TOKSİK YÖNETİCİ DAVRANIŞLARI VE İŞYERİ ŞİDDETİNİN ÖRGÜTSEL SİNİZM İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ: SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÜZERİNE KESİTSEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Sayı: 98, 223 - 235, 30.06.2024

Sait Söyler

https://doi.org/10.17753/sosekev.1432598

Öz

Bu araştırmanın amacı sağlık çalışanlarında toksik yönetici davranışları ve işyeri şiddeti ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırma kesitsel bir nicel araştırmadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak dört bölümden oluşan anket formu kullanılmıştır. Formun ilk bölümünde katılımcılara ilişkin genel özellikler, ikinci bölümünde “Toksik Yönetici Davranışları Ölçeği”, üçüncü bölümünde “İşyeri Şiddeti Ölçeği” ve dördüncü bölümünde “Örgütsel Sinizm Ölçeği” yer almaktadır. Araştırmanın çalışma evrenini Mersin ilinde görev yapmakta olan sağlık çalışanları oluşturmaktadır. Amaçsal ve kartopu örnekleme yöntemlerinin bir arada kullanılmasıyla toplam 579 sağlık çalışanı araştırmaya dahil edilmiştir. Elde edilen verilere ilişkin öncelikle tanımlayıcı istatistikler hesaplanmış, ardından bağımsız gruplarda t testi ve pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Gerçekleştirilen analizler neticesinde toksik yönetici davranışları ve işyeri şiddeti ölçeğinin tüm alt boyutları ile örgütsel sinizm ölçeği ve alt boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir (p<0,05). Ayrıca sağlık çalışanları arasında kadınların, bekar olanların, tıbbi birimlerde çalışanların ve özel sektörde çalışanların anlamlı şekilde daha yüksek bir örgütsel sinizm düzeyine sahip oldukları belirlenmiştir (p<0,05). Sonuç olarak sağlık kurumlarında örgütsel sinizm düzeyinin azaltılması için toksik yönetici davranışlarının önlenmesi ya da ortaya çıkmış ise düzeltilmesi ve işyeri şiddetinin kaynaklarının tespit edilerek işyeri şiddetinin önlenmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toksik yönetici davranışları, İşyeri şiddeti, Örgütsel sinizm, Sağlık çalışanları

