ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN KEMALETTİN TUĞCU’NUN HİKÂYELERİNDE YER ALAN DEĞERLERE YÖNELİK ALIMLAMALARININ İNCELENMESİ

Yıl 2025, Sayı: 103, 87 - 106

Celal Navruz , Erdal Akpınar

https://doi.org/10.17753/sosekev.1617359

Öz

Bu araştırmada, Kemalettin Tuğcu’nun hikâyeleri edebiyat temelli öğrenme kapsamında alımlama estetiği bakımından incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın amacı çocuk edebiyatının önemli isimlerinden olan Kemalettin Tuğcu’nun hikâyelerinde yer alan değerlerin öğrenciler tarafından alımlanmasının incelenmesi ve çocuk edebiyatı unsurlarından olan hikâyelerin değerler eğitimindeki etkinliğini tespit etmektir. Araştırma nitel bir modelde yapılandırılmış olup, çalışma kapsamında olgubilim (fenomenoloji) yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada öğrencilerin alımlamalarını incelemek amacıyla hazırlanan yazılı alımlama sorularının bulunduğu açık uçlu anket formu veri toplama aracı olarak belirlenmiştir. Bu araştırmada, öğrencilerin Kemalettin Tuğcu’nun hikâyelerinde yer alan değerleri nasıl alımladıkları incelenmiş; elde edilen bulgular doğrultusunda, öğrencilerin hikâyelerde birçok değeri alımladıkları, alımlama estetiği kuramı çerçevesinde hikâye okumanın çok yönlü bir süreç olduğu ve her okurun kendi zihin dünyası doğrultusunda anlam üretebildiği sonucuna ulaşılmıştır. Değerler eğitimi açısından Kemalettin Tuğcu, kitapları ile çocukların iyi bireyler olarak hayata hazırlanmalarını hedeflemiştir. Yazarın birçok hikâyesinde sevgi, yardımlaşma, tutumluluk, merhamet, misafirperverlik, sabır, çalışarak kazanma gibi değerleri yoğun olarak işlediği görülmektedir. Bununla beraber yazarın bazı hikâyelerinde yer alan yoksulluk, şiddet ve ölüm gibi başlıkların çocukların psikolojik yapıları üzerinde olumsuz etkiler oluşturacağı da düşünülmektedir. Araştırma sonuçlarının sosyal bilgiler eğitimcilerine ve değerler eğitimi alanında yöntem geliştirme çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ülkemizde alımlama estetiği kuramının tanıtılması ve bu araştırmaya benzer araştırmalar yapılarak sonuçlarının paylaşılması, günümüzde öğrencilerin özellikle okuma alışkanlığının körelmesi problemine çözüm bulma, sosyal medyanın olumsuz etkileri ile başa çıkma ve teknoloji bağımlılığının çocuklar üzerindeki baskısını azaltmak maksadıyla önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

lımlama estetiği, Edebiyat temelli öğrenme, Değerler eğitimi, Kemalettin Tuğcu

The Analysis of Middle School Students Receptıons of the Values in Kemalettin Tugcu’s Stories

Öz

In this research Kemalettin Tuğcu’s stories were tried to be examined in terms of reception aesthetics within the scope of literature-based learning. The aim of the study is to examine the perception of the values in the stories of Kemalettin Tuğcu, one of the important names of children’s literatüre, and to determine the effectiveness of the stories involved the elements of children's literatüre in values education. The research is structured in a qualitative model and the method of phenomenology was used within the scope of the study. In the study, the open-ended questionnaire form, which contains written theoretical questions of reception prepared to examine the acquisitions of the students, was determined as a data collection tool. In this study, how the students acquire the values in the stories of Kemalettin Tuğcu were examined; In accordance with the findings obtained, it was concluded that the students comprehend many values in the stories, that reading stories within the framework of the theory of reception aesthetics a multifaceted process and each reader can produce meaning with their own mental world. In terms of values education, Kemalettin Tuğcu aims to prepare children as good individuals for life with his books. In many stories of the author, it is seen that he intensively deals with values such as love, cooperation, frugality, mercy, hospitality, patience and earning by working. In addition, it is also thought that topics such as poverty, violence and death in some of the author's stories will have negative effects on the psychological structures of children. It is thought that the research results will contribute to social studies educators and method development studies in the field of values education. Introducing the theory of reception aesthetics in our country and conducting similar research and sharing the results are important, especially in order to reduce the pressure of technologgy addiction on children.

