ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE GÖRSEL SANATLAR DERSİNDEKİ ETKİNLİKLERİN ÇEVRESEL TUTUMLARINA ETKİSİ

Yıl 2024, Sayı: 100, 275 - 287, 18.12.2024

Yahya Hiçyılmaz , Yunus Sakizci

https://doi.org/10.17753/sosekev.1549430

Öz

Bu çalışmada, 6. sınıf öğrencilerinin görsel sanatlar dersinde çevre temalı resimler çizme ve atık malzemeleri kullanma etkinliklerinin çevresel tutumları üzerindeki etkisinin incelenmesi hedeflenmiştir. Araştırma kapsamında, biri kontrol grubu olmak üzere üç grup oluşturulmuş ve deneysel yöntem kullanılarak ön-test ve son-test uygulamaları yapılmıştır. Araştırma, 2023-2024 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde, Van ili Tuşba ilçesindeki bir devlet okulunda öğrenim gören 6. sınıf düzeyinde 45 öğrenciden oluşan bir örneklem üzerinde gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak "Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Çevresel Tutum Ölçeği" kullanılmış ve veriler betimsel istatistikler, t-testi ve ANOVA ile analiz edilmiştir. Sonuçlar, deney-1, deney-2 ve Kontrol grupları arasında çevresel tutum ölçeği son test puanları bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar olduğunu göstermiştir. Bu bulgular, görsel sanatlar derslerinde çevre bilincini artıran etkinliklerin müfredatta yer almasının ve atık malzemelerin sanat eğitimi bağlamında kullanılmasının önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevresel tutum, Görsel sanatlar eğitimi, Atık malzemeler kullanımı

The Impact of Visual Arts Activities on the Environmental Attitudes of Middle School Students

Öz

The aim of this study is to determine the impact of sixth-grade students' use of environmentally themed artworks and waste materials in visual arts classes on their environmental attitudes. Within this scope, three groups were formed: two experimental groups and one control group. The research was conducted using a pretest-posttest control group quasi-experimental design. The study group consisted of 45 sixth-grade students from a public school in the Tuşba district of Van Province during the spring semester of the 2023-2024 academic year. The "Environmental Attitude Scale for Middle School Students" was used as the data collection tool. Descriptive statistics, t-tests, and ANOVA methods were utilized for data analysis. It was observed that there was a statistically significant difference in the post-test scores of the environmental attitude scale among the experimental-1, experimental-2, and control groups. These results support the necessity for educational policies and curricula to incorporate environmental topics and the use of waste materials within art practices through visual arts courses.

