PROJE KAPSAMINDA OLAN VE OLMAYAN AİHL’LERİN ETKİLİ OKUL ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI İNCELENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 80, 1 - 24, 26.12.2019

Ahmet Koç

Öz

Bu araştırma proje okullarının etkili okul özelliklerini belirlemeye yöneliktir. Proje okullarının yapısal ve yönetimsel özelliklerinin diğer okullara göre fark yaratıp yaratmadığı ve etkili okulların oluşmasını sağlayıp sağlamadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma, nicel araştırma yöntemine göre gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamındaki yönetici ve öğretmenler, öğretmen olarak atanma yeterlilikleri ve özlük hakları bakımından birbiriyle aynı özelliklere sahip olmakla birlikte çalıştıkları okul türü proje kapsamında olan ve olmayan şeklinde birbirinden ayrılmaktadır. Bu sayede okullar arasında karşılaştırma yapma imkânı elde edilmiştir. Araştırma 2019 yılında İstanbul’daki 15’i proje kapsamında olan, 9’u da proje kapsamında olmayan toplam 24 okulda çalışan 603 yönetici ve öğretmenle yapılmıştır. Balcı’nın hazırlamış olduğu Etkili Okul Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre proje okullarının etkili okul özelliklerinin tüm boyutları bakımından proje kapsamında olmayan okullardan daha etkili olduğu görülmüştür. Proje okulları, yönetici, öğretmen, okul ortamı, öğrenciler ve veliler şeklindeki tüm faktörler boyutunda öğretmenler tarafından ‘tamamen etkili’ olarak kabul edilmektedir. Proje okullarının, eğitim olanakları, fiziksel altyapı imkânları, zengin eğitim araçgereçleri ve daha küçük gruplarla ders yapma olanakları ile katılımcılar tarafından daha etkili okul olarak algılanmasını sağladığı görülmektedir. Proje okullarında çalışma süresinin sekiz yıl ile sınırlandırılmış olması da bu okulların etkililiğini arttırdığı söylenebilir. Özellikle müdürün kendi ekibini kurma yetkisi, iyi okul imajı, meslekî gelişim imkânları ve program çeşitliliğinin bu okulları daha etkili yapan unsurlar olarak öne çıktığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, proje okullarının yapısal ve yönetimsel özelliklerinin bu okulların etkili okul özelliklerini kazanmasında önemli rol oynadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Etkili Okul, Proje Okulu, İmam Hatip Lisesi, Verimlilik, Liderlik, Program Çeşitliliği.

