TÜRKİYE’DE İŞGÜCÜ PİYASASINDA YABANCILARIN YERİ: 2010-2023 YILLARI ARASINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Sayı: 101, 23 - 48

Eylül Kabakçı Günay

https://doi.org/10.17753/sosekev.1551977

Öz

Yabancıların Türkiye’de işgücü piyasalarındaki yerinin ne olduğu, hangi sektörlerde istihdam edildikleri, hangi şehirlerde işgücü piyasasında daha yoğun bir biçimde yer aldıkları ve çalıştıkları sektörlerin çeşitliliğinin tespiti gelecekte yabancılara yönelik uygulanacak istihdam politikaların çeşitlendirilebilmesi için oldukça önemlidir. Mevcut duruma ve gelecek ihtiyaçlara uygun bir biçimde oluşturulacak bu politikalar, kayıt dışı istihdamın azaltılmasında da rol oynayacaktır. Türkiye’de yabancı olarak tabir edilen kişilerin hukuken birden fazla statüsü vardır. Bunlar mülteci, sığınmacı, göçmen, geçici koruma statüsünde bulunanları ifade etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de işgücü piyasalarında yer alan yabancıların genel görünümünü ortaya koymaktır. Bu amaca yönelik olarak, Türkiye’de yabancı işgücüne yönelik genel bilgiler verildikten sonra, 2010-2023 yılları arasında Türkiye'de gerçekleşen uluslararası göçler ele alınmış; yabancıların Türkiye’de işgücü piyasalarına katılımına yönelik hukuki düzenlemeler, çalışma izin türleri, 2010-2023 yılları arasında Türkiye’de çalışma iznine sahip yabancıların sayıları, cinsiyet dağılımı, eğitim düzeyleri ve faaliyet gösterdikleri iş kolları araştırılmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren göç idaresi başkanlığından alınan veriler çerçevesinde gerçekleştirilen analiz neticesinde çalışmaya konu olan 2010-2023 yılları arasında Türkiye’de yabancıların çalışma izni sayılarının 17 kat arttığı; bu oran içerisinde yoğunluğun Suriyelilere ait olduğu, çalışma izinlerinin eğitim yoğunluğuna bakıldığında ise lise ve üniversite mezuniyeti ağırlıklı olduğu, 2023 yılında ise toplam verilen çalışma izinlerinin %45'inin Suriyelilere verildiği, yabancılar arasında çalışma izin oranının 2023 yılında %72.4 ile erkeklere %27.6 ile kadınlara ait olduğu, inceleme yılları arasında yabancıların faaliyet gösterdiği ilk üç sıradaki ekonomik faaliyet türünün konaklama, ev içi çalışan personelin işverenleri olarak hane halklarının faaliyetleri, eğitim ve toptan ticaret arasında değişkenlik gösterdiği ve yine bu yıllar arasında yabancıların en çok çalışma iznine sahip oldukları ilin ise İstanbul olduğu görülmüştür. Bu bağlamda ilgili kurumlar tarafından yabancı iş gücünün büyük şehirlerdeki yoğunluğunun takibi, nitelikli yabancı iş gücünden faydalanılabilecek öncelikli alanların belirlenmesi, sektörlerde var olan ihtiyaçlar dahilinde meslek edindirme kurslarının yabancılar nezdinde yaygınlaştırılması ve varsa ücret dengesizliklerinin giderilmesi adına yabancılara karşı kanun dışı ücret uygulamalarının takibinin sıklaştırılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı, İşgücü, Göç, Çalışma izni

Foreigners in the Labor Market in Turkiye: An Evaluation Between 2010-2023

Öz

The position of foreigners in the labor market in Turkiye, the sectors in which they are employed, the cities where they are more densely represented in the labor market, and the diversity of the sectors they work in are crucial for diversifying future policies towards foreigners. These policies, developed in accordance with the current situation and future needs, will also play a role in reducing informal employment. In Turkiye, individuals referred to as foreigners legally hold multiple statuses. These include refugees, asylum seekers, immigrants, and those under temporary protection. The primary aim of this research is to provide a general overview of foreigners in the Turkish labor market. To achieve this, after presenting general information on the foreign labor force in Turkiye, international migrations to Turkiye between 2010 and 2023 are addressed; legal regulations regarding the participation of foreigners in the labor market in Turkiye, types of work permits, the number of foreigners holding work permits in Turkiye between 2010 and 2023, their gender distribution, educational levels, and the sectors in which they operate are examined. Based on data obtained from the Presidency of Migration Management, operating under the Ministry of Labor and Social Security, the analysis reveals that the number of work permits issued to foreigners in Turkiye increased 17-fold between 2010 and 2023. Syrians constitute the majority of this increase. When considering the educational intensity of work permits, it is observed that high school and university graduates dominate. In 2023, 45% of all work permits issued were granted to Syrians. Among foreigners, the work permit ratio in 2023 was 72.4% for men and 27.6% for women. During the examined years, the top three sectors in which foreigners were employed fluctuated between accommodation, activities of households as employers of domestic staff, education, and wholesale trade. It was also found that Istanbul was the city with the highest number of foreigners holding work permits during these years. In this context, it may recommend to direct the foreign workforce homogeneously to include other cities, to determine the priority areas where qualified foreign workforce can be used, to spread vocational training courses among foreigners within the scope of the needs in the sectors, and to increase the monitoring of illegal wage practices against foreigners in order to eliminate wage imbalances, if any.