Anahtar Kelimeler

Environmental attitude, Visual arts education, Use of recycled materials

Kaynakça

• Grady, J. S., Her, M., Moreno, G., Perez, C., & Yelinek, J. (2019). Emotions in storybooks: A comparison of storybooks that represent ethnic and racial groups in the United States. Psychology of Popular Media Culture, 8(3), 207–217. https://doi.org/10.1037/ppm0000185
• Ahi, B., & Alisinanoğlu, F. (2016). Okul öncesi eğitim programına kaynaştırılan çevre eğitimi programının çocukların “çevre” kavramı hakkındaki zihinsel model gelişimine etkisi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 305-329.
• Akkurt Çağlar, A. (2017). 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik algıları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 311-320.
• Akpınar, A. (2022). Ortaokul öğrencilerinin çevresel duyarlılıklarının farklı değişkenler çerçevesinde incelenmesi (Tez No. 740243) [Yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Alım, M. (2006). Avrupa birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616.
• Atasoy, E. (2005). Çevre için eğitim: İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma (Tez No. 188673) [Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aydın, F., & Kaya, H. (2011). Sosyal bilimler lisesi öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 229-257.
• Aydın, İ., & Zümrüt, Y. (2013). Doğa ve sanat ekseninde farklı yaklaşımlar. Sanat & Tasarım Dergisi, 4(4), 53-78.
• Bağmancı, M. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin çevresel duyarlılıkları ve çevre bilinçli tüketicilik düzeylerinin incelenmesi (Tez No. 592674) [Yüksek lisans tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bahro, R. (1997). Çevreciliğin manevi bir temeli var mı, yoksa sadece tepkisel bir hareket mi? Birikim Dergisi, 21-30.
• Bakırhan, A., Taşkesen, O., Taşkesen, S., & Tanoğlu, Ş. (2020). Görsel sanatlar eğitiminde kullanılan atık malzemelerin öğrencilerin tasarım ve yaratıcılık düzeyleri açısından oluşturduğu farklar üzerine bir araştırma. Uluslararası Güzel Sanatlar Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 38-47.
• Bilge, H. (2015). Öğrencilerin çevresel duyarlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No. 389152) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgili, M. Y. (2023). Sıfır atık yönetiminin çevre etiği yaklaşımları açısından incelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 64, 21-28. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1173752
• Bilir, A. (2014). Plastik sanatlar eğitiminde çevresel sanat uygulamaları. Sanat & Tasarım Dergisi, 6(6), 20-41.
• Büyüköztürk Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni spss uygulamaları ve yorum. Pegem.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2023). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (34. baskı). Pegem.
• Cangızbay, K. (1989). Habeas Corpus’tan “Habeas Oikos”a veya ekolojizmin zorunlu güzergâhı. Türkiye Günlüğü, 3, 39-40.
• Cansaran, A., & Yıldırım, C. (2021). Çevre bilimi ile ilgili başlıca terimler ve kavramlar. O. Bozkurt (Ed.), Çevre eğitimi içinde (6. baskı, ss. 2–15). Pegem.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2000). Research methods in education (5th ed.). Routledge & Falmer.
• Çabuk, B., & Karacaoğlu, Ö. C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1), 189-198.
• Çınar, S. (2019). Ekolojik sanat projelerinde okyanus atıklarının sanatsal nesnelere dönüşümü. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 4(9), 203-215.
• Dağlı, A., & Yazıcı, M. (2022). Yaşam temelli öğrenme yaklaşımının öğrencilerin çevre bilinci ve çevresel duyarlılık kazanımına etkisi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 109-144. https://doi.org/10.34056/aujef.960845
• Demir, E., & Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(2), 07-18.
• Erdoğan, E. (2006). Çevre ve kent estetiği. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 8(9), 68-77.
• Fettahlıoğlu, P. (2018). Algılanan çevresel sorunların çevre okuryazarlık düzeyine göre analizi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 404-425. https://doi.org/10.17860/mersinefd.400607
• Gerber, B. L., & Horoschak, L. (2012). The intersection of arts education and special education: Exemplary programs and approaches. The John F. Kennedy Center for the Performing Arts.
• Gray, T., & Thomson, C. (2016). Transforming environmental awareness of students through the arts and place-based pedagogies. Learning Landscapes, 9(2), 239-260.
• Grinde, B., & Patil, G. G. (2009). Biophilia: does visual contact with nature impact on health and well-being? International journal of environmental research and public health, 6(9), 2332-2343.
• Gül, F. (2013). İnsan-doğa ilişkisi bağlamında çevre sorunları ve felsefe. Pamukkale Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 17-21.
• Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D., & Duyal, D. (2020). Nasıl bir çevre eğitimi? Çağdaş yaklaşımlar çerçevesinde bazı öneriler. Electronic Turkish Studies, 15(5), 2357-2398.
• Hocaoğlu, N., & Akkaş Baysal, E. (2019). Nicel araştırma modelleri-desenleri. G. Ocak (Ed.), Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (ss. 66-119). Pegem.
• Karpuzcu, M. (2007). Çevre kirlenmesi ve kontrolü (9. bs). Kubbealtı Neşriyatı.
• Kaypak, Ş. (2013). Çevre sorunlarının çözümünde küresel çevre politikalarının önemi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 17-34.
• Kızılay, E., & Şentürk, M. L. (2021). Ortaokul fen bilimleri dersi öğretim programının çevre eğitiminin amaçları çerçevesinde incelenmesi. Journal of Individual Differences in Education, 3(2), 60-73. https://doi.org/10.47156/jide.1021729
• Kocataş, A. (2010). Ekoloji ve çevre biyolojisi (11. baskı). Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi.
• Külahoğlu, Ş. (2021). Gelişim ve öğrenme psikolojisine giriş. B. Yeşilyaprak (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (24. baskı, ss. 2-28). Pegem.
• Liao, X. (2024). Protecting the environment through art: the significance of environmental art design in raising awareness about environmental pollution among universities in China. Current Psychology, 43(32), 26548-26570.
