İŞ BECERİKLİLİĞİ, ÇALIŞMAYA TUTKUNLUK, ÖRGÜTSEL ERDEMLİLİK, DUYGUSAL ÖZ YETERLİK VE DUYGUSAL ZEKÂ DEĞİŞKENLERİNİN SOSYO-DEMOGRAFİK AÇIDAN FARKLILIKLARI

Yıl 2020, Sayı: 82, 435 - 462, 22.06.2020

Şebnem Aslan Şerife Güzel

Öz

Bu çalışmada, sağlık çalışanlarının iş becerikliliği, çalışmaya tutkunluk, örgütsel erdemlilik, duygusal öz yeterlik ve duygusal zekâ puanlarının, çeşitli sosyo-demografik (cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu, görev değişkeni, yaş, kurum çalışma süresi, kurum türü değişkenleri) açılarından farklılık araştırması yapılmıştır. Çalışma, Konya ilinde bulunan kamu ve üniversite hastanelerinden rastgele örnekleme yöntemiyle seçilen toplam 5 hastanede yapılmıştır. Bu hastanelerde farklı dallarda çalışan 700 sağlık çalışanına ulaşılmıştır. Çalışma, sağlık çalışanıyla yüz yüze anket yöntemiyle ve basit rastgele örnekleme tekniğiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada tanımlayıcı istatistikler ve farklılık testleri çalışılmıştır. Araştırmada çalışmaya tutkunluk, örgütsel erdemlilik puanlarının, çeşitli sosyo-demografik (cinsiyet, medeni durum, görev değişkeni, yaş, kurum çalışma süresi, çalışılan kurum) açılardan farklılık oluşturduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş Becerikliliği, Çalışmaya Tutkunluk, Örgütsel Erdelilik, DuygusalÖz Yeterlik, Duygusal Zekâ, Sağlık Çalışanı.

Kaynakça

• Adeyemo, D.A. (2008). Demographic characteristics and emotional intelligence among workers in some selected organisations in Oyo State, Nigeria. Vision, 12(1), 43- 48.
• Akçakanat, T., ve Çarıkçı, İ.H. (2016). Sağlık kurumlarında performansa dayalı ödeme sistemi: üniversite hastanelerinde çalışan öğretim üyeleri üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 865-892.
• Aktaş, H.G. (2008). Öğretmenlerde denetim odağı ve örgütsel vatandaşlık. Yüksek lisans tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aslan, Ş. ve Özata, M. (2008). Duygusal zekâ ve tükenmişlik arasındaki ilişkilerin araştırılması: sağlık çalışanları örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (30), 77-97.
• Atakan, C., Karabulut, İ., ve Öztürk, F. (2006). İki boyutlu veriler için görsel etkili bazı betimsel istatistikler. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 2 (27), 37- 48.
• Aydıner, B.B. (2011). Üniversite öğrencilerinin yaşam amaçlarının alt boyutlarının genel öz yeterlilik yaşam doyumu ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bahman, S., ve Maffini, H.(2008). Developing children’s emotional intelligence. New York, NY: Continuum International Publishing Group.
• Bakker, A.B., Tims, M., ve Derks, D.(2012). Proactive personality and job performance: the role of job crafting and work engagement. Human Relations, 65(10), 1359- 1378.
• Bandura, A.(1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Pschologist, 28(2), 117-148.
• Bandura, A.(1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: H. Freeman and Company.
• Barclay, L.A., Markel, K.S., Yugo, J.E., ve Chisa,E.L.(2010). The practice of virtuein organizations: Meaningful work and persons with disabilities. Meeting of the Academy of Management, Montreal.
• Bar-On, R. (1997).Emotional quotient ınventory: a measure of emotional intelligence techinal manuel, north tonawanda, New York: N.Y. Multi Health Systems, Inc.
• Bar-On, R.(2005). The Bar-On model of emotional-social intelligence. In: Fernández- Berrocal P, Extremera N, (Guest Editors), Special Issue on Emotional Intelligence, Psicothema, 17. www.eiconsortium.org veritabanından16 Mayıs 2019'da alınmıştır.
• Barut, E. (2011). İlköğretim II. kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin öz yeterliliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Ankara İli Örneği), Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baumeister, R.F.,ve Bushman, B.J. (2011). Social psychology and human nature. (2nd ed.). Belmont, CA: Wadsworth, Cengage Learning.
• Baysal, E. (2010). Hemşirelerde öz-yeterlilik inancı ve iş doyumu ilişkisi: bir üniversite hastanesinde saha çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Berg, J.M., Wrzesniewski, A., ve Dutton, J.E. (2010). Perceiving and responding to challengesin job crafting at different ranks: When proactivity requires adaptivity. Journal of Organizational Behavior, 31, 158-186.
