60-72 AYLIK ÇOCUKLARIN EBEVEYNLERİNİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ İLE PSİKOLOJİK DAYANIKLILIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Sayı: 100, 101 - 116, 18.12.2024

Serap Aktemur Gürler , Ayşe Duran Yılmaz

https://doi.org/10.17753/sosekev.1492916

Öz

Bu araştırmada okul öncesi dönem çocuklarının ebeveynlerinin tükenmişlik düzeyleri ile psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada nicel araştırma veri toplama yöntemlerinden biri olan ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2023-2024 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Adıyaman ilinde ikamet eden ve çocuğu okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 60-72 aylık çocuğa sahip 217 gönüllü ebeveyn oluşturmuştur. Araştırmada veriler “ebeveyn bilgi formu”, “ebeveyn tükenmişlik ölçeği” ve “psikolojik sağlamlık ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesi sürecinde öncelikle normallik analizleri yapılarak verilerin analizinde non-parametrik testler kullanılmasına karar verilmiştir. Araştırma sonucunda ebeveynlerin ebeveyn tükenmişlik ölçeği ve psikolojik dayanıklılık ölçeği puanları arasında ilişki olduğu; bu ilişki üzerinde ebeveyn ekonomik düzeyi, ebeveyn eğitim düzeyi ve günlük teknoloji kullanım süresi değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık olduğu belirlenmiştir. Ayrıca ebeveynlerin çocuğun yaşamındaki önemi düşünüldüğünde okul, öğretmen ve rehberlik birimlerinin iş birliği içerisinde olarak çocuğun bakımı ve eğitimi konularında çeşitli eğitim programları düzenlenerek ebeveynlerin desteklenmesi gibi öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn, Okul öncesi dönem, Psikolojik dayanıklılık, Tükenmişlik düzeyi