Kaynakça

• Akçay Güngör, A. (2018). Etkili okul özelliklerinin dönüşümsel liderlik ve öğretmen bağlılığıyla ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altun, S. ve Çakan, M. (2008). Öğrencilerin sınav başarılarına etki eden faktörler: lgs/öss sınavlarındaki başarılı iller örneği. İlköğretim Online, 7(1), 157-173.
• Aslan, S. (2018). Proje okullarında görev yapan öğretmenlerin görüşlerine göre iş rotasyonu uygulamasının analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul:
• Marmara Üniversitesi ve Sebahattin Zaim Üniversitesi Ortak Yüksek Lisans Programı.
• Ayık, A. ve Ada, Ş. (2009). İlköğretim okullarının etkili okul özellikleri açısından incelenmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(19), 134-158.
• Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayınları.
• Balcı, A. (2013). Etkili okul ve okul geliştirme kuram uygulama ve araştırma (6. basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Baştepe, İ. (2002). Normal ve tasımalı eğitim yapan ilköğretim okul yöneticisi, öğretmen ve sekizinci sınıf öğrencilerinin okul (örgütsel) etkililik algıları. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Brady, L. (1988). The Prıncıpal as a clımate factor ın australıan schools: a revıew of studıes. Journal of Educational Administration, 26(1), 73-81. https://doi. org/10.1108/eb009941
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. (17.Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çubukçu, Z. ve Girmen, P. (2006). Ortaöğretim kurumlarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 121-136.
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, (2018). Proje imam hatip liseleri program çeşitliliği tanıtım kitapçığı. Erişim adresi: http://dogm.meb.gov.tr/pdf/ImamHatipTanitim- Kitapcigi.pdf. Son Erişim Tarihi: 11.07.2019.
• Donohoo,J. (2018). Collective teacher efficacy research: Productive patterns of behaviour and other positive consequences. Journal of Educational Change, 19(3), 323- 345. https://doi.org/10.1007/s10833-018-9319-2
• DuBrin, A. J., Dalglish, C. ve Miller, P. (2006). Leadership: 2nd Asia-Pasific edition. Sydney: John Wiley & Sons.
• Fraenkel, J. R. (2011). How to design and evaluate research in education. New York, USA: McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages.
• Genç Kavas, H., Gültekin, M. ve Emek, Ö. F. (2016). Patient satisfaction in the context of total quality management:an example of sivas state hospital, Global Business Research Congress, 2, 1-9.
• Ghobadian, A., Speller, S. ve Jones, M. (1994). Service quality: concepts and models. International Journal of Quality & Reliability Management, 11(9), 43-66. https://doi.org/10.1108/02656719410074297
• Helvacı, M. ve Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• Huck, S. W., (2008). Reading statistics using SPSS for Windows. (6th ed.), London: Sage Publications.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J. ve Kottkamp, R. B. (1991). Open schools, healthy schools: Measuring organizational climate. Newbury Park, Calif: Sage Publications.
• Intxausti, N., Etxeberria, F. ve Bartau, I. (2017). Effective and inclusive schools?Attention to diversity in highly effective schools in the autonomous region of the basque country. International Journal of Inclusive Education, 21(1), 14-30. https://doi. org/10.1080/13603116.2016.1184324
• Jones, G. R. ve George, J. M. (1998). The experience and evolution of trust: ımplications for cooperation and teamwork. Academy of Management Review, 23(3), 531- 546. https://doi.org/10.5465/amr.1998.926625
• Kaplan, F. (2008). Anadolu liselerinin etkili okul özelliklerini karşılama düzeyi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaya, A. (2018). Proje okullarının yapısına ve işleyişine ilişkin bir örnek olay incelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Koç, A. ve Bastas, M. (2019). The evaluation of the project school model in terms of organizational sustainability and ıts effect on teachers’ organizational commit- ment. Sustainability, 11(13), 3549. https://doi.org/10.3390/su11133549
• Lu Y.-L. ve Lin Y.-C. (2016). How to ıdentify effective schools in the new period: use the fuzzy correlation coefficient of distributed leadership and school effectiveness. International Journal of Intelligent Technologies and Applied Statistics, 9(4), 347-359. https://doi.org/10.6148/IJITAS.2016.0904.06
• MEB (2016). Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumları Yönetmeliği. (2016, 1 Eylül), Resmi Gazete (Sayı: 29818), Erişim adresi: https://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2016/09/20160901-32.htm. Son Erişim Tarihi: 12.07.2019.
• MEB (2014). Milli Eğitim Temel Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 6528 Sayılı Kanun. (2014, 1 Mart),
• Resmi Gazete (Sayı: 28941), Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/es- kiler/2014/03/20140314-1.htm. Son Erişim Tarihi: 12.07.2019.
• MEB (2018). Milli Eğitim Bakanlığı 2023 Eğitim Vizyonu. Erişim adresi: http:// 2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf. Son Erişim Tari- hi: 05.12.2019.
• Modin, B., Låftman, S. ve Östberg, V. (2017). Teacher rated school ethos and student reported bullying—a multilevel study of upper secondary schools in stockholm, sweden. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(12), 1565. https://doi.org/10.3390/ijerph14121565
• Murphy, J. ve Hallinger, P. (1988). Characteristics of ınstructionally effective school districts. The Journal of Educational Research, 81(3), 175-181. https://doi.org/1 0.1080/00220671.1988.10885819
• Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 210.
• Preston, C., Goldring, E., Guthrie, J. E., Ramsey, R. ve Huff, J. (2017). Conceptualizing essential components of effective high schools. Leadership and Policy in Schools, 16(4), 525-562. https://doi.org/10.1080/15700763.2016.1205198
• Ramberg, J., Brolin Låftman, S., Fransson, E. ve Modin, B. (2019). School effectiveness and truancy: A multilevel study of upper secondary schools in Stockholm.
• International Journal of Adolescence and Youth, 24(2), 185-198. https://doi. org/10.1080/02673843.2018.1503085
• Sammons, P., Hillman, J. ve Mortimore, P. (1995). Key characteristics of effective schools: A review of school effectiveness research. London: Inst. of Education, Univ. of London.
• Sharratt, L. (2019). CLARITY: What matters most in learning, teaching, and leading. Thousand Oaks, California: Corwin.
• Şahin Dinçsoy, B. (2011). Ortaöğretim okullarının etkili okul olmasında okul müdürlerinin kültürel liderlik rolleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Şişman, M. (1996). Etkili okul yönetimi [Yayınlanmamış Araştırma Raporu]. Eskişehir.
• Şişman, M. (2013). Eğitimde mükemmellik arayışı: etkili okullar (4. bs). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Tuncel, H. (2013). Etkili okul oluşturmada okul müdürünün dönüşümcü liderlik rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tunçel, M. (2008). Genel liseler ile Anadolu liselerinin etkili okul olma özleliklerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Weber, G. (1971). Inner-City children can be taught to read: four successful schools. CBE Occasional Papers, (18), 1-42.
• Yıldırım Duranay, P. (2005). Ortaöğretim kurumlarının etkili okul özelliklerini karşılama düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, V. (2006). İlköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyleri Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bolu: İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zigarelli, M. A. (1996). An empirical test of conclusions from effective schools research. The Journal of Educational Research, 90(2), 103-110. https://doi.org/10.1080/0 0220671.1996.9944451