KUR’AN’DA İNSANLARI HAK YOLDAN SAPTIRAN ÂMİLLER

Yıl 2020, Sayı: 83, 539 - 564, 30.09.2020

Mazhar Dündar

Öz

İnsanın Yüce Allah karşısında sorumlu olmasının sebebi, onun özgür iradesi ve yeteneklerini kullanabileceği "aklının" olmasıdır. Kişi kendisinde potansiyel olarak bulunan bu kabiliyetlerle, bir inanma biçimi ve hayat tarzı seçebilir. Dünya hayatında seçtiği inanç ve yaşam biçiminden sorumlu tutularak ahiret hayatında bunun hesabını verecektir. İnsanın tercih ettiği bu hayat tarzı bazen vahyin çerçevesinde iken, bazen de karşıt otoritelerin arzuladıkları istikamette olabilmektedir. İnsan, şayet iradesini ve aklını ilâhî otoriteye teslim etmez ise, hak yoldan saptıran unsurlara kaptırmış olur. Bu unsurlar, ataların dinine tabi olmak, toplumun önderlerine uymak, haddi aşmış zengin insanlara uymak ve kötü arkadaşlıklar edinmektir. İnsanlar, geçmişten kopuk yaşayamadıkları için inanç ve yaşam biçimlerini büyük ölçüde atalarından devraldıkları geleneksel yaşam tarzıyla sürdürmüşlerdir. İçinde yaşadıkları toplumun inanç ve kültürüyle yetişerek onun bir parçası haline gelmişlerdir. Toplumdaki geleneksel inanç ve kültürün doğru veya yanlış olduğunu tahlil etmeleri bir yana, geçmişteki atalarının, liderlerinin, ileri gelenlerin, sermaye sahiplerinin ve arkadaş çevresinin etkisinde kalarak genellikle o inanç ve kültürü yaşatmış ve savunucusu olmuşlardır. İşte böylesi bir toplumda yaşayan insanın, içinde bulunduğu toplumun inanç ve kültürünün hatalı yönlerini fark edebilmesi için mutlaka tevhîd inancı ve ilâhî bildirimler doğrultusunda uyarılması ve bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din, Tevhîd, Vahiy, Atalar, Seçkinler.

