TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ YAZMA ETKİNLİKLERİNİN SÜREÇ ODAKLI YAKLAŞIM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 84, 491 - 510, 27.12.2020

Merve Müldür Arzu Çevik

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkçe ders kitaplarında yer alan yazma etkinliklerini süreç odaklı yazma yaklaşımı açısından incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma kullanılmıştır. Araştırmaya konu olan çalışma materyalinin belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemine başvurulmuştur. Bu doğrultuda altı Türkçe ders kitabı ve 198 yazma etkinliği çalışmanın materyalini oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz yoluyla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda genel olarak bakıldığında incelenen ders kitaplarındaki etkinliklerin büyük bir bölümünde (% 41,92) yazma sürecinin hazırlık aşamasına yer verilmediği bulunmuştur. Hazırlık aşamasına yer verilen etkinliklerde daha çok örnek metinden hareketle fikir üretimi, metnin diğer bölümlerinden hareketle fikir üretimi, görselden hareketle fikir üretimi, örnek metin inceleme ve araştırma yapma çalışmalarına yer verildiği görülmüştür. Konu belirleme, ana fikir belirleme, grafik düzenleyicinden faydalanma, soru-cevap, sınıf içi tartışma, beyin fırtınası, kavram haritası/kelime ağı çalışmalarından çok sınırlı ölçüde yararlanıldığı görülmüştür. Bunun yanı sıra etkinliklerin çok büyük bir oranında taslak oluşturma (% 89,90), taslağı gözden geçirme (% 99,5) tashih/ düzeltme (% 83,84), paylaşım (% 79,80) aşamalarına yer verilmediği belirlenmiştir. Yazma sürecinde en çok önem verilen aşamaların hazırlık ve paylaşım, en az yer verilen aşamaların taslağı gözden geçirme ve taslak oluşturma olduğu ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda etkinliklerin çoğunda yazmanın tek seferde uygulanan bir eylem olarak yer aldığı ve daha çok ürün odaklı bir yazma yaklaşımının benimsendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yazma Öğretimi, Süreç Odaklı Yazma, Ders Kitabı, Etkinlik, Hazırlık.