• Bertland, A.(2009). Virtue ethics in business and the capabilities approach. Journal of Business Ethics, 84(1), 25-32.
• Buluç, B. (2008). Ortaöğretim okullarında örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571-602.
• Cameron, K.S. (1986).A study of organizational effectiveness and its predictors. Management Science,32, 87-112.
• Cameron, K.S., Bright, D., ve Caza,A.(2004). Exploring the relationships between organizational virtuousness and performance. American Behavioral Scientist, 47(6), 766-790.
• Cassidy, S.,ve Eachus, P. (2002). Developing the computer self-efficacy (CSE) scale: Investigating the relationship between CSE, gender and experience with computers. Journal of Educational Computing Research, 26, 133-153.
• Caza, A., Barker, B.A., ve Cameron, K.S. (2004). Ethics and ethos: The buffering and amplifying effects of ethical behavior and virtuousness. Journal of Business Ethics, 52(2), 169-178.
• Chan, D.W.(2004). Perceived emotional intelligence and self-efficacy among chinese secondary school teachers in hong kong, Personality and Individual Differences, 36, 1781-1795.
• Choi, S., Kluemper, D.H., Sauley, K.S.(2013). Assessing emotional selfefficacy: Evaluating validity and dimensionality with cross-cultural samples. Applied Psychology: An International Review,62(1), 97-123.
• Çelik, Ş.Y., ve Arslan, F.T.D., (2006). Normal dağılım ve normal dağılımla ilgili çıkarımlar. Yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çetin, F.,ve Fıkırkoca, A. (2010). Rol ötesi olumlu davranışlar kişisel ve tutumsal faktörlerle öngörülebilir mi?. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(04), 041- 066.
• De Beer, L.T., Tims, M., ve Bakker, A.B.(2016). Job crafting and its impact on work engagement and job satisfaction in mining and manufacturing. South African Journal of Economic and Management Sciences, 19(3), 400-412.
• Demirel, E.T., ve Derin, N. (2013). Sağlık hizmetlerinde kalitenin göstergesi olan hasta memnuniyetine yönelik ölçek geliştirme çalışması. International Journal of Social Science, 6(2), 1111-1130.
• Dulewicz, V., Higgs, M., ve Slaski, M.(2003). Measuring emotional intelligence: Content, construct and criterion-related validity. Journal of Managerial Psychology, 18(5), 405-420.
• Eşkin Bacaksız, F.(2016). Örgütsel erdemliliğin hemşirelerin örgütle özdeşleşme düzeylerine ve performanslarına etkisi: Algılanan örgütsel desteğin aracı rolü. Doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Freberg,L.A.(2010). Discovering biological psychology. Ed: Belmont, CA: Wadsworth, Cengage Learning.
• Gellatly, I.R. Meyer, J.P., ve Luchak, A.A.(2006). Combined effects of the three commitment components on focal and discretionary behaviors: A test of Meyer and Herscovitch's propositions. Journal of Vocational Behavior, 69(2), 331-345.
• Gencer, K., ve Ayyıldız, T. (2018). Demografik özellikler ve psikolojik koşulların işe tutkunluğa etkisi: Otel işletmeleri örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 601-619.
• Goleman, D.(1995). Duygusal zekâ. (Çev. Banu Seçkin Yüksel), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Grant, A.M.,ve Ashford, S.J., (2008). The dynamics of proactivity at work. Research in Organizational Behavior, 28, 3-34.
• Güzel, Ş. (2020), Sağlık çalışanlarının iş becerikliliği ile çalışmaya tutkunluk ilişkisinde örgütsel erdemliliğin, öz yeterliğin ve duygusal zekanın aracılık rolü, Doktora tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Härdle, W, ve Simar, L. (2007). Applied multivariate statistical analysis. Berlin: Springer.
• Harputluoğlu, D.D., ve Polat, D.D. (2017). İşe tutkunluk ve iş-aile-iş çatışmasının işten ayrılma niyetine etkisi: konaklama işletmelerinde bir uygulama, SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (13), 435-450
• Hartog, D.N.D., Belschak, F.D., (2012). Work engagement and machiavellianism in the ethical leadership process. Journal of Business Ethics, 107, 38.
• Hessler H.M,ve Fainsilber-Katz L.F.(2010). Brief report:Associations between emotional competence and adolescent risky behaviour. Journal of Adolescence, 33(1), 241- 246.
• Ingusci, E., Callea, A., Chirumbolo, A., ve Urbini, F.(2016). Job crafting and job satisfaction in a sample of Italian teachers: the mediating role of perceived organizational support. Electronic Journal of Applied Statistical Analysis, 9(4), 675-687.