Anahtar Kelimeler

Reception aesthetics, Literatüre based learning, Values education, Kemalettin Tuğcu

Kaynakça

• Aydın, M. (2010). Okulda değerler eğitimi (5. baskı). Nobel.
• Bahar, M. A. (2020). Okuma edimi. Anı.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Baxter, P.,& Jack, S. (2008). Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers. The qualitative report, 13(4), 544-559.
• Baz-Bolluk, D.,& Gülerer, S. (2023). Hidayet Karakuş’un akıllı tavşanlar adlı öykü kitabının değer eğitimi ve Türkçe öğretimine katkısı. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 6(2), 223-236.
• Boardman, A. (2015). Aesthetic responses to literature and their effects on student engagement (Thesis No. 201507) [Doctoral thesis, University Of Minnesota]. University Digital Conservancy. https://hdl.handle.net/11299/175261
• Ceylan-Çapar, M.,&Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 295-312.
• Creswell, J. W. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative (4th ed.). Rebooksellers.
• Çelik, K. (2021). Kemalettin Tuğcu’nun romanlarında erdemler ve rol model karakterler (Tez No. 667835) [Yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çelik, M. (2016). The ethics of reading: Ingarden, Iser, ricoeur. Sussex: Phd Philosophy University of Sussex, 6(3), 21-33.
• Çıplak, S. (2006). George Elıot’ın romanlarının (adam bede, felıx holt, the radıcal, mıddlemarch ve danıel deronda) okur merkezli eleştiri kuramı bağlamında incelenmesi (Tez No. 186964) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dilidüzgün, S. (2003). Çağdaş çocuk yazını yazın eğitimine atılan ilk adım. Morpa Kültür.
• Dombaycıl, M. A.,& Ülger, M. (2015). Eğitimin “değer” sorunu. Eleştirel Pedagoji Dosya, (40), 79-82. https://elestirelpedagoji.org/wp-content/uploads/2025/04/elestirel_pedagoji_sayi_40.pdf
• Eco, U. (2000). Açık yapıt (Çev. Ed. N. Dalay). Can.
• Eryılmaz-Ballı, F.,& Kartal, S. (2020). Eğitimin siyasal işlevi; sosyal bilgiler ders kitabı örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 36-49.
• Eysenbach, G.,& Köhler, C. (2002). How do consumers search for and appraise health information on the world wide web? Qualitative study using focus groups, usability tests, and in-depth interviews. Bmj, 324(7337), 573-577. https://doi.org/10.1136/bmj.324.737.573
• Göktürk, A. (2016). Okuma uğraşı. Yapı Kredi.
• Guba, E. G.,& Lincoln, Y. (1994). Competing paradigms in qualitative research. Handbook of Qualitative Research, 2(105), 163-194.
• Gutek, G. (2014). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar (Çev. Ed. N. Kale). Ütopya.
• Gülüm, K.,& Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler dersinde göç konusunun işlenişinde halk türkülerinin kullanılması (örnek bir çalışma). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 112-127.
• Gümüş, S. (2017). Değerler eğitimi bağlamında Aytül Akal’ın çocuk romanlarının analizi. (Tez No. 469613) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. Ötüken.
• Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar (2. baskı). Ötüken.
• Hökelekli, H. (2010). Modern eğitimde yeni bir paradigma: Değerler eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi, 6(18), 4-10.
• Ilgar, Z. (1996). Denetim odağının değer sistemleri ahlaki gelişim düzeyi ve öz ahlaki değerlendirme üzerindeki etkileri. Kriter.
• Iser, W. (1978). The act of reading: a theory of aesthetic response. The John Hophins University.
• Jauss, H. (1982). Literary history as a challenge toliterary theory. University of Minneasota.
• Kaymakcan, R.,& Meydan, H. (2014). Ahlâk ve değerler eğitimi. Dem.
• Kılıç, B. S.,& Yılmaz, O. (2018). Fakir Baykurt’un masallarında değer eğitimi ve masalların Türkçe eğitimine katkısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1104-1125.
• Kitzinger, J. (1995). Qualitative research: Introducing focus groups. Bmj, 311(7000), 299-302.
• Kuçuradi, İ. (1967). Nietzsche ve insan. Yankı.
• Kwale, S. (1994). Interviews: An introduction to qualitative research interviewing. Sage.
• Landes, S. (1983). Teaching literary criticism ın the elementary grades. a symposium children and their literature a readings book west lafayette. Chla.
