DUYGUSAL EMEĞİN ÇALIŞAN İYİ OLUŞUNA ETKİSİ

Yıl 2020, Sayı: 84, 551 - 574, 27.12.2020

Sebahattin Yıldız Burak Dumlu

Öz

Bu çalışmanın amacı çalışanların duygusal emek davranışlarının iyi oluş hallerine etkisini incelemektir. Hipotez içeren açıklayıcı çalışmada hizmet sektöründeki 233 işgören üzerinde anket çalışması yapılmıştır. Bulgulara göre yüzeysel rol yapmanın ve samimi davranışın hem yaşamsal iyi oluşu hem de psikolojik iyi oluşu pozitif yönde ve anlamlı olarak etkilediği; derinden rol yapmanın ise yaşamsal iyi oluşu ve psikolojik iyi oluşu anlamlı olarak etkilemediği ortaya çıkmıştır. Yine sadece samimi davranışın işle ilgili iyi oluşu pozitif yönde ve anlamlı olarak etkilediği; yüzeysel ve derinden rol yapmanın işle ilgili iyi oluşa etkisinin anlamlı olmadığı ortaya çıkmıştır. Sonuçta, ilerleyen çalışmalar için öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Duygusal Emek, Çalışan İyi Oluşu, Hizmet Sektörü, Psikolojik İyi Oluş, Öznel İyi Oluş.

Kaynakça

• Avey ,J., Luthans, F., M. Smith , R., & Palme, N. (2010). Impact of positive psychological capital on employee well-being overtime. Journal of Occupational Health Psychology, 15(1), 17-28.
• Akduman, G. (2020). Çalışan mutluluğu dersinin öznel iyilik algısı ile işe ilişkin duyuşsal iyilik algısına etkisi: Lisansüstü öğrenciler üzerinde ilişkisel-nedensel bir tarama çalışması. Journal of Organizational Behavior Review, 2(2), 90-114.
• Akın, A. (2008). Psikolojik iyi olma ölçekleri (pioö): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eurasian Journal of Educational Research, (31), 724-750.
• Akıncı, Z. (2002). Turizm sektöründe işgören iş tatminini etkileyen faktörler: Beş yıldızlı konaklama işletmelerinde bir uygulama. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 1, 1-25.
• Aksan, A. (2019). Çalışan memnuniyetini açıklayan faktörlerin incelenmesi ve kargo sektöründe bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Bursa: BursaUludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aktaş, M. (2011). Kültürel değerler ve kişi örgüt kişi iş uyumu ilişkisi:Kavramsal bir çerçeve. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14-19.
• Ashforth , B., & Humphrey, R. (1993). Emotional labor in service roles: The ınfluence of ıdentity. Academy of Management Review, 18(1), 88-115.
• Aydın, C., & Korkut, D. S. (2019). Çalışma saatlerinin çalışan memnuniyeti üzerine etkisi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(3), 1488-1499.
• Ayyıldız, F. N. (2018). Çalışan sesinin,örgüte bağlılığa ve çalışan mutluluğuna etkisi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İnsan Kaynakları Yönetimi.
• Basım, N. H. & Beğenirbaş, M. (2012). Çalışma yaşamında duygusal emek: Bir ölçek uyarlama çalışması. J. Journal of Management & Economics, 19(1), 78-90.
• Bechtoldt, M., Rohrmann, S., De Pater, I., & Beersma, , B. (2011). The Primacy of Perceiving: Emotion recognition buffers negative effects of emotional labor. Journal of Applied Psychology, 96(5), 1087–1094.
• Bono, J., & Vey, M. (2005). Toward understanding emotional management at work: A quantitative review of Emotional Labor research. Emotions in Organizational Behavior, 213-233.
• Brotheridge, C., & Lee, R. (2002). Testing A Conservation of Resources Model of The Dynamics of Emotional Labor. Journal of Occupational Health Psychology, 7(1), 57–67.
• Canbulat , N., & Çankaya, Z. (2014). Evli bireylerin öznel iyi olma düzeylerinin yordanması. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 556-576.
• Chu, K., Baker, M., & Murrmann, S. (2012). When we are onstage, we smile: The effects of emotional labor on employee work outcomes. İnternational Journal of Hospitality Management, 31(3), 906-915.
• Cote, S. (2005). A Social interaction model of the effects of emotion regulation on work strain. The Academy of Management Review, 30(3), 509-530.