Kaynakça

• Arikan, G., Üstündağ‐Budak, A. M., Akgün, E., Mikolajczak, M., & Roskam, I. (2020). Validation of the Turkish version of the Parental Burnout Assessment (PBA). New Directions for Child and Adolescent Development, 2020(174), 15-32. https://doi.org/10.1002/cad.20375
• Aydın, M. A. (2017). Zihinsel engelli bireye sahip olan ebeveynlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Balkar, H. (2009). Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dalı öğretim elemanlarının benlik saygıları, iş doyum ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Bariola, E., Lyons, A., Leonard, W., Pitts, M., Badcock, P., & Couch, M., (2015). Demographic and psychosocial factors associated with psychological distress and resilience among transgender individuals. American Journal of Public Health, 105(10), 2018-2116. https://doi.org/10.2105/ajph.2015.302763 Biçen, H. (2014). Yeni atanan öğretmenlerde tükenmişlik sendromu. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dicle Üniversitesi.
• Bitter, J. R. (2020). Theory and practice of couples and family counseling. John Wiley & Sons.
• Blanchard, M. A., Hoebeke, Y., & Heeren, A. (2023). Parental burnout features and the family context: A temporal network approach in mothers. Journal of Family Psychology, 37(3), 398–407. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/fam0001070
• Bornstein, M. H. (2020). “Parental burnout”: The state of the science. New Direction for Child and Adolescent Development, 2020(174), 169-184. https://doi.org/10.1002/cad.20388
• Bolat, Ö. (2023). Veli katılımında kullanılmak üzere ebeveyn övgü tutum ölçeğinin geliştirilmesi. EKEV Akademi Dergisi, (Özel Sayı), 334-346. https://doi.org/10.17753/sosekev.1344844
• Bozkurt, D., & Levent, F. (2021). Öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. OPUS International Journal of Society Researches, 18(44), 7968-8000. https://doi.org/10.26466/opus.937692
• Bruce, S. P. (2009). Recognizing stress and avoiding burnout. Currents in pharmacy Teaching and Learning, 1(1), 57-64. https://doi.org/10.1016/j.cptl.2009.05.008
• Bulgurcu Gürel, E. (2016). Duygusal tükenmişlik, iş stresi ve işe bağlılığın iş-aile çatışması üzerindeki etkisi: ampirik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 48, 349-364. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/265437
• Chan, D. W. (2003). Hardiness and its role in the stress-burnout relationship among prospective Chinese teachers in Hong Kong. Teaching and Teacher Education, 19, 381-395. https://doi.org/10.1016/S0742-051X(03)00023-4
• Dikmen Mayda, M. (2024). Öğretmenlerde psikolojik sağlamlık ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi.
• Ersoy, A. F., & Gülbüz, M. E. (2021). Düşük sosyo-ekonomik düzeye sahip boşanmış kadınlarda psikolojik dayanıklılık. The Journal of Academic Social Science, 110, 1-17. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.46783
• Friborg, O., Barlaug, D., Martinussen, M., Rosenvinge, J. H., & Hjemdal, O. (2005). Resilience in relation to personality and intelligence. International journal of methods in psychiatric research, 14(1), 29-42. https://doi.org/10.1002/mpr.15
• Genç, N.M. (2023). Psikolojik sağlamlık ve iyi oluş: Problemli sosyal medya kullanımı ve ikincil travmatik stresin aracılık rolünün değerlendirilmesi Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Güler, G., Bedel, A., & Çelik, S. (2022). Özel gereksinimli çocuğu olan ebeveynlerde tükenmişlik: aile stresi, aile yaşam doyumu ve aile işlevselliğinin rolü. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 274-292. https://doi.org/10.51460/baebd.1032785
• Günaydın, H. D., & Akaroğlu, G. (2022). Aile yılmazlığı kavramına yönelik sistematik bir derleme çalışması. EKEV Akademi Dergisi, 90, 93-104. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2552300
• Gooding, P. A., Hurst, A., Johnson, J., & Tarrier, N. (2012). Psychological resilience in young and older adults. International journal of geriatric psychiatry, 27(3), 262-270. https://doi.org/10.1002/gps.2712
• Griffith, A. K. (2022). Parental burnout and child maltreatment during the COVID-19 pandemic. Journal of Family Violence, 37(5), 725-731. https://doi.org/10.1007/s10896-020-00172-2
• Kaçar, T. (2022). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlıkları, yaşam becerileri ve öz-kontrolleri arasındaki ilişkinin incelenmesi Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(26), 129-142. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200210
• Kındıroğlu, Z. (2018). Ebeveynlerin psikolojik iyi oluş ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri ile çocukların sosyal yetkinlik ve davranışları arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Karakaya, Y. (2019). Öğretmenlerin psikolojik dayanıklılıkları ile motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Keleş, M. (2018). Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma düzeyleri ile tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Kındıroğlu, Z., & Yaşar Ekici, F. (2019). Ebeveynlerin psikolojik iyi oluş ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri ile çocukların sosyal yetkinlik ve davranışları arasındaki ilişki. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 9(1), 138-157. https://doi.org/10.17984/adyuebd.458224
• Leadbeater, B., Dodgen, D., & Solarz, A. (2005). The resilience revolution: A paradigm shift for research and policy? In Resilience in children, families, and communities: Linking context to practice and policy (pp. 47-61). Springer.
• Lindström, C., Åman, J., & Norberg, A. L. (2010). Increased prevalence of burnout symptoms in parents of chronically ill children. Acta paediatrica, 99(3), 427-432. https://doi.org/10.1111/j.1651-2227.2009.01586.x
• Maddi, S. R., Harvey, R. H., Khoshaba, D. M., Lu, J. L.,Persico , M., & Brow, M. (2006). The personal construct of hardiness, III: Relationships with repression, innovativeness, authoritarianism, and performance. Journal of Personality, 74(2), 575–598. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2006.00385.x
• Maraş, N. N. (2021). Üniversite öğrencilerinde psikolojik dayanıklılık ile akıllı telefon bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Mikolajczak, M., Raes, M. E., Avalosse, H., & Roskam, I. (2018). Exhausted parents: Sociodemographic, child-related, parent-related, parenting and family-functioning correlates of parental burnout. Journal of Child and Family Studies, 27, 602-614. https://doi.org/10.1007/s10826-017-0892-4
• Mikolajczak, M., Gross, J. J., & Roskam, I. (2019). Parental burnout: What is it, and why does it matter? Clinical Psychological Science, 7(6), 1319-1329. https://doi.org/10.1177/2167702619858430
• Moe, K. (2012). Factors İnfluencing Women’s Psychological Well-Being Within A Positive Functioning Framework.College of Education, University of Kentucky.
• Moen, Ø. L., & Hall-Lord, & M. L. (2016). Reliability and validity of the Norwegian family sense of coherence scale. Open Journal of Nursing.6,1075-1086. https://doi.org/10.4236/ojn.2016.612102
• Nurhat, T. (2017). Özel eğitimde çalışan öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Beykent Üniversitesi.
• Özkal, C., M. (2024). Relationships between psychological resilience, social support and attitudes towards sports of parents with disabled children. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Parlak, Ü. (2021). Çalışan annelerde depresyon düzeyini yordamada evlilik uyumu, iş-aile çatışması ve ebeveyn tükenmişliğinin rolü. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Işık Üniversitesi.
• Roskam, I., Brianda, M. E., & Mikolajczak, M. (2018). A step forward in the conceptualization and measurement of parental burnout: The parental burnout assessment (PBA). Frontiers in Psychology, 9 (758)1-12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00758
• Ryff, C. D., & Singer, B. (2014). Interpersonal flourishing: A positive health agenda for the new millennium. In Personality and Social Psychology at the Interface (pp. 30-44). Psychology.
• Sağ, B. (2016). Erken dönem uyumsuz şemalar ve pozitif algının psikolojik dayanıklılık depresyon ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi.
• Sheridan, S.M., Sjuts, T.M., & Coutts, M.J. (2013). Understanding and Promoting the Development of Resilience in Families. In: Goldstein, S., Brooks, R. (eds) Handbook of Resilience in Children. Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-3661-4_9
• Soysal, M. N. (2016). Facebook bağımlılığı ve psikolojik dayanıklılık Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Şen, R., & Köse, A. (2024). Okul öncesi ve sınıf öğretmenlerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(21), 80-101. https://doi.org/10.29129/inujgse.1404131
• Topkaya, N., Şahin, E., & Taş, M. (2022). Yetişkin bir örneklem grubunda psikolojik sağlamlıkla ilişkili faktörler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(4), 1628-1640. https://doi.org/10.33206/mjss.1076171
• Yaşayanlar, E. (2018). Evli ve boşanmış bireylerin psikolojik dayanıklılıklarının karşılaştırılması Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Nişantaşı Üniversitesi.
• Walsh, F. (2012). Family resilience: Strengths forged through adversity. In F. Walsh (Ed.), Normal family processes: Growing diversity and complexity (4th ed., pp. 399–427). The Guilford.