya göre tehaddî âyetlerinin nüzûl sıralamasında, böyle bir aşama söz
konusu olmamıştır. Tehaddî âyetlerinin geçtiği sûrelerin bağlam ve nüzûl kronolojilerine
bakıldığında Reşîd Rızâ’nın bu husustaki görüşünün isabetli olduğu kanaatindeyiz. Bu
makalede, tehaddî âyetlerinin nüzûl kronolojisi hakkında geleneksel anlayıştan farklı bir
yaklaşım sergileyen Reşîd Rıza’nın görüşü incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tehaddî, Nüzûl Sırası, İ‘câz, Menâr, Reşîd Rıza.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed ve Muhammed Reşîd Rızâ, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm el-Meşhur bi’t-Tefsîri’l-Menâr, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, Lübnan, 2005.
• _________, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Hakim Tefsiru’l-Menâr, Çev.: Mehmet Erdoğan ve bşk., Ekin Yayınları, İstanbul, 2011.
• el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib, İ‘câzu’l-Kur’ân, Dâru’l-Meârif, Mısır, 1971.
• el-Bûtî, Muhammed Said Ramazan, min Revâiî’l-Kur’ân, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1999.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, TDV Yayınları, Ankara, 1997.
• el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, Thk.: Muhammed Sadık Kamhavî, Daru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî/Müessesetu’t-Tarihi’l-Arabî, Beyrût, 1992.
• el-Cevzî Ebu’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zâdu’l-Mesîr, el- Mektebu’l-islâmî, Beyrût, 1983.
• Ebû Fehr, Mahmûd Muhammed Şakir, Medâhilu İ’câzi’l-Kur’ân, Metbaatu’l-Medenî, Kahire, trs.
• Enver Arpa, “İ’câzu’l-Kur’ân Konusuna Farklı Bir Yaklaşım”, AÜİFD, Ankara, 2002, C. 43, S. 81-107.
• el-Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed, Kitâbu’l-‘Ayn, Thk.: Abdulhamîd Hendâvî, Dâru’l-Kutubi’l- ‘İlmiyye, Beyrût, 2002.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kub, Besâiru Zevi’-t-Temyîz Letâifu’l- Kitâbi’l-Aziz, Thk.: Muhammed Ali Buhârî, el-Mektebetu’l-İlmiyye, Beyrût, trs.
• el-Hâlidî, Salah Abdulfettâh, İ‘câzu’l-Kur’âni’l-Beyânî ve Delâilu Mesderihi’r-Rabbânî, Dâru Ammâr, Amman, 2000.
• el-Hattâbî, Ebû Süleyman Hammad b. Muhammed b. İbrahîm, Beyânu İ‘câzi’l-Kur’ân (Selâsu Resâil fî İ‘câzi’l-Kur’ân içinde), thk.: Muhammed Halefullah Ahmed ve Muhammed Zağlûl Selam, Dâru’l-Meârif, Mısır, trs.
• el-Hâzin, Alauddin Ali b. Muhammed b. İbrahim, Lübâbu’t-Te’vîl fî Me’âni’t-Tenzîl, y.y., 1899.
• el-Hımsî, Nuâym, Fikretu İ‘cazi’l-Kur’ân: münzü’l-Ba’seti’n-Nebeviyye hatta ‘Asrine’l- Hazır maa Nakd ve Ta‘lik,, Müessestu’r-Risâle, Beyrût, 1980.
• İbn Akil Mûsa, Muhammed b. Hasan, İ‘cazu’l-Kur’âni’l-Kerîm Beyne’l-İmam es-Suyûtî ve’l-‘Ulemâ, Daru’l-Endülüs el-Hadra, Cidde, 1997.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir, et-Tahrir ve’t-Tenvîr, Dâru Sahnun li’n-Neşri ve’t-Tevzi’, Tunus, trs.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İmâdüddin İsmâil b. Ömer, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm, Thk.: Mustafa Seyyid Muhammed ve bşk., Müessesetu Kurtuba, Kahire, 2000.
