SOSYOLOJİ YAZININDA GERONTOLOJİ: TÜRKİYE’DE YAZILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN BİBLİYOMETRİK ANALİZİ

Yıl 2022, Sayı: 91, 222 - 247, 05.10.2022

Nurullah Selçuk

https://doi.org/10.17753/sosekev.1107400

Öz

Bu çalışmada, sosyoloji yazınında yaşlanmayla ilgili yapılmış olan lisansüstü araştırmaların bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma, sosyoloji lisansüstü yazınında gerontolojiyle ilgili yapılan ilk bibliyometrik analiz olma özelliğini taşımaktadır. Toplumsal yaşlanmayla beraber, sosyoloji alanında gerontolojik çalışmaların ve yaşlılığın toplumsal yörüngeleriyle ilgili yapılan gözlemlerin arttığı görülmektedir. Yaşlılığın, yaşanılan toplumsal özelliklere göre şekillendiği yargısı, diğer yaşlılık çalışmalarına göre (geriatrik, kronolojik, biyolojik, fiziksel yaşlılık) nispeten yeni bir bakış açısı oluşturmaktadır. Yapılan analizlerde de kısa zamanda sosyoloji yazınında yaşlılığa karşı ilginin arttığı görülmüştür. Bu bağlamda çalışmada sosyoloji lisansüstü yazınındaki gerontolojik araştırmalar; konusu, araştırma türü, yapıldığı yıl ve araştırmalarda yararlanılan teori türü dağılımlarına göre analiz edilmiştir. Ulusal Tez Merkezinde kayıtlı ve izin verilen Mart 2022 yılına kadar sosyoloji lisansüstü yazınında gerontoloji ile ilgili araştırmalar incelenmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda 42 yüksek lisans tezi, 9 doktora tezi tespit edilmiştir. Bu araştırmalarda daha çok toplumsal değişme nedeniyle yaşlının statüsünde meydana gelen farklılaşma, yaşlı bakımı, huzurevi ve yaşlılık sorunları çalışmalarının ele alındığı görülmüştür. Araştırmaların büyük bir çoğunluğu nitel yöntemlerden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonunda elde edilen bulgular ve yapılan değerlendirmelerle ileride yapılması muhtemel çalışmalar için birtakım önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık Sosyolojisi, Yaşlılık, Bibyometrik Analiz, Sosyoloji Yazını, Gerontoloji

Gerontology in Socıology Lıterature: A Bıblıometrıc Analysıs of Graduate Thesıs Wrıtten in Turkey

Öz

In this study, it is aimed to examine the postgraduate studies on aging in the sociology literature with the bibliometric analysis method. The study is the first bibliometric analysis of gerontology in sociology graduate literature. Along with social aging, it is seen that gerontological studies in the field of sociology and observations about the social trajectories of aging have increased. The judgment that aging is shaped according to the social characteristics experienced constitutes a relatively new perspective compared to other studies on aging (geriatric, chronological, biological, physical aging). In the analyzes made, it was seen that the interest in aging in the sociology literature increased in a short time. In this context, gerontological researches in sociology graduate literature; The subject of the study was analyzed according to the type of research, the year it was conducted and the distribution of the type of theory used in the researches. Researches related to gerontology were examined in sociology graduate literature until March 2022, which was registered and allowed in the National Thesis Center. As a result of the researches, 42 master's theses and 9 doctoral theses were determined. In these studies, it was seen that the differentiation in the status of the elderly due to social change, elderly care, nursing home and old age problems were discussed. The majority of the studies were conducted with the semi-structured interview technique, one of the qualitative methods. With the findings and evaluations at the end of the study, some suggestions were made for possible future studies.

Anahtar Kelimeler

Sociology of aging, Aging, Bibliometric analysis, Sociology literature, Gerontology

