YÜKSEKÖĞRETİMDE YENİ MODEL ARAYIŞINDA BÜTÜNLEŞİK BİR TASARIM ÖNERİSİ: DİSİPLİNLERARASI DİJİTAL MODEL (DDM)

Yıl 2021, Sayı: 85, 151 - 172, 31.03.2021

Elif İlhan Ömer Faruk Yelkenci

Öz

Yükseköğretim kurumları; içinde bulundukları dönüşüm sürecinde değişen paradigmaya yön verecek öncü adımlar atmak zorundadır. Onlar için bu zorlu görevi başardama ilk adımlardan biri kendini dönüştürmek olmalıdır. Bu dönüşüme ilişkin uluslararası/ulusal düzeyde yapılan araştırmaların yanı sıra gerek yabancı gerekse de yerli bazı yükseköğretim kurumlarında kurum düzeyinde de reform çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Bu kurumlardan biri olan Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesinde yükseköğretimde değişen paradigmayı özgün bir bakış açısıyla inceleyerek değişim odaklı çalışmalar yapmak amacıyla Üniversite Tasarımı Girişimi Kurulu kurulmuştur. Bu çalışmada, Üniversite Tasarımı Girişimi Kurulu tarafından geliştirilen yükseköğretimde yeni bir model tasarımının temel boyutları ve yapısal özellikleri açıklanmaktadır. Dijital evrende insan için disiplinlerarasılık görüşünü temel alan Disiplinlerarası Dijital Modelin geliştirilme sürecinde; yükseköğretim sisteminin kurumsal, akademik, bilimsel, ekonomik, hukuki, sosyal ve iletişimsel boyutları incelenmiştir. Her bir boyut özelinde yeni modelin sahip olması gereken zorunluluklar, yükseköğretim sisteminin ve uygulamalarının meydana getirdiği sınırlılıklar, bu sınırlılıkları aşmak ve dönüşümü sağlamak için yapılması gerekenlere ilişkin öneriler açıklanmıştır. Sonrasında ise Disiplinlerarası Dijital Model, temel dayanaklarına ve niteliklerine; modelde önerilen lisans eğitim sürecine ve lisans eğitim program yapısına; bu modele uygun bölümlerin yapılandırılma sürecine ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Bu model, bir yükseköğretim kurumu genelinde veya fakülte düzeyinde uygulanabilir. Yükseköğretim kurumları, geleceği şimdide yakalama sorumluluğuna sahiptir. Bu sorumluluğu yerine getirme sürecinde bu çalışmada ayrıntılarıyla açıklanan ve bütüncül bir yaklaşımla geliştirilen Disiplinlerarası Dijital Modelin kullanılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme, Disiplinlerarasılık, Disiplinlerarası Dijital Model, Yükseköğretim, Yükseköğretimde Model Tasarımı.

Kaynakça

• Acar, A. (2012). Yükseköğretimin yeniden yapılandırılmasında temel bir karar: çeşitlilik. Yükseköğretim Dergisi, Özel Sayı (2), 32-34.
• AHBVU. (2020). Hakkinda. Web:https://tanitim.hacibayram.edu.tr/universitemiz-hak- kinda/ adresinden 20 Mart 2020’de alınmıştır.
• Akkuş Çakır, N. ve Senemoğlu, N. (2016). Yükseköğretimde analitik düşünme becerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 3(24), 1487-1502.
• Aktan, C. C. (2007). Değişim çağında yükseköğretim: global trendler - paradigmal yönelimler. İzmir: Yaşar Üniversitesi Yayınları.
• Anderson, B. (2017). Sınırları aşarak yaşamak-bir sosyal bilimcinin yaşamından anılar (Çev. A. A.Tekin). Ankara: Metis Yayınevi. (Eserin orijinali 2016’da yayımlandı.)
• Antalyalı, Ö. L. (2007). Tarihsel süreç içerisinde üniversite misyonlarının oluşumu. Süleyman Demirel Üniversitesi Dergisi, 2(6), 25-39.
• Aram, J. D. (2004). Concepts of interdisciplinarity: configurations of knowledge and action. Human Relations, 57(4), 379-412.
• Bartle, E. (2015). Personalised learning: An overview. A discussion paper prepared for Professor Joanne Wright, Deputy Vice Chancellor (Academic) for the Vice-Chancellor’s Retreat. Web: https://itali.uq.edu.au/filething/get/1865/ Personalised_learning_overview_Final_16_Mar_15.pdf adresinden 20 Mart 2020’de alınmıştır.