• López, J. M. T. (2021). Concept of education: Confluence of definition criteria, temporary formative orientation and common activity as core content of its meaning. Revista Boletín Redipe, 10(1), 28-77.
• Maltaş, A. (2015). Ekoloji ekseninde insan-doğa ilişkisi ve özne sorunu. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(29), 1-8.
• Mamur, N. (2017a). Ekolojik sanat: Çevre eğitimi ile sanatın kesişme noktası. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1000-1016. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.17860/mersinefd.316297
• Mamur, N. (2017b). Sanat eğitiminde sürdürülebilirlik ve çevre eğitimi üzerine bir çalışma. Ege Eğitim Dergisi, 18(2), 774-794.
• Oğuz, D. (2015). Sanat perspektifinden çevre sorunları. Sanat & Tasarım Dergisi, 5(8), 48-61.
• Özata Yücel, E., & Özkan, M. (2014). Ortaokul öğrencilerine yönelik çevresel tutum ölçeği geliştirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 27-48.
• Özbebek Tunç, A., Akdemir Ömür, G., & Düren, A. Z. (2012). Çevresel Farkındalık. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47, 227-246.
• Özbuğutu, E. (2021). 2018 ilköğretim ve ortaöğretim programlarında çevre konusunun yeri. Ekev Akademi Dergisi, 25(86), 249-268.
• Özdemir Özden, D., & Özden, M. (2015). Çevre sorunlarına ilişkin öğrenci çizimlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(37), 1-20.
• Özdemir Özden, D., & Öztürk, C. (2019). Birer çevresel vatandaş olarak ilköğretim öğrencileri: 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çevresel sorumlu vatandaş davranışlarının incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 363-392.
• Özsoy, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevre algılarının çizdikleri resimler aracılığıyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1117-1139.
• Pınar, E., & Yakışan, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin çevre kavramları ile ilgili çizimlerinin analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 97-113.
• Polat, R. (2021). Sosyal bilgiler dersinde proje temelli öğretimin öğrencilerin çevresel duyarlılıklarına etkisi (Tez No. 677226) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Random House Unabridged Dictionary. (2024). Art. In dictionary.com. Retrieved June 19, 2024, from https://www.lexico.com/definition/art
• Reyhan, H., & Satır Reyhan, A. (2020). Çevre sorunlarından doğan etik bir yaklaşım olarak çevre hakkı üzerine “siyasal ekolojik” bir değerlendirme. Akademik Hassasiyetler, 7(14), 399-420.
• Sadık, F., Çakan, H., & Artut, K. (2011). Çocuk resimlerine yansıyan çevre sorunlarının sosyo-ekonomik farklılıklara göre analizi. İlköğretim Online, 10(3), 1066-1080.
• Sağlam, F. (2017). Atık nesnelerin olanaklarıyla çağdaş sanat uygulamaları ve bu uygulamalara yönelik öğretim elemanlarının görüşleri (486435) [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sağlam, F., & Enginoğlu, T. (2016). Atık nesnelerin sanat eğitiminde kullanılması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(14), 45-58.
• Sakçı, G. (2020). Sınıf öğretmenlerinin çevre sorunlarına ilişkin tutumlarının ve çevresel duyarlılıklarının incelenmesi (658056) [Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Saz, B., Osmanpehlivan, E., Demir, İ., & Bay, D. N. (2020). Okul öncesi çocuklarının çevre kirliliği algısının incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(3), 191-215.
• Sharma, S., & Mallik, R. K. (2022). The utilization of waste material in visual arts: Relevance and aesthetic appeal. ECS Transactions, 107(1), 10199.
• Soğukpınar, R., & Karışan, D. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 583-606.
• Staples, A. F., Larson, L. R., Worsley, T., Green, G. T., & Carroll, J. P. (2019). Effects of an art-based environmental education camp program on the environmental attitudes and awareness of diverse youth. Journal of Environmental Education, 50(3), 208-222.
• Sunassee, A., Bokhoree, C., & Patrizio, A. (2021). Students’ empathy for the environment through eco-art place-based education: A review. Ecologies, 2(2), 214-247.
• Şan, S. (2014). Öğrenci kulüp faaliyetleri yoluyla çevresel duyarlılık geliştirmede empati kullanımı (Tez No. 381738 ) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Talas, M., & Karataş, A. (2012). Çevre bilincinin geliştirilmesinde topluma hizmet uygulamaları dersinin önemi: Niğde üniversitesi sınıf öğretmenliği programı örneği. Journal of World of Turks/ Zeitschrift für die Welt der Türken, 4(1), 107-124.
• Taşar, E., & Bulut, M. (2021). Tüketim nesnesinin sanat eserine evrilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(123), 488-500.
• TDK. (t.y.). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Erişim 16 Kasım 2023, https://sozluk.gov.tr/
• Uzun, B. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevresel duyarlılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (473590) [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yavuz, G. (2021). Görsel sanatlar dersi 11-12 yaş grubu öğrencilerine çevre bilinci kazandırılmasında atık malzeme kullanımının etkisinin incelenmesi (Tez No. 673055) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yeboah, R., Asante, E. A., & Opoku-Asare, N. A. (2016). Teaching ınteractive art lessons with recycled waste materials as ınstructional resources. Journal of education and Practice, 7(14), 38-59.
• Yeşil, M., & Turan, Y. (2020). Çevresel duyarlılık üzerine bir ölçek geliştirme çalışması. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10(2), 418-435.
• Yıldız, E. (2004). Çevre sorunları ve sanat (Tez No. 175038)[Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, B. (2015). Atık nesneden sanat yapıtına malzemenin dönüşümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, 8(15), 185-197.
• Yılmaz, V., Çelik, H. E., & Yağızer, C. (2009). Çevresel duyarlılık ve çevresel davranışın ekolojik ürün satın alma davranışına etkilerinin yapısal eşitlik modeliyle araştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-14.
• Yücel, A. S., & Morgil, F. İ. (1998). Yüksek öğretimde çevre olgusunun araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14), 84-91.
• Yücel, B. (2020). Atık malzemelerin çağdaş sanatta yansımaları. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 9(65), 31-40.