Kaynakça

• Açıcı, G. Ç. (2019). Kırsal alanda yaşlılık: sorunlar, beklentiler ve çözüm önerileri (Tez No. 564849) [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ağır, U. (2019). Yaşlılarda teknoloji kullanımının yaşam kalitesine etkileri: Mersin örneği (Tez No. 566440) [Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Alperen, M. A. (2013). Sosyo-ekonomik statü açısından yaşlıların aile ilişkileri: Ankara Keçiören örneği (Tez No. 331802) [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Altıparmak, H. K. (2019). Bolu’da yaşlı ihmal ve istismarını anlamaya yönelik nitel bir araştırma (Tez No. 552485) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Altunay, Z. (2020). Sosyo-kültürel değişme açısından yaşlı, yaşlılık ve yaşlı bakımı (Zonguldak örneği) (Tez No. 689242) [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Akülkü, H. (2015). Yaşlıların yaşlılık algısı: Antalya/Finike ve Polonya/Rzeszow örneği (Tez No. 425248) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Arpacı, F. (2005). Farklı boyutlarıyla yaşlılık, Türkiye İşçi Emeklileri Derneği Eğitim ve Kültür.
• Asayesh, F. E. (2013). Türkiye’nin doğusunda ve batısında huzurevlerinin kıyaslanması (Tez No. 344870) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Atila, S. (2006). Toplumsal değişmenin aile ve yaşlılar üzerindeki etkisi (Tez No. 186814) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Avcı, F. Ş. (2021). Geçmişten günümüz yaşlılığın toplumsal dönüşümü (Tez No. 660376) [Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aydemir, D. (2019). Yaşlı yalnızlığı’nın gündelik yaşam içindeki görünümlerinin sosyolojik analizi: Muğla Milas örneği (Tez No. 609063) [Yüksek Lisans Tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bayrak, F. (2018). Yaşlılık olgusuna sosyolojik bir yaklaşım (Tez No. 514682) [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bulduk, E. Ö. (2014). Yaşlılık ve toplumsal değişim, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 182(182), 53-60. https://doi:10.20296/tsad.22722
• Büyükgümüş, R. B. (2017). Yaşlı bireylerin metropol hayatı içerisindeki bireysel ve mekânsal etkileşimleri: Üsküdar örneği (Tez No. 465641) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Borazan, N. G. (2019). İsmail Tufan ile sözlü tarih çalışması: Türkiye’de gerontolojinin (yaşlılık biliminin) gelişimi (Tez No. 535437) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Borner, K., Chen, C., & Boyack, K. (2005). Bilgi alanlarının görselleştirilmesi. B. Cronin'de (Ed.), Annual Review of Information Science & Technology, 37, s.179-255. https://doi.org/10.1002/aris.1440370106
• Ceylan, H. (2013). İsveç refah devletinde bakım hizmeti alan yaşlıların yaşam algıları: Stockholm örneği (Tez No. 354861) [Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Creswell J. W.,  Clark V. L. P. (2015). Karma yöntem araştırmaları, (Y. Dede ve S. B. Demir Çev.). Anı.
• Çakır, H. (2021). Mavi yakalı ve beyaz yakalı emekliliğin kuşaklar sosyolojisi bağlamında karşılaştırılması (Tez No. 697634) [Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Demir, M. S. (2016). Yaşlanma Sürecinde karşılaşılan sorunların yaşam kalitesine olan etkileri: Elazığ ili örneği (Tez No. 443013) [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Demirbaş, B. (2021). Goffman’ın damgalama kuramı bağlamında Türkiye’de COVID-19 süreci ve yaşlılar üzerine bir söylem analizi: Twıtter örneği (Tez No. 679277) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Doğan, B. (2014). Almanya’da yaşlı bakımı ve yaşlı Türk göçmenler: Berlin örneği (Tez No. 375849) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Doğramacı, M. (2019). Yaşlılık ve yaşlıya bakım hizmetlerinin kurumsal örgütlenmesi (Kütahya örneği) (Tez No. 621852) [Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Dülger, İ. (2012). Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılığın değişen görünümü, değişen politikaları ve gelişen aktif yaşlanma kavramı, Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu, Ankara, http://yasam.ankara.edu.tr/wp-content /uploads/sites/259/2013/02/kusaklararasi_dayanisma ve_aktif_yaslanma_sempozyumu_bildirileri.pdf
• Erdem, M. (2021). Ebeveynlerin çocuklarına bakma biçimleri ile yaşlandıklarında bakılma biçimleri arasındaki ilişkinin sosyolojik incelenmesi, (Tez No. 659419) [Yüksek Lisans Tezi, Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gök, H. (2019). Türkiye’de yaşlılık olgusu ve yaşlılara ilişkin tutumların kültürel temelleri üzerine bir alan araştırması: Van-Muğla örneği (Tez No. 583118) [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gök, İ. (2018). Yaşlıların toplumsal yaşama katılımı: Bolu ili örneği (Tez No. 506754) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gürbüz, E. (2019). Yaşlı nüfusun huzurevlerine ilişkin görüşleri ve beklentileri: Bolu örneği (Tez No. 602791) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kalaycı, I. (2015). Yaşlılık statüsü, rolleri açısından yaşlıların toplumsal beklentileri ve sorunları (Isparta örneği) (Tez No. 395885) [Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kızmaz, Ş. (2019). Tunceli Alevi ocaklarının yaşlılık olgusuna bakışlarının sosyolojik analizi, (Tez No. 546848) [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Koçakgöl, M. (2017). John Rawls’un sosyal adalet teorisi bağlamında yaşlı istismarı (Tez No. 490699) [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Konak, A.,  Çiğdem, Y. (2005). Yaşlılık olgusu: Sivas Huzurevi örneği, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1):23-63. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/89284/
