AHMET PAŞA’NIN BAHARİYYÂT KASİDESİNDE BAHARIN ÇAĞRIŞTIRDIĞI ANLAMLAR

Yıl 2015, Sayı: 62, 351 - 378, 30.04.2015

Halil İbrahim Okatan

Öz

Divan şiirinde tabiat ve mevsimler, şairlerin hüner göstermek amacıyla kullandıkları tabiat tasviri zeminini oluşturur. Bahar ayları divan şiirinde en çok işlenen mevsimdir. Bahar tasvirleri şairin tabiat karşısındaki tutumunu ve tabiatın şair üzerinde bıraktığı şairane etkileri yansıtır. Klasik edebiyatımızda bahariyyeler Osmanlı şairlerinin tabiata nasıl baktıklarını ve şiirlere yansıyan tabiat algısına işaret ederler. Bahar mevsiminin işlendiği kasidelerde yalnız mevsimin kişi üzerinde oluşturduğu coşku ve heyecan görülmez aynı zamanda toplumun adetlerinden devlet yönetimine, ondan dini inanışlara kadar pekçok konuya ışık tutarlar. Şairler tabiat olaylarıyla kurdukları ilişkiyle ve baharın verdiği estetik heyecandan hareketle pek çok hayaller üretmişlerdir. Osmanlı şiir dünyasında tabiat algısı stilize edilmiş bir tabiat yansıması şeklinde kendini gösterir. Şairler çiçek ve ağaçları oldukları gibi değil edebî geleneğin doğrultusunda çağrışımlarla anlatırlar. Ahmet Paşa’nın bahariyye kasidesinde de bu söylenenler doğrultusunda bahar algısı ve tasvirleri görülür. Ahmet Paşa bahar mevsiminde meydana gelen hava değişimlerinden tabiatta meydana gelen yeşerme ve çiçeklenmeye kadar bütün olayları tarihi veya dini gerekçelerle açıklamayı yeğler.Bahar aylarının en güzel öten kuşu, gülün sevdasıyla Hz. Musa’nın sıfatı olan “kelîm” olmuştur. Gonca baharda dudağıyla kadehe işaret ederken, nergis de süzgün bakışlarla göz ucuyla kadehe işaret etmektedir. Bahçede yan yana duran çınar ağacı ile selvi ağacı biri diğerinin omzuna kolunu atmış iki sevgilidir. Diğer çiçeklerde kendi çağrışımlarıyla şiirde yer alırlar. Ahmet Paşa’nın bahariyye kasidesi de bu açıdan incelendiğinde mevsim değişimlerinin ve özellikle baharın insan üzerinde meydana getirdiği değişimleri bu kasidesinde gözlemlemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Paşa, Kaside, Bahariyye, Divan Şiiri, Sosyal hayat