Anahtar Kelimeler

Foreigners, Labor force, Migration, Work permit

Kaynakça

• Acar, E. (2023). 1960-1965 döneminde Türkiye’den Almanya’ya işçi göçleri. Troy Academy, 8(1), 38-69. https://doi.org/10.31454/troyacademy.1215332
• Balcı, A. (1989). Eğitimsel araştırmanın eğitimsel sorunların çözümüne uygulanması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 411-420. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000868
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (t.y.). Sıkça Sorulan Sorular. https://www.csgb.gov.tr/tr/sikca-sorulan-sorular/uluslararasi-%C4%B1sgucu-genel-mudurlugu/calisma-%C4%B1zni/ [Erişim Tarihi: 01.05.2024]
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (t.y.). https://www.csgb.gov.tr.istatistikler.calisma-hayati-istatistikleri.Resmî-istatistik-programi.yabancilarin-calisma-izinleri. [Erişim Tarihi: 01.05.2024]
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (t.y.). Yabancıların çalışma izinleri metaverisi. Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü, https://www.csgb.gov.tr/%C4%B1statistikler/calisma-hayati-%C4%B1statistikleri/resmi-%C4%B1statistik-programi/yabancilarin-calisma-%C4%B1zinleri/ [Erişim Tarihi: 02.05.2024]
• Demirdizen, D. (2013). Türkiye’de ev hizmetlerinde çalışan göçmen kadınlar: Yeni düzenlemelerle yarı köle emeğine doğru mu? Çalışma ve Toplum, 3(38), 325-346.
• Dikkaya, M., & Dinçer, S. (2023). Türkiye iş gücü piyasasında Suriyeli sığınmacılar. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 187-198. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1261970
• Dönmez Kara, C. Ö. (2016). Türkiye’de yabancıların çalışma hakkı: Suriyelilerin işgücü piyasasındaki durumu. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 151-174. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.2.2.5
• Göç Araştırmaları Vakfı. (2024). Türkiye’nin aylık göç trendleri. https://gocvakfi.org/turkiyenin-aylik-goc-trendleri/ [Erişim Tarihi: 01.09.2024]
• İçduygu, A., Erder, S., & Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin uluslararası göç politikası 1923-2023: Ulus devlet oluşumlarından ulus ötesi dönüşümlere araştırma raporu. Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
• Kirişçi, K. (2000). Disaggregating Turkish citizenship and immigration practices, Middle Eastern Studies, 36(3), 1-22.
• Kirişçi, K. (2003, 1 Kasım). Turkey: A transformation from emigration to immigration, migration information. Migration Policy Institute. https://www.migrationpolicy.org/article/turkey-transformation-emigration-immigration
• Mbieli, P. (2016). Logical reasoning: Simple percentage analysis method. IOSR Journal of Business and Management, 18(11), 37-42. https://doi.org/10.9790/487X-1811033742
• McMillan, J.H., & Schumacher, S. (1984). Research in education: A conceptual introduction. Little Brown, Michigan University.
• Nassaji, H. (2015). Qualitative and descriptive research: Data type versus data analysis. Language Teaching Research, 19(2), 129-132.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı, (t.y.). Göç tarihi. https://www.goc.gov.tr/goc-tarihi [Erişim Tarihi: 02.05.2024]
• TKY, (2017). Turkuaz Kart Yönetmeliği (6735 SK 11. MD ve 25.MD), Resmî Gazete, 30007 (14 Mart 2017) https://www.Resmîgazete.gov.tr.eskiler.2017.03.20170314-1.htm
• TVK, (2009). Türk Vatandaşlığı Kanunu (5901 SK 3. MD, 4. MD, 5 MD, 7 MD) Resmî Gazete, 27256 (12 Haziran 2009) https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5901&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• UİK, (2016). Uluslararası İşgücü Kanunu (6735 SK), Resmî Gazete, 29800 (13 Ağustos 2016) https:..www.Resmîgazete.gov.tr.eskiler.2016.08.20160813-1.htm
• UİKUY, (2022). Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği (6735 SK 1.MD), Resmî Gazete, 31738 (02 Şubat 2022)
• Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü, (t.y.). Türk Vatandaşlarına Hasredilen Meslekler. https://www.csgb.gov.tr/uigm/tr/calisma-%C4%B1zni/turk-vatandaslarina-hasredilen-meslekler/ [Erişim Tarihi: 10.08.2024]
• Yıldırım, B. (2008). 1960-1975 yılları arasında Türkiye'den Almanya'ya işçi göçü ve bu göçün sosyal etkileri (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• YUKK, (2013). Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (6458 SK), Resmî Gazete, 28615 (11 Nisan 2013) 1.5.6458.pdf (mevzuat.gov.tr)