• İbn Manzur, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânü’l-Arab, Dâru Sadır, Beyrut, 1993.
• el-Kannevcî, Ebü’-Tayyib Muhammed Sıddîk Bahâdır Hân b. Hasan b. Ali, Fethu’l- Beyân fî Makâsidi’l-Kur’ân, el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut, 1992.
• el-Kasımî, Muhammed Cemaluddin, Mehâsinu’t-Te’vîl, Dâru İhyâu’l-Kitabi’l-Arabbiyye, Beyrut, 1957.
• el-Kocavî, Muhyiddîn Mehmed, Hâşiyetu Muhyiddîn Şeyhzâde ‘ala Tefsîri’l-Kâdî el- Beyzâvî, Thk.: Muhammed Abdulkadir Şahin), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1999.
• el-Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, en-Nuket ve’l-Uyûn Tefsiru’l-Maverdî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, trs.
• Mennâ‘u’l-Kattân, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mektebetu Vehbe, Kahire, ts. el-Merâğî, Ahmet Mustafa, Tefsiru’l-Merağî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1985. Mustafa Sabri, Kur’ân Tercümesi Meselesi, Çev.: Süleyman Çelik, Bedir Yayınevi, İstanbul, 2014.
• Kutub, Seyyid, fî Zilâl’il Kur’ân, Çev.: Salih Uçan ve bşk., Dünya Yayıncılık, İstanbul, 1991.
• Nöldeke, Theodor, Über den Ursprungdes Qorans, Georg Olmsverlagsbuchhandlung Hıldesheim, y.y., 1961.
• Polat, Fethi Ahmet, “Bir İ’câzu’l-Kur’ân İddiası: Sarfe”, Marife (Mu’tezile Özel Sayısı), Konya, 2003.
• er-Râfiî, Mustafa Sadık, İ‘câzu’l-Kur’ân ve Belâgatü’n-Nebeviyye, Daru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrût, 1973.
• er-Râzî, Ebû Abdullah Fahreddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtihu’l-Gayb, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1981.
• er-Rummânî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsa, en-Nuket fî İ‘câzi’l-Kur’ân, (Selâsu Resâil fî İ‘câzi’l- Kur’ân içinde), Thk.: Muhammed Halefullah Ahmed ve Muhammed Zağlûl Selam, Dâru’l-Meârif, Mısır, trs.
• es-Semerkândî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim, Bahru’l-Ulûlm, Thk.: Ali Muhammed Muavviz ve bşk., Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 1993.
• es-Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Thk.: Şuayb el-Arnavûd, Müessesestu’r-Risâle, Beyrût, 2008.
• eş-Şatiî, Aişe Abdurrahman bint, el-İ’câzü’l-Beyânî li’l-Kur’ân, Dâru’l-Meârif, Kâhire, trs.
• Şimşek, Sait, Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri, Beyan Yayınları, İstanbul, 2011.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, , Câmi‘u’l-Beyân ‘ân T’evîl-i Âyi’l-Kur’ân, Thk.: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Dâru Hicr, Kahire 2001.
• Tabâtabâî,, es-Seyyid Muhammed Hüseyin, el-Mizan fî Tefsîri’l-Kur’ân, Çev.: Vahdettin İnce, Kevser Yayınevi, İstanbul, trs
• Yıldırım, Suat, Kur’ân’da Ulûhiyyet, Işık Akademi Yayınları, İstanbul, 2010.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murteza el-Hüseynî, Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Thk.: Mustafa el-Hicâzî, et-Turâsu’l-‘İlmî, Kuveyt, 2001.
• ez-Zemahşerî, Carullah Ebu’l-Kasım Mahmûd b. Ömer el-Keşşâf ‘an Hakaiki Gavamizi’t- Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Ucûhi’t-Te’vîl, Thk.: Adil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavviz, Mektebetu’l-Ubeykan, Riyad, 1998.
• ez-Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullah el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Thk.: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahîm, Dâru’t-Turâs, Kahire, 1984.