Kaynakça

• Akyol, H. (2016). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Anılan, H. ve Gültekin, M. (2006). Yazılı anlatım becerilerinin geliştirilmesinde kelime ağı oluşturma yönteminin etkililiği. Eskişehir Osmangazi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 1-23.
• Başar, T. ve Yavaşlı, M. (2020). Yazarlık ve yazma becerileri dersi öğretim programının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 270-291.
• Batur, Z. ve Ceylan, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Can, B. (2016). Öz düzenlemeli strateji geliştirmeye dayalı öğretim modelinin hikâye yazma becerilerini geliştirmeye etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Coşkun, E., Balcı, A., ve Özçakmak, H. (2013). Trends in writing education: An analysis of postgraduate theses written in Turkey. Procedia Social and Behavioral Sciences, 93, 1526-1530.
• Çapraz Baran, Ş. ve Diren, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Çevik, A. ve Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 272-286.
• Demir Atalay, T. (2015). Yazma becerisi açısından örnek bir kitap incelemesi. AÜ Türki- yat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 54, 727-777.
• Demir, T. (2011). İlköğretim öğrencilerinin yaratıcı yazma becerileri ile yazma özyeterlik algısı ve başarı amaç yönelimi türleri ilişkisinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demirel, T. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6. sınıf ders kitabı. Ankara: Ekoyay.
• Dilidüzgün, Ş. (2013). The effect of process writing activities on the writing skills of prospective Turkish teachers. Eurasion Journal of Educational Research, 52, 189-210.
• Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci̇ sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261- 286.
• Doğan, Y. (2020). Süreç̧ temelli yazma eğitiminin bir boyutu olarak “hazırlık”. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 326- 342.
• Doğan, Y. ve Müldür, M. (2014). 7. sınıf öğrencilerine verilen yazma eğitiminin öğrencilerin hikâye yazma becerisine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 49-65.
• Erkal, H. ve Erkal, M. (2019). Ortaokul ve imam hitap ortaokulu Türkçe ders kitabı 7. sınıf. Ankara: Özgün Yayınları.
• Flower, L., ve Hayes, J. R. (1981). A cognitive process theory of writing. College Composition and Communication, 32(4), 365-387.
• Gezmiş Ceyhan, N. (2014). Süreç-odaklı yazma yaklaşımının yazma dersindeki̇ yeri̇ ve etkisi̇. Dil Dergisi, 163, 46-63.
• Gökşen, E. N. (1994). Yazılı anlatımda plan, başlangıç ve sonuç. Türk Dili Dergisi, 13(150), 352-354.
• Graves, D. H. (2003). Writing: Teachers and children at work. Portsmouth, NH: Heinemann.
• Güfta, H. ve Özçakmak, H. (2013). İlköğretim 6-8 sınıf Türkçe ders kitaplarındaki yazma etkinliklerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 125-144.
• Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi yaklaşım ve modeller. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Güneş, F. (2017). Türkçe öğretiminde etkinlik yaklaşımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(1),48-64.
• Harmer, J. (2002). Practice of English language teaching. New York: Longman.
• Kansızoğlu, H. B. (2017). Grafik örgütleyicilerin dil öğretme ve öğrenme alanlarındaki başarıya etkisi: bir meta analiz çalışması. Eğitim ve Bilim, 42(191), 139-164.
• Kansızoğlu, H. B. (2018). Ters yüz edilmiş sınıf modeline dayalı yazma öğretiminin öğrencilerin üstbilişsel farkındalık düzeylerine, yazma başarılarına ve kaygılarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kantemir, E. (1981). Yazılı ve sözlü̈ anlatım. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Karakaş Yıldırım, Ö. (2020). 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki yazma etkinliklerinin yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 315-325.
• Karatay, H. (2015). Süreç temelli yazma modelleri: 4+1 planlı yazma ve değerlendirme modeli. M. Özbay (Editör), Yazma eğitimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık, s. 21- 48’teki makale.
• Karatay, H., ve Aksu, Ö. (2017). 4+1 planlı yazma ve değerlendirme modelinin 8. sınıf öğrencilerinin ev ödevlerini hazırlamaya etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 313-335.
• Kırman, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı 7. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kurudayıoğlu, M. (2003). Konuşma eğitimi ve konuşma becerisini geliştirmeye yönelik etkinlikler. TÜBAR-XIII, 287-309.
• Lüle Mert, E. (2014) Türkçenin eğitimi ve öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesi sürecinde kullanılabilecek etkinlik örnekleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 23-48.
• Maltepe, S. (2006). Yaratıcı yazma yaklaşımı açısından Türkçe derslerindeki yazma süreçlerinin ve ürünlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. S. Turan). Ankara: Nobel.
• Miles, M. B., Huberman, A. M. ve Saldana, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook. Los Angeles: Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. sınıflar). Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2012). Millî eğitim bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. Resmi Gazete (28409). http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1605. pdf erişim adresinden 06.09.2020 tarihinde alınmıştır.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019a). 2019-2020 eğitim öğretim yılı ders kitapları. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 82(2736), 1-63.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019b). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1-8. sınıflar). Ankara: MEB.
• Müldür, M. ve Yalçın, A. (2019). Öz düzenlemeye dayalı yazma eğitiminin ortaokul öğrencilerinin bilgilendirici metin yazma becerisine, yazmaya yönelik öz düzenleme becerisine ve yazma öz yeterlik algısına etkisi. İlköğretim Online, 18(4), 1779-1804.
• Özdemir, B. (2014). Analitik yazma ve değerlendirme modelinin Türkçe öğretmeni adaylarının yazma becerilerine ve yazma tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özmantar, M. ve Bingölbali, E. (2009). Sınıf öğretmenleri ve matematiksel zorlukları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 401-427.
• Rohman, D. G. (1965). Prewriting the stage of discovery in the writing process. College Composition an Communication, 16(2), 106-112.
• Solak, M. (2013). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi çalışma kitaplarında ve öğretmen kılavuz kitaplarında yer alan yazma etkinliklerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tabak, G. ve Göçer, A. (2013). 6-8. sınıflar Türkçe dersi öğretim programının ürün ve süreç odaklı yazma yaklaşımları çerçevesinde değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 147-169.
• Tağa, T. (2013). İlköğretim 7. sınıf Türkçe dersinde kullanılan zihin haritası tekniğinin öğrencilerin yazma becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tavşanlı, Ö. F. (2019). Süreç temelli yazma modüler programının ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin yazmaya ilişkin tutum, yazılı anlatım becerisi ve yazar kimliği üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tavşanlı, Ö. F. ve Kaldırım, A. (2018). İlkokul 2. sınıf öğrencilerinin süreç temelli yazma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(3), 859-876.
• Tavşanlı, Ö. F. ve Kaldırım, A. (2020). Türkiye'de süreç temelli yazma yaklaşımı: Bir tematik analiz çalışması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(1), 108-138.
• Tompkins, G. E. (2000). Teaching Writing: Balancing product and process. New Jersey: Merrill Prentice Hall.
• Tompkins, G., Campbell, R., Green, D. ve Smith, C. (2014). Literacy for the 21st century. Melbourne: Pearson Australia.
• Tribble, C. (1996). Writing. Oxford: Oxford University Press.
• Uyar, Y. (2016). Yazma becerisini geliştirmeye yönelik araştırmalar: Son çeyrek asrın değerlendirilmesi. Turkish Studies, 11(3), 2273-2294.
• Ülper, H. ve Uzun, L. (2009). Bilişsel süreç modeline göre hazırlanan yazma öğretimi izlencesinin öğrenci başarısına etkisi. İlköğretim Online, 8(3), 651-665.
• Yalçın, A. (2002). Türkçe öğretim yöntemleri yeni yaklaşımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, M. ve Kadan, Ö. F. (2019). Sınıf öğretmenlerinin süreç temelli yazmaya yönelik görüşlerinin incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(57), 559- 572.
• Yücel, A. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.