DOLAYLI VERGİ GELİRLERİ VE ENFLASYON İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Sayı: 91, 126 - 139, 05.10.2022

İpek Yurttagüler , Sinem Kutlu Horvath

https://doi.org/10.17753/sosekev.1125595

Cited By: 2

Öz

Ekonomiye pek çok maliyeti olan enflasyonun vergi düzeni ve mali sistem üzerinde de son derece önemli maliyetleri söz konusudur. Enflasyonun, iktisadi kararları etkilemesinin yanı sıra, reel gelir düzeyleri ve vergi yükü üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Diğer yandan, devletin yaptığı vergi uygulamaları da özellikle maliyet enflasyonunun oluşumunda rol oynamaktadır. Bu çerçevede, enflasyon ve vergiler arasındaki ilişkinin çok yönlü niteliği ekonominin tüm bileşenleri açısından önem arz etmektedir. Çalışmamızda, dolaylı vergi gelirleri ile enflasyon arsındaki ilişkinin yönü ve niteliğini ampirik açıdan incelemek amacıyla, Türkiye örneğinde dolaylı vergi gelirleri ile tüketici fiyat endeksi (TÜFE) arasındaki ilişki eşbütünleşme ve nedensellik analizi çerçevesinde araştırılmaktadır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, Türkiye için TÜFE vergi gelirlerinin nedeni olmakla birlikte, vergi gelirlerinden TÜFE'ye doğru bir nedenselliğin varlığı tespit edilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Dolaylı vergi gelirleri, Enflasyon, Eşbütünleşme, Tüketici fiyat endeksi, Nedensellik analizi

The Relationship of Indirect Tax Revenues and Inflation: A Research on Turkey

Öz

Inflation, which has many costs to the economy, also has extremely important costs on the tax system and financial system. Inflation is known to have an impact on real income levels and tax burden, as well as influencing economic decisions. On the other hand, the tax practices of the government also play a role in the formation of cost inflation. In this framework, the multifaceted nature of the relationship between inflation and taxes is important for all components of the economy. In our study, in order to empirically examine the direction and nature of the relationship between indirect tax revenues and inflation, the relationship between indirect tax revenues and consumer price index (CPI) in Turkey is investigated within the framework of cointegration and causality analysis. According to the findings obtained from the study, although CPI is the cause of tax revenues for Turkey, the existence of a causality from tax revenues to CPI could not be determined.

Anahtar Kelimeler

Indirect tax revenues, Consumer price index, Inflation, Cointegration, Causality analysis

Kaynakça

• Akduğan, U. (2020). Enflasyon ve Dolaylı Vergiler Arasındaki Bağlantı: Türkiye Örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2248-2262. https://doi.org/10.33206/mjss.719936
• Akyüz, H. E. (2018). Vektör Otoregresyon (VAR) Modeli ile İklimsel Değişkenlerin İstatistiksel Analizi. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 10(2), 183-192. https://doi.org/10.29137/umagd.402272
• Biçen, Ö. F., Görüş, M. Ş., & Türköz, K. (2015). Olivera-Tanzi ve Patinkin Etkilerinin Türkiye’de Geçerliliğinin İncelenmesi. Maliye Dergisi, 168, 170-185. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/168-10.pdf.
• Çelik, S. B. (2016). Vergilemede Adalet Açısından Türkiye’nin Dolaysız ve Dolaylı Vergileme Politikası. Selahattin Sarı, Alp H. Gencer ve İlyas Sözen (Ed.), International Conference on Eurasian Economies 2016 (ss. 256-259) içinde. Beykent University Publications No:115.
• Çil, N. (2015). Finansal Ekonometri (2.basım). Der Yayınları.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74, 427-431. https://doi.org/10.2307/2286348
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likilihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series With A Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517
• Eğilmez, M. (2016, Ocak 21). Mali Sürüklenme ve Türkiye Uygulaması. Kendime Yazılar. https://www.mahfiegilmez.com/2016/01/mali-suruklenme-ve-turkiye-uygulamas.html#more.
• Ekici, M. S. (2009). Vergi Gelirlerini Etkileyen Ekonomik ve Sosyal Faktörler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (30), 200-223.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55(2), 251-276. https://doi.org/10.2307/1913236
• Esener, S.Ç., Darıcı, B., & Memo, U. (2019). 1988-2017 Dönem Aralığı için Türkiye’de Mali Sürüklenme Etkisinin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi. Journal of Yasar University, 14 (Special Issue), 1-17. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/680665.
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-spectral Methods. Econometrica, 37(3), 424-438. https://doi.org/10.2307/1912791
• Gujarati, D. N., & Porter D. C. (2009). Basic Econometrics (5th edition). McGraw-Hill Irwin.
• Güvenek, B., Alptekin, V., & Çetinkaya, M. (2010). Enflasyon ve Dolaylı Vergilerden Elde Edilen Gelirler Arasındaki İlişkinin VAR Yöntemiyle Analizi. Kamu-İş Dergisi, 11(3), 1-28.
• Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2–3), 231–254. https://doi.org/10.1016/0165-1889(88)90041-3
• Mutlu, A., & Çelen, M. (2012). Dolaylı ve Dolaysız Vergilerin Türk Mali Sistemi İçerisindeki Yeri: Siyasal, Sosyal ve Ekonomik Sonuçları. TÜSİAD Yayınları, 2012-10/532.
• Olivera, J. G. H. (1967). Money, Prices and Fiscal Lags: A Note on the Dynamics of Inflation. Banca Nazionale del Lavoro Quarterly Review, 20(82), 258–267.
• Paya, M. (2007). Makro İktisat (3. baskı). Filiz Kitabevi.
• Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and Reality. Econometrica, (48), 1-48. https://doi.org/10.2307/1912017
• Sims, C. A. (1972). Money, Income, and Causality. The American Economic Review, 62(4), 540-552.
• Tarı, R. (2008). Ekonometri (5. baskı). Kocaeli Üniversitesi Yayınları.
• Şanver, C., & Saygı H. E. (2019). Türkiye’de Gelir Vergisi Tarifesinin Mali Sürüklenme Açısından İncelenmesi: 2009-2019 Dönemi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 1062-1082. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019456398
• Şen, H., (2003). Olivera-Tanzi Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Maliye Dergisi, 143, 30-57. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/Huseyinsen.pdf.
• Tanzi, V. (1977). Inflation, Lags in Collection, and the Real Value of Tax Revenue. IMF Econ. Rev., 24, 154-167. https://doi.org/10.2307/3866540
• Taraktaş, A., & Hacıköylü, C. (2017). Fiscal Drag as an Automatic Stability Tool, in the Case of New Regulation with Price Criteria in Automotive Sectors Special Consumption Tax (SCT). International Journal of Public Finance, 2(2), 159-175. https://doi.org/10.30927/ijpf.335594
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2013). Enflasyon ve Fiyat İstikrarı, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/06084069-3751-44a3-ba98-fc5a65b908ba/Enflasyon_FiyatIstikrari.pdf?MOD=AJPERES.
• Uysal, D., Mucuk, M., & Alptekin, V. (2008). Türkiye Ekonomisinde Vektör Otoregresif Model ile Enflasyon-Büyüme İlişkisinin Analizi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 2008, 55–71.