• Bates,S.(2014).Personalised learning: Implications for curricula, staff and students.Web: https://www.slideshare.net/EdPER_talks/personalized-learning-implications- for-curricula-staff-and-student adresinden 20 Mart 2020’de alınmıştır.
• Becker, G. S. & Murphy, K. M. (1992). The division of labor, coordination costs and knowledge. Quarterly Journal of Economics,107(4), 1137–1160.
• Boisot, M. (1972). Discipline and interdisciplinarity. Interdisciplinarity: problems of teaching and research in universities. Paris: OECD Publishing.
• Bryson, J. M. (1995). Strategic planning for public and nonprofit organizations. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Chettiparamb, A. (2007). Interdisciplinarity: a literature review. The Interdisciplinary Teaching and Learning Group, School of Humanities, University of Southampton.
• Chevaillier, T. & Eicher, J. C. (2011). Higher education funding: a decade of changes. Higher Education in Europe, 27(1-2), 89-99.
• Clark, B. R. (2004). Delineating the character of the entrepreneurial university. Higher Education Policy, 17(4), 355-370.
• Clark, B.R. (1998). Creating entrepreneurial universities: organizational pathways of transformation. Oxford, New York: International Association of Universties and Pergamon.
• Çakır, N. (2013). Üniversite eğitiminin üst düzey düşünme becerilerinin gelişimine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dunagan, P. B. (2017). The quality improvement attitude survey: Development and preliminary psychometric characteristics. Journal of Clinicial Nursing, 26(23- 24), 5113-5120. https://doi.org/10.1111/jocn.14054
• EDUCAUSE. (2017). A working definition of personalized learning. Web:http://net. educause.edu/ir/library/pdf/csd6272.pdf adresinden 20 Mart 2020’de alınmıştır.
• Erkut, E. (2015). Türkiye’deki üniversitelerin araştirma çiktilari üzerine. Web: http:// erhanerkut.com/analiz/turkiyedeki-universitelerin-arastirma-ciktilari-uzerine/ adresinden 15 Mayıs 2020’de alınmıştır.
• Etzkowitz, H. (2008). The triple helix: Industry-university-government innovation in action. New York, NY: Routledge Publishing.
• EuropeanCommission.(2014).High level group on the modernisation of higher education: New modes of learning and teaching in higher education. Luxembourg: EU.
• European Commission (2019). Digital education action plan. Web: //ec.europa.eu/ education/sites/default/files/document-library-docs/digital-education-action- plan-factsheet.pdf adresinden 15 Mart 2020’de alınmıştır.
• Fleming, L. & Sorenson, O. (2004). Science as a map in technological search. Strategic Management Journal, 25(8–9), 909–928.
• Fullan,M.(2009). Michael Fullan response to MS 3 questions about personalized learning. Web: http://www.michaelfullan.ca/media/13435863160.html adresinden 15 Mart 2020’de alınmıştır.
• Gibb, A., Hofer, A. R. & Klofsten, M. (2018). The entrepreneurial higher education institution: a review of the concept and its relevance today. Web: https://www. researchgate.net/deref/https%3A%2F%2Fheinnovate.eu%2Fsites%2Fdefa ult%2Ffiles%2Fheinnovate_concept_note.pdf adresinden 16 Mart 2020’de alınmıştır.
• Giray, F. ve Bodur, S. (2020). Yükseköğretimin finansmanı: OECD ülkeleri ve Türkiye uygulamalarının karşılaştırılması. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 72, 155-170.
• Goktan, A. & Miles, G. (2011). Innovation speed and radicalness: Are they inversely related? Management Decision, 49(4),533-547.
• Grant, R. (1996). Towards a knowledge-based theory of the firm. Strategic Management Journal, 17(Winter special issue), 109-122.
• Gür, B. S. ve Çelik, Z. (2011). YÖK’ün 30 yılı. Web: http://file.setav.org/Files/ Pdf/20121126134636_seta-seta-yokun_30_yili.pdf adresinden 6 Mart 2020’de alınmıştır.
• Gürüz, D. ve Gürel, E. (2006). Yönetim ve organizasyon: Bireyden örgüte, fikirden eyleme. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Guzman, A. L. & Lewis, S. C. (2020). Artificial intelligence and communication: A human–machine communication research agenda. New Media & Society, 22(1), 70-86. doi:10.1177/1461444819858691
• Hacklin, F. & Wallin, M. W. (2013). Convergence and interdisciplinarity in innovation management: A review, critique, and future directions. The Service Industries Journal, 33(7-8),774-788. http://dx.doi.org/10.1080/02642069.2013.740471
• Hadorn, H. G., Bradley, D., Pohl, C., Rist, S. & Wisemann, R. (2006). Implications of transdisciplinary for sustainability research. Ecological Economics, 60, 119- 128.
