OSMANLI HUKÛK-I ÂİLE KARARNÂMESİ (1917) VE SADREDDİN EFENDİ’NİN ELEŞTİRİLERİ

Yıl 2015, Sayı: 62, 567 - 584, 30.04.2015

Abdurrahman Yazıcı

Öz

Osmanlı-İslam aile hukukunun ilk kanunlaştırılmış metni 1917 tarihli Hukûk-ı Âile
Kararnâmesi (HAK)'dir. Müslümanların aile hukuklarının yanında, Yahudi ve Hıristiyan
aile ahkâmını da ihtiva etmektedir. Kısa bir süre yürürlükte kalmasına rağmen birçok
devletin aile hukukunun kanunlaştırılmasına öncülük etmiştir. Aynı zamanda getirdiği
düzenlemeler, başta gayrimüslim cemaatler olmak üzere ulemanın bir kısmı özellikle de
Sadreddin Efendi tarafından özellikle de fıkhî yönden büyük eleştiriye maruz kalmıştır.
Bu çalışmada 1917 tarihli Hukûk-ı Âile Kararnâmesi (HAK)’nin tanıtımıyla Sadreddin
Efendi’nin kararnâmeye yönelttiği tenkitlerin de ele alınması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hukûk-ı Âile Kararnamesi, Osmanlı Hukuku, İslam Hukuku, Sadreddin Efendi

Kaynakça

• Alhalalsheh, İ. (2009). Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanununun Osmanlı Hukûk-ı Âile Kararnâmesi ile mukayesesi. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, M. Â. (1985). İslâm-Osmanlı âile hukuku. İstanbul: MÜİF Yayınları. Aydın, M. Â. (1998). Hukûk-ı Âile Kararnâmesi. DİA. XVIII, 314-318. Berkes, N. (1973). Türkiye’de çağdaşlaşma. Ankara.
• Bozkurt, G. (1996). Batı hukukunun Türkiye’de benimsenmesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Cin, H. (1974). İslam ve Osmanlı hukukunda evlenme ve boşanma, Ankara: AÜ Yayınevi Çeker, O. (1999). Osmanlı Hukûk-ı Âile Kararnâmesi, Konya: Mehir Vakfı Yayınları.
• Düstûr: Tertîb-i Sânî. (1928). İstanbul: Evkaf Matbaası, IX, 762-782.
• Günay, H. M. (2001). Bulgaristan Başmüftülüğü’nce hazırlanan 1924 tarihli Münâkehât ve Müfârekât Tâlimnâmesi ve Bulgar Şer’iye mahkemelerinde uygulanışı. SÜİF Dergisi. 3, 163-196.
• Günya, H. M. (1999). Hukûk-ı Âile Kararnâmesi: Giriş ve Tarihçesi. Mehir. 3, 19-21.
• Kahraman, A. (2001). Mansûrizâde Said’in klasik fıkıhçılara yönelttiği bazı eleştiriler. CÜİF Dergisi. V, (1), 223-262.
• Kahraman, A. (2010). Dârülfünûn hocalarından Mansûrizâde Mehmed Said ve klasik fıkhın sınırlarını zorlayan bazı görüşleri. Dârülfünun İlahiyat Sempozyumu 18-19 Kasım 2009 Tebliğleri. 405 -414.
• Kayabaş, E. (2009). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi itibarıyla aile hukukunun gelişimi: Hukuk-ı Aile Kararnamesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Küçüktiryaki, A. Y. (2009). Sadreddin Efendi’nin Hukûk-ı Âile Kararnâmesine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi SBE.
• Münib, A. (1337/1338). Hukûk-ı medeniye dersleri. İstanbul: Talebe-i Hukuk Cemiyeti Dârü’lfünûn Matbaası.
• Naim, B. A., (Ths.) Teaddüd-i Zevcât İslâmiyet’te men olunabilir mi imiş?, Sebîlürreşâd. (298), 216-221; (300), 248-250; (300), 376-384.
• Nikâh-ı Medenî ve Talak Hakkında Hukûk-ı Aile Kararnâmesi. (1998), İstanbul: Matbaa-i Orhaniyye.
• Ubeydullah, M. (1924). Hukûk-ı âile: Müslümanlığa göre bir erkek dört karı alabilir mi alamaz mı? İstanbul: Garoyan Matbaası.
• Sadreddin Efendi. (Ths.) Hukûk-ı Âile ve Usûl-ı Muhâkemât-ı Şer’iyye Kararnâmeleri Hakkında. Sebîlürreşâd. (382-345 sayılarda). 20 makale.
• Türinay, N. (1996). Değişen toplum ve aile. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ünal, M. (1978). Medeni Kanunun kabulünden önce türk aile hukukuna ilişkin düzenlemeler ve özellikle 1917 tarihli Hukûk-ı Âile Kararnâmesi. AÜHF Dergisi. XXXIV, 195-231.
• Yazıcı, A (2014). Arazî Kanunnâmesi (1274/1858) ve İntikal kanunlarıyla İslam miras hukukunun mukayesesi. Ekev Akademi Dergisi, XVIII, (60), 449-470.