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu'cemu'l-Mufehres li Elfâzi'l-Kur'ân, Beyrut: Dâru'l- Marife, 1994.
• Akbulut, Ahmet, Sahabe Devri Siyasi Hadiselerinin Kelâmî Problemlere Etkileri, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1992.
• Âlûsî, Ebu'l-Fazl Şihâbuddîn es-Seyyîd Mahmûd el-Bağdâdî, Rûhu'l-Me'ânî fî Tefsîri'l- Kur'âni'l-Azîm, Beyrut: Dâr İhyâi't-Turâsi'l-Arâbî, trs.
• Bağâvî, Ebû Muhammed el-Huseyn, Meâlimu't-Tenzîl. Thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Bey- rut: Dâr İhyâi't-Turâsi'l-Arâbî, 1999.
• Beydâvî Kâdî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer, Envâru't- Tenzîl ve Esrâru't- Te'vîl, Beyrut: Dâr İhyâi't-Turâsi'l-Arâbî, trs.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhah Tâcu'l-Luga ve Sıhahu'l-A'rabiyye, Thk. Ahmed Abdulgaffûr Attâr, Kahire: Dâru'l-Kutûbi'l-Arabi, 1375.
• Ebû Hayyân, el-Endulûsî, Muhammed b. Yûsuf, el-Bahru'l-Muhît, Beyrut: Dâr İhyai't- Turâsi'l-Arâbî, 2002.
• Ebû's-Suud, Muhammed b. Muhammed, İrşâdu'l-Aklî's-Selîm ilâ Mezâya'l-Kur'âni’l- Kerîm, Beyrut: Dâr İhyai't-Turâsi'l-Arabî, trs.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili. Sad. İsmail Karaçam ve Arkadaşları, İstanbul: Azim Dağıtım, 2014.
• Esed, Muhammed, Kur'ân Mesajı, Çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İstanbul: İşâret Yayınları, 1999.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luga, Thk. Abdusselâm Hârûn, Kahire: Dâru’l-Mısrîyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, trs.
• Ferâhidî, Ebû Abdirrahmân Halîl b. Ahmed, Kitâbu'l-Ayni. Thk. Mehdî el-Mahzûmî ve İbrâhîm es-Samrâî, Beyrut: Dâru ve Mektebetu'l-Hilal, trs.
• Feyrûzâbâdî, Ebû Tâhîr Muhammed b. Yakûb, Kâmûsu’l-Muhît, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
• Günay, Tamer, "Atalar Kültü", DİA, Ankara: TDV Yayınları, 1991, C. 4, s. 42–43,.
• Heyet, Kur'ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, Ankara: DİB Yayınları, 2012.
• İbn Aşûr, Muhammed b. Tâhîr, Tefsîru't-Tahrîr ve't-Tenvîr, Tunus: Dâru't-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebu Muhammed Abdulhak b. Gâlîb, el-Muharreru'l-Vecîz fi Tefsîri'l-Kitâbi'l- Azîz, Thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed, Beyrut: Dâru'l-Kutûbi'l-İlmiyye, 2001.
• İbn Cevzî, Cemâluddîn Ebû'l-Ferec Abdurrahmân b. Ali, Zâdu'l-Mesîr fî İlmi't-Tefsîr, Thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-Arâbiyye, 2001.
• İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed Hasan, Kitâbu Cemhereti'-Luğa. thk. Remzî Munîr, el-Ba'lebekkî, Beyrut: Dâru'l-İlmi li'l-Melâyîn, 1987.
• İbn Fâris, Ebu'l-Huseyn Ahmed b. Zekeriyya, Mu'cemu Mekâyîsi'l-Luga, Thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn, İttihâdu'l-Kitâbi'l-Arab, 2002.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebû'l-Fidâ İsmail, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, Riyâd: Mektebetu Dâri’s-Selâm, 1994.
• İbn Manzûr, Ebû'l-Fadl Cemaluddîn Muhammed, Lîsânu'l-Arâb, Beyrut: Dâru Sadr, trs. Kâsımî, Muhammed Cemâluddîn, Mehâsinu't-Te'vîl, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003.
• Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr, el-Câmî’ li Ahkâmi'l-Kur'ân, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1985.
• Kutûb, Seyyîd, Fî Zilâli'l-Kur'ân, Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 2003.
• Kutûb, Seyyîd, İslâm'da Sosyal Adalaet. Çev. Hârun Ünal, İstanbul: Arslan Yayınları, trs.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd, Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne, Thk, Fâtımâ Yûsûf el-Haymî, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2004.
• Mâverdî, Ebû'l-Hasan Ali b. Muhammed, en-Nuket ve'l-Uyûn Tefsîru'l-Mâverdî, Thk. Seyyîd b. Abdulmaksûd b. Abdurrahîm, Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, trs.
• Mevdûdî, Ebû'l-A'lâ, Tefhîmu’l-Kur’ân, Trc. Heyet, İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, Medâriku't-Tenzîl ve Hakaiku't- Te'vil, Thk. Yûsûf Ali Bedîvî, Beyrut: Dâru'l-Kelimi't-Tayyîb, 1998.
• Râğıb el-Isfahânî, Ebû'l-Kasım Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fî Garîbi'l-Kur'ân, Beyrut: Dâru’l-Marife, trs.
• Râzî, Fahreddîn, Muhammed b. Ömer, et-Tefsîru'l-Kebîr, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed, Tefsîru'l-Menâr, Lübnan: Dâru’l-Marife, trs.
• Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetu't-Tefâsîr, Kahire: Dâru'l-Hadîs, trs.
• Sâdî, Abdurrahman b. Nâsır, Teysîru'l-Kerîmi'r-Rahmân fî Tefsîri Kelâmi'l-Mennân, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2000.
• Suyûtî, Ebû'l-Fadl Celaleddin Abdurrahmân b. Ebî Bekr, ed Durru’l-Mensûr fî Tefsîri’l- Me’sûr, Kahire: Merkezu Dirâseti'l-Arâbiyye, 2003.
• Şeriati, Ali, Dine Karşı Din. Çev. Hüseyin Hatemi, İstanbul: İşaret Yayınları, 2000.
• Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali, Fethu'l-Kadîr, Dımaşk: Daru İbni Kesîr, 1994.
• Tâberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr, Câmîu'l-Beyân 'an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2000.
• Vatandaş, Celaleddin, Vahiyden Kültüre, İstanbul: Pınar Yayınları, 2015.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Murtaza Muhammed el-Huseynî el-Vasıtî, Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l- Kâmûs, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, trs.
• Zemahşerî, Ebû'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakâiki't-Tenzîl ve Uyûni'l-Ekâvîl fi Vucûhi't-Te'vîl, Beyrut: Dâru’l-Kitâbu’l-Arâbî, 1987.