SÖZ (PAROLE)-DİL (LANGUE) DÖNÜŞÜMÜ ÇERÇEVESİNDE ŞİİR DİLİ (KLÂSİK TÜRK ŞİİRİ BAĞLAMINDA)

Yıl 2016, Sayı: 65, 239 - 253, 25.02.2016

Fettah Kuzu

Öz

Edebi eseri anlamak, anlamlandırmak, yorumlamak veya tahlil etmek öncelikle söz konusu eserin malzemesini tanımak ve bu malzemenin mahiyetini gerektiği gibi bilmekle mümkündür. Edebiyatta ve özellikle de şiir alanında kullanılan dil, alışılagelmiş ve anlama noktasında herkesin üzerinde hemfikir olduğu “dil”den (langue) farklılık arz eder. Bu edebi dil, muhataplarının her birinin üzerinde çok sayıda birbirinden değişik anlam ve algı çeşitliliğine fırsat veren ve bu anlamda daha değişken yapıdaki “söz”e (parole) yakın bir durum arz eder. Şiir dilinin inşasında büyük önem arz eden sembol ve imge gibi kavramlar günlük dil içerisinde kullanılan sözcüklerin, sıradan kullanım alanından çıkarak içerisinde bulundukları bağlam içerisinde farklı anlam kazanmalarıyla ortaya çıkmaktadır. Klâsik Türk şiirinde kullanılan dil malzemesi gelenek içerisinde yetişen şairlerin önceden belirlenmiş sembol ve mazmunları kullanmalarını bir dereceye kadar zorunlu tutmaktadır. Bu yönüyle klâsik Türk şiiri, dilin şaire sunduğu imkânlar noktasında muhafazakâr bir yapı arz etmektedir. Ancak her dönemde öne çıkmayı başarabilmiş usta şairler söz konusu dil malzemesini kendi bireysel tercihleriyle geliştirip zenginleştirmişlerdir. Bu çalışmada, klâsik Türk şiiri bağlamında ele alınan “dil” ve “söz” kavramlarının şiir dilindeki yerleri tespit edilmeye çalışılmış ve böylelikle şiir dilini günlük dilden farklı kılan sembol, imge, mecaz ve teşbih gibi mefhumların dile ait bu iki ayrı alana katılma süreçlerinin örneklerle tahlil edilmesine gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dil, Söz, Şiir Dili, İmge, Sembol.

Kaynakça

• Bachelard, G. (2007). Ateşin tinçözümlemesi. (Çev. N. Bezel). İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Bâkî Dîvânı (b.t.). (Haz. S. Küçük), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. (http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10596,bakidivanisabahattinkucukpdf.pdf?0)
• Culler, J. (1976). Structuralist poetics structuralism, linguistics and the study of literature. New York: Cornell University Pres.
• Çalışkan, A. (2004), Fuzûlî’nin Su Kasîdesi ve şerhi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Eco, U. (2008). Yorum ve aşırı yorum. (Çev. K. Atakay), İstanbul: Can Yayınları.
• Fuzûlî Dîvânı (1838), Kahire: Bulak Matbaası. http://books1.scholarsportal.info/viewdoc. html?id=/ebooks/oca2/5/divanfuzuli00fuzuuoft#tabview=tab1, 31.10.2015.
• Hayâlî Bey Dîvânı (1945). (Haz. A. N. Tarlan). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları Izutsu, T. (2005). İbn Arabî’nin Fusûs’undaki anahtar-kavramlar. (Çev. A. Y. Özemre). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kuzu, F. (2014). Şeyh Gâlib Dîvânı’nda “hak, varlık ve insan”. Ankara: Bizim Akademi Yayınları.
• Külekçi, N. (1999). Edebî sanatlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Lewis, C. D. (1947). The poetic image. Oxford: Oxford University Pres.
• Nedîm Dîvânı (2004). (Haz. A. Gölpınarlı). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Okçu, N. (1993). Şeyh Galib I-II (hayatı, edebî kişiliği, eserleri, şiirlerinin umûmî tahlîli ve divânının tenkidli metni). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özcan, T. (2003). Şiir sanatında imajın yeri, önemi ve bunun Cemal Süreyya’nın şiir dünyasına uygulanması, FÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 115-136.
• Pürcevâdî, N. (1998). Can esintisi İslam’da şiir metafiziği. (Çev. H. Kırlangıç). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Rifat, M. (2013). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları 1. tarihçe ve eleştirel düşünceler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sikos, L., Brown, S. W., Kim, A. E., Michaelis, L. A., Palmer, M. (2008), Figurative language: "Meaning" is often more than just a sum of the parts. AAAI Fall Symposium: Biologically Inspired Cognitive Architectures. 180-185.
• http://spot.colorado.edu/~michaeli/FigurativeLangauge_LSetal.pdf) Soğukömeroğulları, M. (2012), Yahya Kemal'in şiirlerinde dinî, mistik ve metafizik ögeler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1 (1), 218-245.
• Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı (2001). (Haz. Hasan Kavruk). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/
• 10655,seyhulislamyahyadivanihasankavrukpdf.pdf?0, 17.05.2015
• Üzgör, T. (1991). Fehîm-i Kadîm hayati, sanati, dîvâni ve metnin bugünkü Türkçesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Wellek, R., Warren, A. (2005). Edebiyat teorisi. (Çev. Ö. F. Huyugüzel). İzmir: Akademi Kitabevi.