HEMŞİRELİK ÖĞRENCİLERİNİN OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELERİ VE ATILGANLIK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2020, Sayı: 84, 311 - 324, 27.12.2020

Hilal Seki Öz Didem Ayhan

Öz

Otomatik düşünceler birey fark etmeksizin zihninden hızlıca ve anlık geçen, istemsiz bir süreçtir. Atılganlık, etkili kişilerarası iletişim kurmayı kolaylaştıran, hemşirelik mesleği için önemli bir beceridir. Bu çalışma ile hemşirelik öğrencilerinin otomatik düşüncelerinin özellikleri, atılganlık düzeyleri, olumsuz otomatik düşünceleri ile atılganlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Tanımlayıcı türdeki bu araştırmada örneklem seçimine gidilmeden 302 öğrenci hemşire araştırma kapsamına alınmıştır. Verilerin toplanmasında tanımlayıcı özellikler anketi, Rathus Atılganlık Envanteri ve Otomatik Düşünceler Ölçeği kullanılmıştır. Veriler tanımlayıcı istatistiklerle sunulmuş, analizlerde Mann Whitney U Testi, Kruskal Wallis H Testi, Spearman Korelasyon testi yapılmış olup, p<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Araştırmaya katılan öğrenci hemşirelerin %49’u 20-21 yaşında, %64,2’si kadın ve %81,5’i kırsal çevrede yaşamaktadır. Öğrenci hemşirelerin otomatik düşünce toplam puan ortalaması 52,70±19,78, atılganlık toplam puan ortalaması ise -14,97±11,92’dir. Otomatik düşüncelerin 24 yaş ve üstü öğrencilerde daha olumsuz olduğu ve kadın olan, kentte yaşayan, psikiyatri tanısı olmayan öğrencilerin daha atılgan olduğu bulunmuştur. Olumsuz otomatik düşünceler ve atılganlık arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre hemşirelik öğrencilerinin genel olarak ‘çekingen’ oldukları tespit edilmiştir. Öğrencilerin sınıflarına göre atılganlık düzeyi açısından bir fark olmaması dikkat çekici olup, otomatik düşünce düzeyi olumsuzlaştıkça atılganlığın azaldığı saptanmıştır. Bu bilgiler ışığında olumsuz otomatik düşüncelerin değiştirilmesi ve atılganlık düzeylerinin geliştirilmesine yönelik eğitimlerin planlanması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Atılganlık, Olumsuz Otomatik Düşünce, Otomatik Düşünce, Hemşirelik Öğrencisi, Hemşire.