Kaynakça

• Açık, N. (1998). Gayrı redifli gazeller (İnceleme-Açıklama-Karşılaştırma), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla.
• Akkuş, M. (2000). Osmanlı kültürünün tanıtılmasında edebi türlerin önemi, Osmanlı edebiyat araştırmaları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, FEF. Yayınları, s.44.
• Akkuş, M. (2006). Klasik Türk şiirinin anlam dünyası edebi türler ve tarzlar. Ankara: Fenomen Yay.
• Aktaş, Ş. (1991). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 12.
• Akün, Ö. F. (1994). Divan edebiyatı. TDVİA. c. 9, s. 389-427, İstanbul.
• Altıok, M. (2003). Dil, şiir ve anlam, şiir sanatı, (Haz. Yaşar Nabi Nayır, Salih Bolat), İstanbul: Varlık Yayınları, s. 229-230,
• Aydemir, Y. (2002). Türk edebiyatında kaside, Bilig. S, 22, s. 133-168.
• Aydemir, Y. (2006). Sünbüliyye, Türk dünyası ortak edebiyatı Türk dünyası edebiyat kavramları ve terimleri ansiklopedik sözlüğü, c.V, s. 358, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay
• Ayvazoğlu, B. (2005). Güller kitabı, İstanbul: Kapı Yay.
• Banarlı, N. S. (1971). Türk edebiyatı tarihi, c. 1, İstanbul: MEB. Yayınevi.
• Başlangıçtan Günümüze Kadar Büyük Türk Klasikleri, (1985). Tarih-Antoloji-Ansiklopedisi içinde (c. I), İstanbul: Ötüken-Söğüt Yay.
• Coşkun, M. (2010), Sözün büyüsü edebi sanatlar. (2. Baskı), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. (1986). Kaside. Türk Dili Dergisi Divan Şiiri Özel Sayısı, Ankara: TDK Yayınları, S. 415-417, s. 17-77.
• Çavuşoğlu, M. (1986), Kaside. Türk Dili, Ankara: TDK Yayınları, s. 415, 416, 417.
• Dilçin, C; (2004). Örneklerle Türk şiir bilgisi, Ankara: TDK Yayınları, s. 122 – 123.
• Genç, R; (1996). Türk düşüncesi, davranışı ve hayatında renkler ve sarı, kırmızı, yeşil. Nevruz ve renkler, (Haz. Tural S., ve Kılıç, E.), Ankara: AKM Yay., s. 41-48.
• Gölpınarlı, A. (1945). Divan edebiyatı beyanındadır. İstanbul: Marmara Kitabevi.
• İpekten, H. (2014). Eski Türk edebiyatı nazım şekilleri ve aruz. İstanbul: Dergah Yayınları, s. 38-39.
• İsen, M. (1981). Divan şiirinde nazire geleneği, Ankara: Mavera Yayınları, S. 54, s. 24-26.
• Karaman, G. ( 2012). Perîşân çiçek sünbül ve klasik Türk şiirinde işlenişi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi (Journal of the Human and Social Science Researches), 1(2), s. 288-319.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde bayram ve festivaller, Türkler, (Ed. Güzel, H. C., vd.) Ankara: Yeni Türkiye Yay., c. 3, s. 51-57.
• Kocatürk, V. M. (1970). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.
• Köprülü, M. F. (2009). Türk edebiyatı tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köprülü, O. F. (1992). Bayrak. İslam Ansiklopedisi içinde, (c. 5, s. 247-254), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Körülü, F. (1997). Ahmed Paşa. İA, İstanbul: MEB Yayınevi, c. 1, s. 187-192.
• Krenkov, F. (1977). Kaside, İstanbul: İA, MEB Yayınları, c. 6, s. 388.
• Kurnaz, C. (2003). Osmanlı şair okulu. Journal of Turkish Studies, TUBA, II (27), s. 405.
• Levend, A. S. (1984). Divan edebiyatı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Mansuroğlu, M. (1977). Divan, İA, İstanbul: MEB Yayınevi, c. 3, s. 596, MEB (1972). Kaside. Tarih Deyimleri Sözlüğü içinde (c.2), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB (1974). Kaside. Türk Ansiklopedisi içinde (c.21), Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB (1982). Kaside. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi içinde (c.5), İstanbul: Dergah Yayınları.
• MEB (1985). Kaside. Büyük Türk Klasikleri içinde (c.1), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Mengi, M. (2010). Eski Türk edebiyatı tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mîrsadıkî [Zu'l-Kadr], Meymenet (1376). Vaje-nâme-i Huner-i Şa’iri, Çap-ı Devvum, Tehran: Kitab-ı Mehnaz.
• Morkoç, Y. E. (2002). Mesihi ve Yahya Bey’in şitaiyyelerindeki anlatım teknikleri çerçevesinde kış imgesi. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, Adana.
• Nur, M. N. (2009). Divan şiirinde şarap metaforları. İÜ. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.XXXVIII, s. 63-98.
• Onay, T. (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (Haz. Cemal Kurnaz), Ankara: TDV Yayınları.
• Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, c. VI.
• Pala, İ. (2001 ). Kaside, TDVİA, İstanbul: TDV Yayınları, c.24, s.564- 566.
• Pala, İ. (1990). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları, c. I-II, 83.
• Polat, N. H. (2001). Türk çiçek ve ziraat kültürü üzerine cevat rüştü’den bir güldeste. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ritter, H. (1997). Celaleddin Rumî, İA, İstanbul: MEB Yayınevi. c. 3, s. 53.
• Saraç, M. A. Y. (2014). Klâsik edebiyat bilgisi belâgat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Sefercioğlu, M. N. (1999). Divan şiirinin çevreye bakışı. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. l, s,86, İstanbul.
• Şahinoğlu, M. N. (1991). Ferîdüddin-i Attâr, TDVİA, c. 4, İstanbul.
• Şentürk, A. A., Kartal, A. (2005). Üniversiteler için eski Türk edebiyatı tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1992). Ahmet Paşa divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yazır, Elmalılı Hamdi (1993). Hak dini Kur’an dili, İstanbul: Azim Yayınları, c. 1, s. 337-344.
• Yazır, Elmalılı Hamdi (1993). Hak dini Kur’an dili, İstanbul: Azim Yayınları, c. 9, s. 509.