• Johnson, R.A. ve Wichern D.W. (1992). Applied multivariate statistical analysis. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Kahn, W.A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. The Academy of Management Journal, 33(4), 692-724.
• Kalaycı, Ş., (2008). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kaplanseren, S., ve Örücü, E. (2018). İşe tutkunluğun örgütsel vatandaşlığa etkisi: otel çalışanları üzerine bir araştırma. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-19.
• Kerse, G.(2017). İş becerikliliği (job crafting) ölçeğini Türkçeye uyarlama ve duygusal tükenme ile ilişkisini belirleme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(4), 283-304.
• Kesici, T. ve Kocabaş, Z. (1998). Biyoistatistik. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kim, H., Lee, E.K. ve Park, S.Y. (2015). Critical thinking disposition, selfefficacy, and stress of korean nursing students. Indian Journal of Science and Technology, 8(18), 1-5.
• Kirk, B.A, Schutte, N.S.,ve Hine, D.W.(2008). Development and preliminary validation of an emotional self-efficacy scale. Personality and Individual Differences, 45(5), 432-436.
• Kotbaş, S. (2018). Örgütsel erdemlilik ile örgütsel sağlık arasındaki ilişkinin öğretmen algılarına göre incelenmesi. Doktora tezi,Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lehmann, E.L. (1986). Testing statistical hypotheses. Wiley Series in Probability and Mathematical Statistics.
• Luszczynska, A., Scholz, U.,ve Schwarzer, R.(2005). The general self efficacy scale: Multicultural validation studies, The Journal of Psychology, 139(5), 439-457.
• Malekiha, M.,ve Abedi, M.R. (2014). The relationship between work engagement and happiness among nurses in İran. Reef Resources Assessment and Management Technical Paper, 40 (1), 809-816.
• Manikandan,K.,veAnipriya,S.(2014).Organizationaljustice, organizational virtuousness and performance among bank employees. SAARJ Journal on Banking & Insurance Research, 3(2), 49-62.
• Mayer, J.D.,ve Salovey, P.(1993). The ıntelligence of emotional intelligence. Intelligence, 17, 433-442.
• Niessen, C., Weseler, D, ve Kostova, P.(2016). When and why do individuals craft their jobs? the role of individual motivation and work characteristics for job craftin. Human Relations, 69(6) 1287-1313.
• Özbozkurt, O.B. (2019). Duygusal Zekâ Ve İş Gören Performansının Demografik Değişkenler İle İlişkisi: Mersin İlinde Bir Araştırma. Sciences, 5(15), 331-343.
• Özer Topaloğlu, E., Sönmez, R., ve Yazgan,A.E. (2019). Çalışmaya tutkunluk ve iş yaşam dengesi arasındaki ilişki: banka çalışanları üzerine. Journal of BRSA Banking & Financial Markets, 13(1).
• Park, N., ve Peterson, C.M.(2003). Virtues and organization, Cameron, KS, Eds: Dutton, JE, Quinn R, Eds: Positive organizational scholarship: Foundations of a new discipline.
• Pearson, A.V. ve Hartley, H.O. (1972). Biometrica tables for statisticans. England: Cambiridge.
• Peterson, C. (2003). Classification of positive traits in youth. Promoting positive child, adolescent, and family development, 4, 227-255.
• Petrou, P., Demerouti, E., Peeters, M.C.W., Schaufeli, W., ve Hetland, J.(2012). Crafting a job on a daily basis: Contextual correlates and the link to work engagement. Journal of Organizational Behavior, 33, 1120-1141.
• Petrou, P., Demerouti, E., ve Xanthopoulo, D. (2016). Regular versus cutback-related change: The role of employee job crafting in organizational change contexts of different nature. International Journal of Stress Management, 24, 62-85.
• Poon,J.M.L.(2013). Relationships amongperceivedcareersupport, affective commitment, and work engagement. International Journal of Psychology, 48(6), 1149.
• Rego, A., Riberio, N., ve Cunha, M.P.(2010). Perceptions of organizational virtuousness and happiness as predictors of organizational citizenship behaviors. Journal of Business Ethics, 93, 215-235.
• Rich, B.L., Lepine, J.A., ve Crawford, E.R.(2010). Job engagement: antecedents and effects on job performance. Academy of Management Journal, 53(3), 617-635.
• Sağlık İstatistik Yıllığı, (2018). https://www.saglik.gov.tr/TR,11588/istatistik-yilliklari. html sitesinden 11 Kasım 2019 tarihinde alınmıştır.
• Salovey, P., Mayer, J.D.(1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185-211.
• Schaufeli W, Salanova M, Gozales-Roma V, Bakker A.(2002). The measurement of engagement and burnout:Aconfirmative analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71-92.