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126(3), 269-292.
• Akdemir, B., Kırmızıgül, B., & Zengin, Y. (2016). Örgütsel sinizm ile iş performansı arasındaki ilişki ve bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 115-130.
• Akyüz, İ., & Yurduseven, N. (2015). Sağlık çalışanlarının örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 16, 61-76.
• Al-Qadi, M. M. (2021). Workplace violence in nursing: A concept analysis. Journal of Occupational Health, 63(1), e12226.
• Andersson, L. M., & Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the workplace: Some causes and effects. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 18(5), 449-469.
• Bedük, A., Eryeşil, K., & Altınışık, G. D. (2017). The relationship between mobbing and organizational cynicism: An empirical study. Journal of Human Sciences, 14(4), 3167-3176.
• Bektaş, M., & Erkal, P. (2018). Toksik yönetici davranışları ölçeğinin geçerlilik ve güvenirliği çalışması. Ege Academic Review, 18(3), 435-444.
• Börü, D., Çakarel, T. Y., Ufacık, O. E., & Arslan, G. (2020). Toksik liderliğin örgütsel sinizm üzerindeki etkisi: Otomotiv sektöründe bir araştırma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(12), 194-216.
• Burns, N., & Grove, S. K. (1993). The practice of nursing research: Conduct, critique & utilization (2nd ed.). Elsevier Science Health Science.
• Butt, S., & Yazdani, N. (2021). Influence of workplace incivility on counterproductive work behavior: Mediating role of emotional exhaustion, organizational cynicism and the moderating role of psychological capital. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences (PJCSS), 15(2), 378-404.
• Chen, S., Lin, S., Ruan, Q., Li, H., & Wu, S. (2016). Workplace violence and its effect on burnout and turnover attempt among Chinese medical staff. Archives of Environmental & Occupational Health, 71(6), 330-337.
• Çankaya, M., & Çiftçi, G. E. (2020). Hastane çalışanlarının toksik liderlik ve örgütsel sinizm algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(2), 273-298.
• Darawad, M. W., Al-Hussami, M., Saleh, A. M., Mustafa, W. M., & Odeh, H. (2015). Violence against nurses in emergency departments in Jordan: Nurses’ perspective. Workplace Health & Safety, 63(1), 9-17.
• Dean Jr, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management Review, 23(2), 341-352.
• Dobbs, J. M., & Do, J. J. (2019). The impact of perceived toxic leadership on cynicism in officer candidates. Armed Forces & Society, 45(1), 3-26.
• Eidipour, K., Yousefy, B., Eidy, H., & Zardoshtian, S. (2020). The relationship of the components of toxic leadership style with organizational cynicism in the staff of the ministry of sport and youth with the mediating role of machiavellianism management. Sport Management Journal, 12(3), 685-700.
• Eşkin Bacaksız, F., Tuna, R., & Harmancı Seren, A. K. (2018). Sağlık çalışanlarında performans ve örgütsel sinizm ilişkisi: Hemşireler üzerinde bir araştırma. ACU Sağlık Bil Derg, 9(1), 52-58.
• Fu, C., Wang, G., Shi, X., Ren, Y., & Cao, F. (2021). The association between fear of future workplace violence and burnout among nurses in China: a cross-sectional study. Journal of Affective Disorders, 293, 29-35.
• Ghislieri, C., Cortese, C. G., Molino, M., & Gatti, P. (2019). The relationships of meaningful work and narcissistic leadership with nurses’ job satisfaction. Journal of Nursing Management, 27(8), 1691-1699.
• Green, J. E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Education Leadership Review, 15(1), 18-33.
• Grimes, D. A., & Schulz, K. F. (2002). An overview of clinical research: the lay of the land. The lancet, 359(9300), 57-61.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Gün, İ., & Aslan, Ö. (2018). Liderlik kuramları ve sağlık işletmelerinde liderlik. Journal of Health and Nursing Management, 5(3), 217-226.
• Hajaj, A. M. (2014). Violence against nurses in the workplace. Middle East J Nurs, 7(3), 20-26.
• Hamzah, K. D. (2023). The effect of toxic leadership on deviant work behavior: the mediating role of employee cynicism. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 18, 92-107.
• Haq, M. R., Zia-ud-Din, M., & Rajvi, S. (2018). The impact of workplace bullying on employee cynicism with mediating role of psychological contract. International Journal of Academic Research in Business & Social Sciences, 8(8), 127-137.
• Ince, F. (2018). Toxic leadership as a predictor of perceived organizational cynicism. International Journal of Recent Scientific Research, 9(2), 24343-24349.
• Indradevi, R. (2016). Toxic leadership over the years–a review. Purushartha-a Journal of Management, Ethics and Spirituality, 9(1), 106-110.
• Kahya, T. (2019). Örgütsel sinizmin neden ve sonuçları üzerine nitel bir araştırma: hizmet sektöründe faaliyet gösteren uluslararası bir firma örneği (Tez No. 545527) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kayaalp, E., & Özdemir, T. Y. (2020). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik, örgütsel yalnızlık ve örgütsel yabancılaşma algılarının örgütsel sinizm düzeyleriyle ilişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(38), 101-113.
• Kesmodel, U. S. (2018). Cross‐sectional studies–what are they good for? Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 97(4), 388-393.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 480-495.