• Lehman, B.,& Scharer, P. (1993). Children and adults reading children's literature. Acomparison of Responses. Paper Presented At The Annual Meeting Of The National Reading Conference. [Conference presentation]. Charleston. Retrieved April 2020, from Https://Eric.Ed.Gov/?İd=Ed373304
• Many, J.,& Wiesman, J. (1992). The effect of teaching approach on third-grade students' response to literature. Journal of Reading Behavior, 24(3), 265.
• Marak, G. (1994). Children’s ınterpretation of fictional characters’ thinking. On Snufkin’s Spring Tune And A Bear of Very Little Brains, 12(3), 114.
• MEB. (2023). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı.
• Merriam, S. B.,& Grenier, R. (2019). Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis. Jossey-Bass.
• Miles, M. B.,& Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. Sage.
• Mızıkacı, F. (2015). Değerler eğitimi ve eğitim programları. Eleştirel Pedagoji Dosya, (40), 38-41. https://elestirelpedagoji.org/wp-content/uploads/2025/04/elestirel_pedagoji_sayi_40.pdf
• Navruz, C. (2024). Kemalettin Tuğcu’nun hikayelerinde yeralan değerlerin alımlama estetiği kuramına göre incelenmesi (Tez No. 858996) [Doktora tezi, Binali Yıldırım Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Neuman, W. L.,& Robson, K. (2014). Basics of social research. Pearson.
• Onarıcıoğlu, A. S. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öyküleyici metinlere ilişkin tepkilerinin alımlama estetiği kuramı açısından incelenmesi (Tez No. 659914) [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özbek, Y. (2013). Postmodernizm ve alımlama estetiği. Çizgi.
• Öztok, Ö. (2010). Behçet Necatigil’in şiirlerini alımlama estetiğine göre inceleme denemesi (Tez No. 265692) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Schwartz, S.,& Bilsky, W. (1987). Toward a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, (53), 550-562.
• Silverman, D. (2016). Qualitative research. Sage.
• Smith, M. (1992). Submission versus control in literary transactions.Ablex.
• Şimşek, Ş. (2005). Kemalettin Tuğcu’nun hayatı ve 50 romanından hareketle çocuk edebiyatımızdaki yeri (Tez No. 188060) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şimşek, Ş. (2015). Kemalettin Tuğcu’nun romanlarında değerler eğitimi. International Journal of Humanities and Education, 1(1), 79-104.
• Şimşek, Ş. (2018). Kemalettin Tuğcu üzerine. Şirin, M. R. (Ed.), Kemalettin Tuğcu: çocuklara okumayı sevdiren yazar içinde (ss. 20-35). İmak.
• Şimşek, T. (2007). Çocuk edebiyatı (4. baskı). Suna.
• Şimşek, T., Yalçın, F.,& Yakar, Y. (2011). Çocuk ve edebiyat. Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı içinde (ss. 11-41). Grafiker.
• Şirin, M. (2021). Yazarak yaşadım Kemalettin Tuğcu kitabı. Muhit Kitap.
• Tanç, N. (2013). Alımlama estetiği ışığında Hüsn ü Aşk’ın tahlil ve tenkidi (Tez No. 333716) [Doktora tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• TDK. (2009). Türkçe sözlük (10. baskı). Türk Dil Kurumu.
• Thomson, J. (1987). Understanding teenager reading. melbourne reading processes and the teaching of literature methuen. Co.
• Türkyılmaz, M., Can, R.,& Karadeniz, A. (2010). Alımlama estetiği ve okur merkezli yaklaşımın eski edebiyat eğitimine uygulanması. Ahmet Keleşoğlu Educatıon Faculty, (29), 153-172. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/bekirsakir.konyali/139215/OKUR%20MERKEZL%C4%B0.pdf
• Tüzel, S.,& Kurudayıoğlu, M. (2013). Alımlama estetiği kuramı doğrultusunda okurun beklenti ufkunun tespit edilmesi üzerine uygulamalı bir çalışma. Mustafa Kemal Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 101-123.
• Ulusoy, K.,& Arslan, A. (2014). Değerli bir kavram olarak “değer ve değerler eğitimi”. farklı yönleriyle değerler eğitimi. Pegem.
• Yaman, E. (2016). Değerler eğitimi- eğitimde yeni ufuklar (4. baskı). Akçağ.
• Yıldırım, A.,& Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yıldırım, Y. (2022). Türk milli kültüründe değerler ve değerler eğitimi. Sakarya Üniversitesi Türk Akademi Dergisi, 1(1), 15-27.
• Yüce, S. (2016). Edebiyatta gerçekçilik ve alımlama. Söylem Filoloji Dergisi, 1(2), 105-117.