• Scholz, U., Doña, B. G., Sud, S. and Schwarzer, R. (2002). Is general selfefficacy a universal construct? Psychometric findings from 25 countries. European Journal of Psychological Assessment, 18(3), 242- 251.
• Schutte, N.S.(2006). A meta-analytic investigation of the relationship between emotional intelligence and health. Personality and Individual Differences, 1-13.
• Seligman, M.(1998). Learned optimism. Newyork: NY Packet Books.
• Sergek, E., ve Sertbaş, G. (2006). SSK hastanesinde çalışan hemşirelerin sosyo-demografik özellikleri ve öz-etkililik, yeterlilik düzeyleri. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(1), 41-48.
• Sergio, R.P., Dungca, A.L., Ormita, L.A.G. (2015). The demographic variables and emotional intelligence as correlates of work values: A cross-cultural examination towards organizational change. Journal of Economics, Business and Management, 3(2), 167-175.
• Sharma, A., Goel, A., ve Sengupta, S. (2017). How does Work Engagement vary with Employee Demography?: Revelations from the Indian IT industry. Procedia computer science, 122, 146-153.
• Siegle, D.(2000). An introduction to self-efficacy. Retrieved 18th February, http://www. gifted.uconn.edu/siegle/self-efficacy/section1.htm1.veritabanından 23 Mayıs 2019'da alınmıştır.
• Slemp, G.R., ve Vella-Brodrick, D.A.(2013). The job crafting questionnaire: a new scale to measure the extent to which employees engage in job crafting. International Journal of Wellbeing, 3(2), 126-146.
• Şahin, S., Yozgat, U., ve Yakşi, E. (2018). Çalışmaya tutkunluk düzeyinin hastane türü, hastane lokasyonu ve bazı sosyo-demografik-mesleki özelliklere göre incelenmesi. İşletme Bilimi Dergisi, 6(1), 163-183.
• Şat, A., Amil, O., ve Özdevecioğlu, M. (2015). Duygusal zekâ ve duygusal emek düzeylerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi: Özel okul öğretmenleri ile bir araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(39), 1-20.
• Tabachnick, B.G., ve Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics. Boston, Pearson
• Totan, T., İkiz, E., ve Karaca, R.(2010). Duygusal öz-yeterlik ölçeğinin Türkçeye uyarlanarak tek ve dört faktörlü yapısının psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 71-95.
• Tsachouridi, I.,ve Nikandrou, I.(2016). Organizational virtuousness and spontaneity: A social identity view. Personnel Review, 45(6), 1302-1322.
• Turgut, T.(2011). Çalışmaya tutkunluk: iş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.
• Türe, A., ve Akkoç, İ. (2019). Hemşirelerde öz-yeterliliğin girişimci davranışa etkisi ve demografik özellikler açısından incelenmesi. Toros Üniversitesi İİBF sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 86-107.
• Van Hoof, M.L.,ve Van Hooft, E.A. (2014). Boredom at work: Proximal and distal consequences of affective work-related boredom. Journal of Occupational Health Psychology, 19, 348-359.
• Vincent-Hoper, S., Muser, C., ve Janneck, M.(2012). Transformational leadership, work engagement, and occupational success. Career Development International, 17(7), 665.
• Vroom, V.H.(1967). Work and motivation. John Wiley and Sons Inc.
• Willemse, M.(2008). Exporing the relationship between self-efficacy and aggression in a group of adolescents in the peri-urban town of worcester. Unpublished Master of Art Thesis. University of Stellenbosch.
• Wood, R., Bandura, A. (1989). Social cognitive theory of organizational management. Academy of Management Review, 14(3), 361-384.
• Wrzesniewski, A., LoBugli, N., Dutton, J.E., ve Berg, J.M.(2013). Job crafting and cultivating positive meaning and identity in work. In Advances in positive organizational psychology (281-302). Emerald Group Publishing Limited.
• Wrzesniewski, A.,ve Dutton, J.E.(2001). Crafting a job: As active employees revisioning crafters of their work. Academy of Management Review, 26(2), 179-201.
• Yancı, F. (2011). Ortaöğretim okulu öğretmenlerinin duygusal zekâ düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki: Şanlıurfa ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2009). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (1. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, C. (2006).Okul müdürlerinin liderlik stillerinin örgütsel sağlık üzerindeki etkisi: Ankara ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yücel, İ., ve Ilgın, K.S. (2016). Yaş ve öğrenim durumunun duygusal zekâ ve tükenmişlik arasındaki ilişki üzerindeki aracılık etkileri: sağlık sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 623-643.
• Zacher, H., Hacker, W., ve Frese, M. (2016). Action regulation across the adult lifespan (ARAL): A meta-theory of work and aging. Work, Aging and Retirement, 2, 286- 306.