• Koçak, R. D., & Boyalı, G. A. E. (2020). Sağlık çalışanlarında psikolojik sermaye, iş tatmini ve örgütsel sinizm ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 136-153.
• Koçoğlu-Sazkaya, M., & Terzi, C. (2020). Örgütsel sinizmin örgütsel bağlılık üzerine etkisinin incelenmesi: hekimlere yönelik bir araştırma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 129-143.
• Kusy, M., & Holloway, E. (2010). Toxic workplace!: managing toxic personalities and their systems of power. John Wiley & Sons.
• Kyriazos, T., & Poga, M. (2023). Dealing with multicollinearity in factor analysis: the problem, detections, and solutions. Open Journal of Statistics, 13(3), 404-424.
• Labrague, L. J. (2021). Influence of nurse managers' toxic leadership behaviours on nurse‐reported adverse events and quality of care. Journal of Nursing Management, 29(4), 855-863.
• Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders. why we follow destructive bosses and corrupt politicians – and how we can survive them. Oxford University.
• Lyu, D., Ji, L., Zheng, Q., Yu, B., & Fan, Y. (2019). Abusive supervision and turnover intention: Mediating effects of psychological empowerment of nurses. International Journal of Nursing Sciences, 6(2), 198-203.
• Malik, M. S., & Sattar, S. (2019). Effects of despotic leadership and sexual harassment on emotional exhaustion of employees in health sector of pakistan: moderating role of organizational cynicism. Review of Economics and Development Studies, 5(2), 269-280.
• MİSM (2021). Mersin'de sağlık çalışanlarına 5 bin gül. https://mersinism.saglik.gov.tr/TR,181740/.....de-saglik-calisanlarina-5-bin-gul.html adresinden 05.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• MİSM (2024). https://mersinism.saglik.gov.tr/ adresinden 08.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Midi, H., Sarkar, S., & Rana, S. (2013). Collinearity diagnostics of binary logistic regression model. Journal of Interdisciplinary Mathematics, 13(3), 253-267.
• Miles, J. (2014). Tolerance and variance inflation factor. Wiley StatsRef: Statistics Reference Online. https://doi.org/10.1002/9781118445112.stat06593
• Milosevic, I., Maric, S., & Lončar, D. (2020). Defeating the toxic boss: the nature of toxic leadership and the role of followers. Journal of Leadership & Organizational Studies, 27(2), 117-137.
• Munir, Y., Ghafoor, M. M., & Rasli, A. M. (2016). Exploring the relationship of horizontal violence, organizational cynicism and turnover intention in the context of social exchange theory. International Journal of Human Rights in Healthcare, 9(4), 254–266.
• Özler, D. E., & Atalay, C. G. (2011). A research to determine the relationship between organizational cynicism and burnout levels of employees in health sector. Business and Management Review, 1(4), 26-38.
• Pelit, E., & Pelit, N. (2014). The effects of mobbing on organizational cynicism: a study on hotels in turkey. International Journal of Human Resource Studies, 4(1), 34-56.
• Pishgooie, A. H., Atashzadeh‐ Shoorideh, F., Falcó‐ Pegueroles, A., & Lotfi, Z. (2019). Correlation between nursing managers’ leadership styles and nurses' job stress and anticipated turnover. Journal of Nursing Management, 27(3), 527-534.
• Senaviratna, N. A. M. R., & Cooray, T. M. J. A. (2019). Diagnosing multicollinearity of logistic regression model. Asian Journal of Probability and Statistics, 5(2), 1-9.
• Schilling, J., & Schyns, B. (2021). How can anyone be like that?–systematising destructive and ineffective leadership. In S. M. Camgöz & Ö. T. Ekmekçi (Eds.), Destructive leadership and management hypocrisy (pp. 21-34). Emerald Publishing Limited.
• Schilling, J., Schyns, B., & May, D. (2023). When your leader just does not make any sense: conceptualizing inconsistent leadership. Journal of Business Ethics, 185(1), 209-221.
• Shrestha, N. (2020). Detecting multicollinearity in regression analysis. American Journal of Applied Mathematics and Statistics, 8(2), 39-42.
• Topçu, İ., Türkkan, N. Ü., Bacaksız, F. E., Şen, H. T., Karadal, A., & Yıldırım, A. (2013). Sağlık çalışanlarında örgütsel sinizm ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(3), 125-131.
• Tutan, A., Kökalan, Ö. (2023). İşyeri şiddeti ölçeğinin türkçeye uyarlanması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(2), 1504-1516
• Uysal, Ş. A., Keklik, B., Erdem, R., & Çelik, R. (2012). Hastane yöneticilerinin liderlik özellikleri ile çalışanların iş üretkenlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 15(1), 25-57.
• Üreten, Z. K., & Gemlik, H. N. (2016). Sağlık meslek gruplarının örgütsel sinizm düzeylerini ölçmeye yönelik bir araştırma: kamu hastanesi ile özel hastane karşılaştırması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(4), 481-502.
• Van Wart, M., Rahman, S., & Mazumdar, T. (2021). The dark side of resilient leaders: vampire leadership. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 17(SI), 144-165.
• Waddington, P. A. J. (2004). Appraising the inclusive definition of workplace 'violence'. British Journal of Criminology, 45(2), 141–164.
• Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: when organizations go bad. Quorum Books.
• Wynne, R., Clarkin, N., Cox, T., & Griffiths, A. (1997). Guidance on the prevention of violence at work. European Commission DG-V.
• Yılmaz, F., İşeri, İ., & Çolak, M. Y. (2016). Ankara’da özel hastanelerde çalışanların sinizm ve örgütsel sinizm düzeyleri. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 54, 429-444.