Kaynakça

• Abakay, U., Alıncak, F. & Ay, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin beden algısı ve atıl- ganlık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9, 12–18.
• Altıntaş, G. (2006). Liseli ergenlerin kişiler arası iletişim becerileri ile akılcı olmayan inançları arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. [Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=VrU3nJ IIunUDqHv6ffwZjw&no=dRPZugzkPoTEQbSIWXl1rw
• Arslantaş, H., Adana, F., & Şahbaz, M. (2013). Lise öğrencilerinin atılganlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 21(2),76-84. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRVM- k5USTJOZz09
• Ateş, B. (2013). Investigate the assertiveness scores of the 5th grade students according to the several variables. Journal of Education Faculty, 15(1), 50–66. https://doi. org/10.17556/jef.23940
• Bal, F & Alkoç Özmüş, D. (2020). Aleksitimik Belirtilerin Yordanmasında Olumsuz Otomatik Düşünceler ve Ruminasyonun Rolünün İncelenmesi. OPUS- Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(27), 353-369. Doi: 10.26466/ opus.672792
• Beck, A. T. (2008). Bilişsel terapi ve duygusal bozuklukları. (2. baskı). Aysun Türkcan, Veysel Öztürk (Çev.), Ankara: Litera Yayıncılık.(Eserin orijinali 1976'da yayınlandı)
• Begley, C. M., & Glacken, M. (2004). Irish nursing students’ changing levels of assertiveness during their pre-registration programme. Nurse Education Today, 24(7), 501–510. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2004.06.002
• Bostanabad, M. A., Sahebihagh, M. H., Asadollahi, M., & Zakernik, M. (2018). Psychological empowerment and its relationship with assertiveness skill among nurses in neonatal wards. Cukurova Medical Journal, 43(4), 828-834. https:// doi.org/10.17826/cumj.389821
• Cash,T.F.(1984).The irrationalbeliefstest:Itsrelationshipwithcognitive-behavioraltraits and depression. Journal of Clinical Psychology, 40(6), 1399–1405. https://doi. org/10.1002/1097-4679(198411)40:6<1399::AID-JCLP2270400621>3.0.CO;2- 9
• Dinçer, F., & Öztunç, G. (2009). Hemşirelik ve ebelik öğrencilerinin benlik saygısı ve atılganlık düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 16(2), 22-33. http://hacettepehemsirelikdergisi.org/pdf/ pdf_HHD_77.pdf
• Garon, M. (2012). Speaking up, being heard: Registered nurses’ perceptions of workplace communication. Journal of Nursing Management, 20(3), 361–371. https://doi. org/10.1111/j.1365-2834.2011.01296.x
• Greenberger, D. & Padesky, C. (2018). Evinizdeki Terapist - Genişletilmiş Yeni Baskı (1. baskı). Deniz Dağyaran (Çev.) Ankara: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Gündoğdu, R. (2012). Yaratıcı drama temelli atılganlık programının psikolojik danışman adaylarının atılganlık becerisine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 677–693. https://www.researchgate.net/publication/315384425_Yarati- ci_Drama_Temelli_Atilganlik_Programinin_Psikolojik_Danisman_Adaylari- nin_Atilganlik_Becerisine_Etkisi
• Gündüz, A., & Gündoğmuş, İ. (2019). Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı olumsuz yaşantıları ile otomatik düşünceler, ara inançlar, uyumsuz şemalar, anksiyete ve depresif belirti şiddeti ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri Dergisi, 22(4), 424–435. https://doi.org/10.5505/KPD.2019.72621
• Ibrahim, S. A. E. A. (2011). Factors affecting assertiveness among student nurses. Nurse Education Today, 31(4), 356–360. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2010.07.006
• Karagözoǧlu, Ş., Kahve, E., Koç, Ö., & Adamişoǧlu, D. (2008). Self esteem and assertiveness of final year Turkish university students. Nurse Education Today, 28(5), 641–649. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2007.09.010
• Karahan, T. F., Sardoğan, M. E., Özkamalı, E., & Menteş, Ö. (2016). Lise öğrencilerinde sosyal yetkinlik beklentisi ve otomatik düşüncelerin yaşanılan sosyal birim ve cinsiyet açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 35–45. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200097
• Kılınç, E., Kılıç, M., & İpekçi, N. N. (2016). Sağlık hizmetleri meslek yüksek okulu öğrencilerinin benlik saygısı, atılganlık ve özgecilik düzeyleri ile aralarındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 379–398. htt- ps://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/269722
• Kutlu, Y. (2009). Bir Grup Öğrenci Hemşirede Atılganlık Eğitiminin Etkinliği. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(3), 1–9. http://openaccess. maltepe.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12415/3581
• Larijani, T. T., Aghajani, M., Baheiraei, A., & Neiestanak, N. S. (2010). Relation of assertiveness and anxiety among Iranian University students. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 17(10), 893–899. https://doi. org/10.1111/j.1365-2850.2010.01607.x
• Lin, Y. R., Shiah, I. S., Chang, Y. C., Lai, T. J., Wang, K. Y., & Chou, K. R. (2004). Evaluation of an assertivenesstraining program on nursing and medicalstudents’ assertiveness, self-esteem, and interpersonal communication satisfaction. Nurse Education Today, 24(8), 656–665. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2004.09.004
• Martínez-Zaragoza, F., Benavides-Gil, G., Martín-Del-Rió, B., Fernández-Castro, J., Ato-Garciá, M., & Solanes-Puchol, Á. (2017). Flow in nurses: a study of its relationship with health and burnout in a hospital work context. Holistic Nursing Practice, 31(5), 303–314. https://doi.org/10.1097/HNP.0000000000000225
• McCartan, P.J., & Hargie, O. D.W.(2004).Assertiveness and caring:Are they compatible? Journal of Clinical Nursing, 13(6), 707–713. https://doi.org/10.1111/j.1365- 2702.2004.00964.x
• Nas, C. N., Brugman, D., & Koops, W. (2005). Effects of the EQUIP programme on the moral judgement, cognitive distortions, and social skills of juvenile delinquents. Psychology, Crime and Law, 11(4), 421–434. https://doi.org/10.1080/10683160 500255703
• Öksüz, Y. (2004). Duyguların açılması eğitiminin üniversite öğrencilerinin atılganlık düzeylerine etkisi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Fakültesi Dergisi, 5(2), 147–156. http://kefad.ahievran.edu.tr/InstitutionArchiveFiles/f44778c7-ad4a-e711-80ef- 00224d68272d/d1a3a581-af4a-e711-80ef-00224d68272d/Cilt5Sayi2/JKEF_5_ 2_2004_147_156.pdf
• Omura, M., Maguire, J., Levett-Jones, T., & Stone, T. E. (2017). The effectiveness of assertiveness communication training programs for healthcare professionals and students: A systematic review. International Journal of Nursing Studies, 76(August), 120–128. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2017.09.001
• Savaşır, I., & Şahin, N. (1997). Bilişsel davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Türk Psikologlar Derneği.
• Tekin, S., & Kapancı, İ. (2010). Sosyal bilgiler eğitimi öğrencilerinin sosyo-ekonomik durumlarının atılganlık durumlarına etkisi. 1, 51–66. http://www.acarindex. com/dosyalar/makale/acarindex-1423874621.pdf
• Timmins, F. & McCabe, C. (2005). Nurses’ and midwives’ assertive behaviour in the workplace. Journal of Advanced Nursing, 51(1), 38–45. https://doi.org/10.1111/ j.1365-2648.2005.03458.x
• Tufan Kocak, B., Unaldi Turkkan, N., & Tuna, R. (2015). Hemşirelik öğrencilerinde girişkenlik düzeyi ile duygusal emek davranışı arasındaki ilişki. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1(3), 123–129. https://doi.org/10.5222/shyd.2014.123
• Voltan, N. (1980). Rathus atılganlık envanteri geçerlik ve güvenirlik çalışması. Psikoloji Dergisi, 3(10), 23–25.
• Yalçuk, Ö. (2018). Kadınlarda beden kitle indeksi, otomatik düşünceler ile yeme tutumları ilişkisinin incelenmesi [Yakın Doğu Üniversitesi]. http://docs.neu.edu.tr/lib- rary/6684680293.pdf
• Yıldız, M. (2017). Ergenlerde olumsuz otomatik düşüncelerin sosyal becerilere etkisi. International Journal of Contemporary Educational Studies, 3(1), 3. https://der- gipark.org.tr/tr/pub/intjces/issue/30950/310630
• Yılmaz, S., & Ekinci, M. (2001). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinde benlik saygısı ve atılganlık düzeyi arasındaki ilişki. Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(2), 1–10. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunihem/issue/2620/33714