• Cotton, P., & M.Hart, P. (2003). Occupational wellbeing and performance: a review of organisational health research. Australian Psychologist, 38(2), 118-127.
• Cropanzano, R., Weiss, H., & Elias, S. (2004). The İmpact of display rules and emotional labor on psychological well-being at work. Research in Occupational Stress and Well Being, 3, 45-89.
• Cropanzano,R., Fortin, M.,&Kirk,J.(2015). How do we know when we are treated fairly? Justice rules andfairnessjudgments.Research in Personnel and Human Resources Management, 33, 279-350. Doi:10.1108/S0742-730120150000033010
• Çabukel, R. (2008). Çalışan memnuniyeti analizleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul:İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çakıcı , A., & Küçük, Ö. (2018). İşyeri kabalığının öznel iyi oluş haline etkisi. İş ve İnsan Dergisi, 5(1), 75-87.
• Çetinkaya, F. F., Şimşek, H., & Aytekin, C. (2019). Örgütsel kalite göstergesi olarak çalışan memnuniyeti: Bir ölçek geliştirme çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(2), 233-245.
• Çınar, M. (2018). Çalışanların memnuniyetini etkileyen faktörler: Bursa örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 39-62.
• Çoruk, A. (2014). Yükseköğretim kurumlarında görev yapan idari personelin duygusal emek Davranışları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 79-93.
• Davras, Ö. (2019). Otel işletmelerinde çalışan memnuniyetini belirleyen faktörlerin çalışan memnuniyeti üzerindeki doğrusal ve doğrusal olmayan etkilerinin incelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 6(2), 127-138.
• Demerouti, E., B. Bakker, A., Nachreiner, F., & Schaufeli, W. (2001). The job demands– resources model of burnout. Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512.
• Demirci, İ., & Şen, A. H. (2017). Kendini bilme ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 2710-2728.
• Deniz, M., Erus, S., & Büyükcebeci, A. (2017). Bilinçli farkındalık ile psikolojik iyi oluş ilişkisinde duygusal zekanın aracılık rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(47), 17-31.
• Diefendorff , J., & Croyle , M. (2008). Antecedents of Emotional Display Rule Commitment. Human Performance, 21(3), 310-332.
• Diefendorff, J., & Gosserand, R. (2003). Understanding the Emotional Labor process:A Control Theory Perspective. Journal of Organizational Behavior, 24(8), 945– 959.
• Diefendorff, J., Croyle, M., & Gosserand, R. (2005). The Dimensionality and antecedents of emotional labor strategies. Journal of Vocational Behavior, 66(2), 339-357.
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş . Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Doğan, T., & Eryılmaz , A. (2013). İki boyutlu benlik saygısı ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 107-117.
• Duman, N. (2017). Duygusal Emek: Bir literatür değerlendirmesi. Journal Emı Dergisi, 1(1), 29-39.
• Dursun, S., Gökçe, A., & Dereli, S. (2020). Performans değerlendirme sisteminden duyulan çalışan memnuniyeti ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide iş tatmininin aracılık rolü. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(2), 484-493.
• Ertürk, A., Keskinkılıç Kara, S., & Zafer Güneş, D. (2016). Duygusal emek ve psikolojik iyi oluş:bir yordayıcı olarak yönetsel destek algısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1723-1744.
• Eryılmaz , A., & Öğülmüş, S. (2010). Ergenlikte öznel iyi oluş ve beş faktörlü kişilik modeli. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 189-203.
• Frese, M., & Zapf, D. (1994).Action asthe core of work psychology:AGerman approach. Handbook of İndustrial And Organizational Psychology, 4(2), 271-340.
• Gencer, N. (2018). Öznel İyi Oluş: genel bir bakış. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi., 11(3), 2621-2638.
• Grandey, A. (2000). Emotion regulation in the workplace: A New way to conceptualize emotional labor. Journal of Occupational Health Psychology, 95-110.
• Grant, A., Christianson , M., & Price, R. (2007). Happiness, health, or relationships? Managerial practices and employee well-being tradeoffs. Academy of Management Perspectives, 21(3), 51-63.
• Grant-Vallone, E., Ensher, E., & Donaldson, S. (2001). Effects of perceived discrimination on job satisfaction, organizational commitment, organizational citizenship behavior, and grievances. Human Resource Development Quarterly, 12(1), 53- 72.