• Holley, K. (2017). Interdisciplinary curriculum and learning in higher education. Oxford research encyclopedia of education, administration and leadership. Web: http:// education.oxfordre.com/view/10.1093/acrefore/9780190264093.001.0001/ acrefore-9780190264093-e-138. adresinden 10 Mart 2020’de alınmıştır.
• Howard, M. (2014). Effective communication in higher education. Individual Applied Research Thesis: Effective Communication in Higher Education. Web: files.eric. ed.gov/fulltext/ED547634.pdf adresinden 15 Mart 2020’de alınmıştır.
• İlhan, E. (2018). Üniversitelerin lisans programlarında uygulanan çekirdek programın değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Jacob, J. W. (2015). Interdisciplinary trends in higher education. Palgrave Commun, 1, 15001. https://doi.org/10.1057/palcomms.2015.1
• Johnson, M. W., Christensen, C. M. & Kagermann, H. (2008). Reinventing your business model. Harvard Business Review, 87(12), 50-59.
• Kalaycı, N. (2005). Yükseköğretimde proje tabanlı öğrenmeye ilişkin bir uygulama projeyi yöneten öğrenciler açısından analiz. Eğitim ve Bilim, 33(147), 85-105.
• Karataş, A. E. ve Güçlü, N. (2017). Türkiye’de yükseköğretimin genişlemesi: Gerekçeler ve ortaya çıkan sorunlar. Yükseköğretim Dergisi, 7(1), 28-38. doi:10.2399/ yod.17.003.
• Kavak, Y. (2019). Toplumsal katkı politikası. Web: https://portal.yokak.gov.tr/makale/kurumun-toplumsal- katki politikasi/# adresinden 15 Mart 2020’de alınmıştır.
• Klein, J. T. (1990). Interdisciplinarity history, theory, and practice. Detroit, MI: Wayne State University Publishing.
• Klein, J. T. (2004). Prospects for transdisciplinarity. Future, 26, 515-526.
• Korkmaz, G. (2019). Yükseköğretimde proje tabanlı eğitim programlarının incelenmesi: Türk Üniversiteleri için kavramsal bir model önerisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü . Kuznetsova, E. & Régnier, J. (2014). Individualization of educational process according to c. freinet: a pilot experiment in a group of language learners. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 154. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.10.117
• Laptevа, A. V. & Efimov, V. S. (2016). New generation of universities. University 4.0. Journal of Siberian Federal University Humanities & Social Sciences, 11(9), 2681- 2696.
• Lindvig, K, Lyall, C & Meagher, L. (2019). Creating interdisciplinary education within monodisciplinary structures: the art of managing interstitiality. Studies in Higher Education, 44(2), 347-360. https://doi.org/10.1080/03075079.2017.1365358
• New Media Consortium. (2018). New horizon report 2018. Web: http://cdn.nmc.org/ media/2018-nmc-horizon-report-HE-EN.pdf adresinden 10 Şubat 2020’de alınmıştır.
• New Media Consortium. (2019). New horizon report 2019. Web: http://cdn.nmc.org/ media/2019-nmc-horizon-report-HE-EN.pdf adresinden 10 Şubat 2020’de alınmıştır.
• New Media Consortium. (2020). New horizon report 2020. Web: http://cdn.nmc.org/ media/2020-nmc-horizon-report-HE-EN.pdf adresinden 10 Şubat 2020’de alınmıştır.
• OECD. (2016). Getting skills right: Assessing and anticipating changing skill needs. Web: http://www.oecd.org/els/getting-skills-right-assessing-and-anticipating-changing- skill-needs- 9789264252073- en.htm adresinden 10 Ocak 2020’de alınmıştır.
• OECD. (2019). Measuring the digital transformation: a roadmap for the future. Paris: OECD Publishing, https://doi.org/10.1787/9789264311992-en.
• Ökmen, M. ve Bal, C. (2013). Üniversite yönetimlerinin girişimci üniversite kavramına ilişkin görüşleri. Yükseköğretim Dergisi, 3(2), 70-81.
• Önderoğlu, S. (2009). Bologna uzmanlari 5. dönem ulusal takimi projesi yerinde zi- yaretler: Nevşehir Üniversitesi. Web: https://dosyalar.nevsehir.edu.tr/e1f1- cae35811123b3b1a657ed51fbbf5/bologna-surecinin-ogrenciler-icin-onemi.ppt adresinden 11 Ocak 2020’de alınmıştır.
