OSMANLI ÇİNİ SANATI VE HALI SANATININ ORTAK MOTİFLERİ

Yıl 2019, Sayı: 80, 551 - 567, 26.12.2019

Yunus Berkli Ayşegül Zencirkıran

Öz

Türk sanatının her alanında oldukça önemli gelişmelere öncülük etmiş Osmanlı devleti, bu geniş yelpazesine bağlı olarak sanat anlayışı bakımından kendi içerisinde bile dönemlere ayrılmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere sürekli gelişim ve değişim içerisinde olan Osmanlı Sanatı, yenilikleri köklü geçmişine bağlı kalarak yorumlamayı bilmiştir. Osmanlı sanatı mimariden minyatüre, tezhipten çiniye, halı-kilimden kumaşa, cilt, hat, ebru, kalem işi, ahşap, maden sanatları gibi daha birçok alanda ustaca eserler ortaya koymuştur. Birbirinden farklı bu kadar alanda etkin olarak faaliyet gösteren Osmanlı bunlar arasında bütünlük sağlamayı da başarmıştır. Bu çalışma kapsamında Osmanlı dönemi Çini Sanatı ve Halı Sanatı örnekleri ele alınmış ve yukarıda bahsettiğimiz sanat dalları arasındaki bütünlüğe bir ispat niteliği taşıyan örnekler ortaya konulmuştur. Bu iki sanat dalında da dönemin motif ve üslup özelliklerine paralel olarak tezyini unsurlara yer verilmiş olmanın yanı sıra disiplinler arası geçişliliğe de örnek olabilecek ortak motif, üslup ve kompozisyonlar bulunmaktadır. Bu benzerlikler gerek görsel kaynaklar gerekse yazılı açıklamalar ile desteklenerek ortaya konuşmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Çini, Halı, Motif, Sanat.

Kaynakça

• Aker, S. (2010). Çini tasarımı. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akpınarlı, H. F., Balkanal Z. (2012). 16-18. yüzyıllarda İstanbul’da üretilen kumaşlarda bitkisel bezemelerin incelenmesi. Motif Akademi Halk Bilim Dergisi. 1(Balkan Özel Sayısı 1). 199.
• Altun A., Arlı H., Demiriz Y., Demirsar-Arlı B., Öney, G., Sönmez Z. (2007). Osmanlı’da çini seramik öyküsü. İstanbul: Creative Yayıncılık.
• And, M. (2012). Osmanlı tasvir sanatları:1 minyatür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aslanapa, O. (2005). Türk halı sanatının bin yılı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Bayraktaroğlu, S. (2011). Türk halılarında görülen mimari tasvirler. Vakıflar Dergisi, 32, 21-36.Berkli Y. (2010). Uygur resim sanatının üslup özellikleri. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilgiler Dergisi, 10(45), 155-166.
• Berkli Y. (2011). Türk sanatında Avrasya üslubunun evreleri Avrupa ve İslam sanatına etkileri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Birol, İ. A. (2009). Klasik devir Türk tezyini sanatlarında desen tasarımı çizim tekniği ve çeşitleri. İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı.
• Çokay, M. Ö. (2003). Osmanlı saray sanatı ekolünde sanatçılar ve halı üretim, İslam, San’at, Tarih, Edebiyat ve Musikisi (İSTEM) Dergisi, 2, 147-154.
• Deniz, B. (2010). Anadolu-Türk halı ve düz dokuma yaygılarında bazı motiflerin isimlendirilmesi, Akdeniz Sanat Dergisi. 5(3), 51-74.
• Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Doğanay, A.(1999). Bulut motifi ve Osmanlı sanatındaki ilk örnekleri, Divan, İlmi Araştırmalar, Ayrıbasım, 6, 1999/1.
• Erken S. (2006) Türk çiniciliğinde Kâbe tasvirleri. Vakıflar Dergisi, 9, 297-353.
• Ertürk Z. (2014). Türk çini sanatında saz yolu ekolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Etikan S. (2007) Seccade halılarda kullanılan bazı motifler ve bu motiflerin İslam sanatında yeri, ICANAS 38, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Hillenbrand, R. (2005). İslam sanatı ve mimarlığı. (çev. Ç. Kafescioğlu). İstanbul: Homer Kitabevi ve Yayıncılık.
• Mahir, B. (2005). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Meriç R. M. (1953). Türk nakış san’atı tarihi araştırmaları 1 vesikalar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk ve İslam Sanatları Tarihi Enstitüsü Yayınları, s.1 VI.
• Öney G.-Çobanlı Z. (2007). Anadolu’da Türk devri çini ve seramik sanatı. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özel M. (1995). Geleneksel Türk sanatları. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Tezcan H. (1993). Atlaslar atlası. İstanbul: Yapı Kredi Koleksiyonları-3.
• Yetkin Ş. (1972) Anadolu’da Türk çini sanatının gelişmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Yetkin Ş. (1991). Türk halı sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.