• Gross, J. (1998). The emerging field of emotion regulation: An Integrative review. Review of General Psychology, 2(3), 271-299.
• Güler, M., & Dönmez, A. (2011). İyi olma hali bağlamında uyum düzeyi kuramı ve hedonik döngü. Türk Psikoloji Yazıları, 14(27), 38-45.
• Gülova, A., Palamutçuoğlu, B., & Terzi Palamutçuoğlu, A. (2013). Duygusal emek ile işe bağlılık arasındaki ilişkide amir desteğinin rolü: Üniversitede öğrenci işleri personeline yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2), 41-74.
• Güneş Aydemir, Z. (2018). Duygusal emeğin iyi olma hali ve iş memnuniyeti üzerine etkisi: Çağrı merkezi çalışanları üzerinde bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güngör, M. (2009). Duygusal emek kavramı: Süreci ve sonuçları. Kamu-İş, 167-184.
• Güzel, F., Gök, G. A., & Büyüker İşler, D. (2013). Duygusal Emek ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Turist rehberleri üzerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(3), 107-123.
• Hobfoll, S. (1998). Conservation of resources a new attempt at conceptualizing stress. American Psychologist, 44(3), 513-524.
• Hochschild, A. R. (1983). The Managed Heart Commercialization of Human Feeling. Londra: University of California Press.
• Holman, D., Iñigo, D., Totterdell, P., & Alcover, C. (2008). Emotional labour and emotional exhaustion: Motivation and emotion ınterpersonal and intrapersonal mechanisms.Work & Stress,26, 30-47.
• İlhan, T., & Bacanlı, H. (2007). Mizah tarzları, kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş: bir model denemesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 11, 35-52.
• İşgör, İ. Y. (2017). Merhametin öznel iyi oluş üzerindeki yordayıcı etkisinin incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(2), 425-436.
• Işık, C., Işık, Z. & Tırak, L. (2016). Turizm amaçlı konaklama işletmelerinde duygusal emek ile bireysel yenilikçilik ilişkisi: Palandöken örneği. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 117-133.
• Jonge, J., Janssen , P., & Bakker , A. (2000). Specific determinants of intrinsic work motivation, burnout and turnover intentions: A study among nurses. Journal of Advanced Nursing, 29(6), 1360-1369.
• Kahveci, A. (2019). Örgütsel erdemliliğin etik iklim ve psikolojik iyi oluşa etkisi. Doktora tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı.
• Karakaş, A. (2014). İşletmelerde personeli güçlü kılma yollarından personel güçlendir- me. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 79-105.
• Kardaş, F. (2019). Türkiye’de iyi oluş ile ilgili yapılmış araştırmaların sistematik olarak incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1423-1433.
• Kaya, U., & Özhan, Ç. K. (2012). Duygusal emek ve tükenmişlik ilişkisi: Turist rehberleri üzerine bir araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi,, 3(2), 109-130.
• Keldal, G. (2015). Warwick-Edinburgh mental iyi oluş ölçeği’nin Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103- 115.
• Keleş, H. N. (2017). Anlamlı iş ile psikolojik iyi oluş ilişkisi. The Journal of Happiness & Well-Being, 5(1), 154-167.
• Kocabulut, Ö., & Albayrak, T. (2017). Web sitesi hizmet kalitesinin müşteri memnuniyetine etkisi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi., 28(2), 293-303.
• Koçak, O., & Gürsoy, G. (2018). Duygusal emek ve Tükenmişlik ilişkisi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17), 161-181.
• Köse, S., Oral, L. & Türesin, H. (2011). Duygusal emek davranışlarının işgörenlerin tükenmişlik düzeyleri ile ilişkisi üzerine sağlık sektöründe bir araştırma. İşletme Fakültesi Dergisi, 12(2), 165-185.
• Okur, S., & Totan, T. (2019). Psikolojik iyi oluşu değerlendiren Bradburn duygulanım dengesi ölçeğinin Türkçede incelenmesi. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 1-12.
• Oymak, Y. C. (2017). Psikolojik iyi oluş ile iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü.
• Özkan , G., & Gürbüz, B. (2019). Bina ortamlarının çalışan refahı ve performansı üzerine etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 616-632.
• Pais, P.-R., & Galinha, I. (2011). Cognitive, affective and contextual predictors of subjective wellbeing. International Journal of Wellbeing, 34–53.
