MS. PAULINE ESPIR’İN ANADOLU SEYAHATİ NOTLARI (7 Eylül-15 Ekim 1950)

Yıl 2020, Sayı: 82, 559 - 582, 22.06.2020

Orhan Turan

Öz

İngiltere’nin İstanbul’daki Enformasyon Dairesi’nde görevli olan Ms. Pauline Espir Türkiye’nin Doğu sınırında yer alan bazı illere turistik bir gezi düzenledi. Mevcut yolculuk II. Dünya Savaşı sonrası Soğuk Savaş yıllarında gerçekleşmiştir. Seyahat, savaş sonrası gergin seyreden Türk-SSCB ilişkilerinin geldiği noktayı sınıra en yakın bölgede yapılan gözlem ve incelemelerle birlikte buradaki gelişmişlik seviyesini tespit etme amacını taşımaktaydı. İki ülke arasındaki gerginlik politikası savaş sonrasında da devam etmiştir. Türkiye’nin Doğu’suna düzenlenen bu yolculuk ve bu yolculuktaki gözlemlerine dayalı olarak ele alınan rapor, klasik İngiliz dış politikasının şekillenmesinde önemle dikkate alınan diplomatik raporlara benzemektedir. 7 Eylül-15 Ekim 1950 tarihleri arasında yapılan gezide kaleme alınan notların sunulduğu raporun içeriği mevcut dönemin Sovyet algısı, coğrafi tasvirler, resmi yetkililere dair izlenimler, etnik ve dini kökenler, iktisadî ilişkiler, folklorik öğeler, siyaset ve seçmen algısı ve yabancı misafire bakış gibi konular değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ms. Pauline Espir, Anadolu Seyahati, Doğu Sınırı, Demokrat Parti, Soğuk Savaş.

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. (1972). Demokrat Partinin doğuş ve yükseliş sebepleri bir soru. İstanbul: Baha Matbaası.
• Aslan, E. (2014). Türkiye’nin iç siyasetinde Demokrat Parti (1950-1960). Yüksek lisans tezi, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Babaoğlu, R. (2018). Bir İngiliz diplomatın gözlemleriyle Türkiye’nin doğu vilâyetlerinin 1956 yılındaki genel durumu. History Studies International Journal of History. 10(1), (February 2018), 33-46.
• Ertem, B. (2006). Orgeneral Mustafa Muğlalı’nın askeri kişiliği. Yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Gülsünler, M.E., ve Ertürk, H.A., (2012). Demokrat Parti’nin 1946-1950 yılları arasındaki halkla ilişkiler stratejileri. Selçuk İletişim. VII(3), 90-99.
• Gürün, K. (1991). Türk-Sovyet ilişkileri (1920-1953). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/376460 adresinden 30 Mart 2020’de alınmıştır.
• Işıktaş, E. (2016). Bazı arşiv kaynaklarına göre Siirt’te misyonerlik faaliyetleri. Nizip: TURKCESS II. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, (5-7 Mayıs), 185-196.
• Arşiv adı: İngiltere Milli Arşivi. Foreign Office (Dışişleri Bakanlığı Arşivi), (1950). Record of a tour of eastern Turkey by miss Pauline Espir. Raporun tarihi: 28th October (Belge numarası: FO 371/87938, Yer numarası: RK 1015/19).
• Karacan, A. N. (1950, 15 Mayıs). Millet dün kararını verdi. Milliyet, s.1,5.; (1950, 16 Ekim). Seçimi, D.P ezici bir çoğunlukla kazandı. Milliyet, s.1,7.
• Kardaş, A. (2015). Cumhuriyet döneminde Van Gölü Havzası’nda yapılan kamu harcamaları ve yatırımlar (1923-1950). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Kartın, C. (2016). Üç İngiliz seyyahın kaleminden orta ve doğu Anadolu izlenimleri. Ç. Özdemir ve Y. E. Tekinsoy. (Editörler). Yabancı seyahatnamelerde Türkiye. Ankara: Türk Yurdu, 219-231’deki makale.
• Kocabaşoğlu, U. (2004). Majestelerinin konsolosları, İngiliz belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğu’ndaki İngiliz konsoloslukları (1580-1900). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kırzıoğlu, M. F. (1953). Kars tarihi. İstanbul: Işık Matbaası.
• Kurban, V. (2014). 1950-1960 yıllarında Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki ilişkiler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. XIV(28), (Bahar 2014), 253-282.
• Özgen, H. N. (2003). Van-Özalp olayı 33 kurşun olayı: Toplumsal hafızanın hatırlama ve unutma biçimleri. İstanbul: Tüstav.
• Özkan, N. (2002). Türkiye seçim kazandıran kampanyalar Türkiye ve dünyadan örneklerle. İstanbul: Mediacat Yayınları.
• Polatoğlu, M.G. (2019). Atatürk döneminde maden ve enerji alanında kurulan ve sonraki dönem Türkiye sanayisine katkı sağlayan bir iktisadî devlet teşekkülü: Etibank”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 38 (66), 444-478.
• Süvari, C. (2013). Malakanlar: Rus köylü hareketlerinden günümüze Malakan inancı. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Şaşmaz, M. (2002). İngiliz Yüzbaşı Stewart’ın Konya konsolosluğu ve adli yönetime dair raporu (1879-1882). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 223-238.
• Şimşir, B. (2005). Ermeni meselesi (1774-2005). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Toprak, Z. (2004). Türkiye’de muhalefetin doğuşu: II. dünya savaşı ve tek partinin sonu. Toplumsal Tarih, 121, 70-75.
• Türkdoğan O. (2005). Kars’ta bir etnik grup Malakanlar’ın toplumsal yapısı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.