• Kurt, G. (2008). Türkiye’de yaşlılık olgusuna sosyolojik bir bakış (Sivas İl örneği) (Tez No. 227433) [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kurtkapan, H. (2017). Kentleşme sürecinde yaşlılık ve yerel yönetim uygulamaları: İstanbul örneği (Tez No. 465726) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Müftüler, H. G. (2016). Modernleşme sürecinde yaşlılık açısından kurumsallaşma ve maneviyat (Tez No. 427475) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özkan, M. (2017). Yaşlılarda mekân aidiyeti: yaşlılık ve mekân ilişkisine sosyolojik bakış (Tez No. 471286 ) [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özüş, M. (2019). Bakıma muhtaç alzheimer hastalarının bakımını üstlenen hane sakinlerinin yaşadığı zorluklar: Akşehir ilçesi örneği (Tez No. 590017) [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özyer, H. (2016). Yaşlılık sorunu ve bir çözüm olarak huzurevi (Konya Dr. İsmail Işık Huzurevi örneği) (Tez No. 448020) [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri, (M. Bütün ve S. B. Demir Çev.). Pegem Akademi.
• Polat, M. A. (2018). Doksanlardan günümüze Türk sinemasında yaşlılık (Tez No. 508975). [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Pritchard, A. (1969). İstatistiksel kaynakça veya bibliyometri, Dokümantasyon Dergisi, 25, 348-349. https://www.researchgate.net/publication/236031787_Statistical_Bibliography_or_Bibliometrics
• Sağman, M. M. (2019). Yaşlı erkek bireylerin mekân tercihleri: İstanbul örneği (Tez No. 584499) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Selçuk, N. (2022). Yaşlılarda kültürel sermaye ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki: Malatya örneği (Tez No. 10450786) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sever, H. (2018). Yaşlılıkta bir yaşam aranjmanı olarak tek başına yaşamak (Tez No. 506856) [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Soysal, H. T. (2015). Yaşlılık Olgusu bağlamında yaşam memnuniyetine sosyolojik bir bakış: Karabük Yücel Huzurevi örneği (Tez No. 383927) [Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şentürk, Ü. (2018). Yaşlılık sosyolojisi -Yaşlılığın toplumsal yörüngeleri-. Dora.
• Taşkesen, C. G. (2012). Türkiye’de yaşlılık ve evde yaşlılık bakımı: resmi karar ve uygulamaların yerinde tespiti (Isparta ili araştırması) (Tez No. 321771) [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Taşkesen, C. G. (2017). Kırsal ve kentsel alanlarda yaşlanma, yaşlılık ve yaşlılar: Denizli ili örneği (Tez No. 469825) [Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Tenlik, Ö. (2017). Kurumsal Bakım gören yaşlıların yaşam kalitesi: Muğla ili örneği (Tez No. 462002) [Yüksek Lisans Tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Torun, T. B. (2019). Türkiye’de yaşlılara yönelik sosyal politikalar (Tez No. 589687) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2022, Mayıs), Beklenen yaşam ömrü ortalaması, http://www.tuik.gov.tr/Start.do
• Türkan, M. (2017). Yaşlı yoksulluğunun yarattığı sosyal ve psikolojik sorunlar: Muğla örneği (Tez No. 492131) [Yüksek Lisans Tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Tozluoğlu, E. Y. (2019). Lise Öğrenimine devam eden gençlerin yaşlılığa bakış açısı: Giresun ili örneği (Tez No. 552482) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uygun, M. Ö. (2022). Yalnız yaşayan yaşlı kadınların gündelik hayat deneyimleri ve başa çıkma stratejileri: Çorum ili örneği (Tez No. 707005) [Yüksek Lisans Tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Üçok, A. (2018). Yaşlılık olgusuna yaşlıların bakış açısı ile sosyolojik bir yaklaşım (Tez No. 532495) [Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• WHO, (2002). Active ageing: A Policy Framework, World Health Orginazation, Geneva. https://apps.who.int/iris/bitstream/ handle/10665/67215/WHO_NMH_NPH_02.8.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• WHO, (2018). Global health and aging, , National Institute on Aging, National Institutes of Health U.S. Department of Health and Human Services. https://www.nia.nih.gov/sites/default/files/ 2017-06/ global_health_aging.pdf
• Varışlı, B. (2017). Katmerli ayrımcılık: 65 yaş üstü kişilerle yapılan niteliksel araştırma: İstanbul Sancaktepe ve Şişli (Tez No. 470194) [Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Varol, P. P. (2021). Yeni yoksulluk ve iş gücü piyasasında “yaşlı çalışan yoksullar: Antalya ili örneği (Tez No. 680072) [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yapıcıoğlu, Y. (2009). Modernleşme sürecinde ve yaşlılık: iki yerleşim yerinde modernitenin yaşlılığa etkisi / modernite ve yaşlanma: iki şehirde modernitenin yaşlanmaya etkisi (Tez No. 227392) [Yüksek Lisans Tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yeşiltepe, S. (2021). Yaşlılıkta sosyal dışlanma (Tez No. 686325) [Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yoğan, M. (2020). Yeniden gözetim pratiklerinin incelenmesi: dijital çağda yaşlılık (Tez No. 652980) [Yüksek Lisans Tezi, Hacı Bayramı Veli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yörük, A. (2019). Yaşlıların dini ve sosyal yaşantıları üzerine sosyolojik bir inceleme: Karaman örneği (Tez No. 550231) [Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.