• Pugliesi, K. (1999). The consequences of emotional labor: effects on work stress, job satisfaction, and well-being. Motivation and emotion, 23(2), 125-154.
• Saruhan, Ş., & Özdemirci, A. (2013). Bilim ,felsefe ve metodoloji. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Şahin, M., Aydın, B., Sarı, S. V., Kaya, S., & Pala, H. (2012). Öznel iyi oluşu açıklamada umut ve yaşamda anlamın rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 827-836.
• Şenel, G., & Aydoğan, E. (2019). Etik liderliğin duygusal emek üzerine etkisi:sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 286-309.
• Tankha, G. (2011). Well-being and job satisfaction in young professionals. New Facets of Positivism, 252-263.
• Taşlıyan, M. (2007). Turizm ve seyahat sektöründe çalışanların iş tatmini ile müşterilerin memnuniyeti arasındaki ilişki: Kahramanmaraş'ta bir alan çalışması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi,(1), 185 - 195.
• Telef, B. B., Ergun, E., & Uzman, E. (2013). Öğretmen adaylarında psikolojik iyi oluş ve değerler Arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Turkish Studies, 1297- 1307.
• Thompson, C., & Prottas, D. (2006). Relationships among organizational family support, job autonomy, perceived control, and employee well-being. Journal of Occupational Health Psychology, 11(1), 100-118.
• Totterdell, P., & Holman, D. (2003). Emotion Regulation in customer service roles: Testing a model of emotional labor. Journal of Occupational Health Psychology, 8(1), 55-73.
• Tunç, C. (2019). İş – aile çatışması ve çalışan iyi oluş hali. Yüksek lisans tezi,Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tunç, C., Akkaş, H. & Bayhan Kaparapınar, P. (2020). Akıllı telefon kullanımı-çalışan iyi oluş hali ilişkisinde iş-aile çatışmasının aracılık etkisi. Journal of Organizational Behavior Review, 2(1), 31-48.
• Turhan, Ö. (2019). Beş faktör kişilik özelliklerinin iş tatmini üzerindeki etkisinde depresyonun aracılık rolü. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi,(5), 9-21.
• Tuzgöl-Dost, M. (2005). Öznel iyi oluş ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(23), 103-110.
• Türkay , O., Ünal, A., & Taşar, O. (2011). Motivasyonel ve yapısal etkenler altında duygusal emeğin işe bağlılığa etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7(14), 201 - 222.
• Vermaak, C., Ekermans, G., & Nieuwenhuize, C. (2017). Shift Work, emotional labour and psychological well-being of nursing staff. Management: Journal of Contemporary Management İssues, 22(2), 35-48.
• Voorde, K., Paauwe , J., & Veldhoven, M. (2012). Employee well-being and the HRM– organizational performance relationship: A Review of quantitative studies. International Journal of Management Reviews, 14(4), 391-407.
• Warr, P. (1990). The measurement of well-being and other aspects of mental health. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 63(3), 193-210.
• Warr, P., & Karina , N. (2018). Wellbeing and work performance." Diener E, Oishi S. Tay L, Editors. Handbook of Well-Being.[Internet] Salt Lake City,UT: DEF Publishers.
• Weiss, H., & Cropanzano, R. (1996). Affective events theory: A Theoretical discussion of the structure, causes and consequences of affective experiences at work.In B.
• M. Staw & L. L. Cummings (Eds.), Research in Organizational Behavior:. An Annual Series of Analytical Essays and Critical Reviews, Elsevier Science/JAI Press., 18, 1-17.
• Wharton, A. (1999). The psychosocial consequences of emotional labor. The Annals of The American Academy of Political And Social Science, 561(1), 158-176.
• Yalçın, İ. (2015). İyi oluş ve sosyal destek arasındaki ilişkiler: Türkiye'de yapılmış çalışmaların meta analizi. Türk Psikiyatri Dergisi, 26(1), 21 - 32.
• Zapf, D. (2002). Emotion work and psychological well-being: A Review of the literature and some conceptual considerations. Human Resource Management Review, 12(2), 237-268.
• Zheng, X., Zhu, W., Zhao, H., & Zhang, C. (2015). Employee well-being in organizations: theoretical model, scale development, and cross-cultural validation. Journal of Organizational Behavior, 36(5), 621-644.