• Özdemir, S., Boyacı, A., Kılınç, A. Ç. ve Koşar, S. (2019). Türk yükseköğretim sistemi bağlamında girişimci üniversite modelinin incelenmesi: Nitel bir araştırma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 989-1027.
• Reichert, S. (2019). The role of universities in regional innovation ecosystems. Brussel: European University Association Press.
• Rhoten, D., Boix Mansilla, V., Chun, M. & Klein, J. T. (2007). Interdisciplinary education at liberal arts institutions. New York: Teagle Foundation.
• Sabancı, G. (2020). Bir üniversite var ederken. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Salmi, J. (2009). Dünya çapında üniversiteler kurmanın zorluğu (K. Yamaç, Çev.) Ankara: Eflatun Yayıncılık. (Eserin orijinali 2009’da yayımlandı).
• Şimşek, H. ve Adıgüzel, T. (2012). Yükseköğretimde yeni bir üniversite paradigmasına doğru. Eğitim ve Bilim, 37(166), 250-261.
• Skribans, V., Lektauers, A. & Merkuryev, Y. (2013). Third generation university strategic planning model development. Proceedings of the 31th International Conference of the System Dynamics Society, 1-7.
• Tamtekin-Aydın, O. (2017). Research performance of higher education institutions: A review on the measurements and affecting factors of research performance. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(2), 312–320.
• Tosun,A. ve Yorulmaz,A. (2017). Öğrencilerine göre ilahiyat lisans programının mesleğe hazırlama yönü(Eskişehir Osmangazi Üniversitesi örneği). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(4), 151-184.
• Tosun, H. (2020). Girişimci ve yenilikçi üniversite endeksi bağlamında vakıf üniversiteleri. Turan-sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi,12(47), 195-203. http:// dx.doi.org/10.15189/1308-8041
• TÜBİTAK. (2020). 2020 yılı girişimci ve yenilikçi üniversite endeksi sonuçları. Web: https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/18842/2020-gyue 2020-print.pdf adresin- den 11 Ocak 2020’de alınmıştır.
• Ulusoy, G. (2007). Disiplinlerarası araştırma ve eğitim, Değişim çağında yükseköğretim: Global trendler-paradigmal yönelimler (389-398), Aktan, Coşkun Can (ed.), İz- mir: Yaşar Üniversitesi Yayınları.
• Ural, E. G. (2001). Kurum içi iletişim sürecinde etkin iletişim aracı olarak intranet. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1, 105-113.
• Uslu, A. ve Ertaş, F. C. (2018). Türkiye’de devlet üniversitelerinin bütçedeki yeri ve performanslarinin analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(4), 979-1007.
• Wallerstein, I. (2004). The three meanings of ‘discipline’.Reinventing the social sciences. Paris: OECD Publishing.
• Watson, D. (2008). The university in the modern world: Ten lessons of civic and community engagement. Education, Citizenship and Social Justice, 3(1), 43-55. doi:10.1177/1746197907086718
• Wissema, J.G. (2009). Towards the third generation university. Managing the university in transition. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Yıldırım, N. ve Aşkun, O. B. (2012, June). Entrepreneurship intentions of public universities in Turkey: Going beyond education and research? Paper presented at the 8th International Strategic Management Conference, Barcelona, Spain.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2019). Dijital dönüşüm tanıtım toplantısı. Web: www. yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/agri-dijital donusum-tanitim-toplantisi.aspx ad- resinden 11 Ocak 2020’de alınmıştır.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2014). Büyüme, kalite, uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğretimi için bir yol haritası. Web: https://yolharitasi.yok.gov.tr/docs/Yol- Haritasi.pdf adresinden 5 Nisan 2020’de alınmıştır.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2020a). Bologna Süreci'nin sosyal boyutu ve yükseköğretim yönetimine öğrencilerin katılımı. Web: https://uluslararasi. yok.gov.tr/uluslararasilasma/bologna/bologna-s%C3%BCreci-ana-faaliyet- alanlar%C4%B1/ogrenci-katilimi-ve-sosyalboyut#:~:text=Sosyal%20Boyut%2 0kavram%C4%B1%2C%20genel%20anlamda,s%C3%BCre%C3%A7%2C%2 0%C3%BClkeler%20ve%20toplumlara%20ba%C4%9Fl%C4%B1d%C4%B1r. adresinden 10 Ocak 2020’de alınmıştır.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2020b). “Yeni YÖK”ün 2020 yilinda hayata geçirdiği yeni projeler ve düzenlemeler https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2020/ yeni-yok-2020-yili-proje-ve-duzenlemeleri.aspx adresinden 29 Aralık 2020’de alınmıştır.