Investigation of Prospective Turkish Teachers Digital Reading Self-Efficacy

Yıl 2025, Sayı: 103, 427 - 443, 10.09.2025

Nurullah Aykaç , Fatih Kamçı , Necmeddin Berk Hamidi

Öz

Developments in today's technology have caused traditional habits and practices to change in the field of reading, as in every field. In this direction, with digital tools taking up a large place in our daily lives, digital tools such as computers, smartphones and computers have become more preferred for the act of reading. In this study, it was aimed to determine the level of digital reading self-efficacy perception of prospective Turkish teachers and to examine the differentiation of this perception level according to socio-demographic variables. In this study, descriptive survey research model, one of the quantitative research approaches, was used. The population of the study consists of prospective Turkish teachers and the sample consists of 165 prospective teachers selected by convenient sampling from non-probability sampling methods. “The Digital Reading Self-Efficacy Scale” developed by Akkaya and Çıvğın (2020) was used as a data collection tool in the study. The data were analyzed using Jamovi (v2.4.11), JASP (v0.18.1.0) and SPSS (v25) software and the statistical significance level was set at .05. P-values below this level are considered statistically significant. According to the results of the research, it was seen that the perception levels of prospective teachers' digital reading self-efficacy perception regarding gender, daily internet usage time, reading preference, digital reading time and reading habits had statistically significant differences. However, it was determined that the digital reading self-efficacy perception of prospective teachers did not have a statistically significant difference according to their reading preferences.

Anahtar Kelimeler

Turkish education , Digital reading , Self-efficacy , Reading skills

TÜRKÇE ÖĞRETMENİ ADAYLARININ DİJİTAL OKUMA ÖZ YETERLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Öz

Günümüz teknolojisindeki gelişmeler her alanda olduğu gibi okuma alanında da geleneksel alışkanlıkların ve uygulamaların farklılaşmasına neden olmuştur. Bu doğrultuda dijital araçların günlük yaşamımızda çokça yer almasıyla okuma eylemi için bilgisayar, akıllı telefon ve bilgisayar gibi dijital araçlar daha çok tercih edilmeye başlanmıştır. Bu araştırmada, Türkçe öğretmeni adaylarının dijital okuma öz yeterlik algı düzeylerinin belirlenerek bu algı düzeyinin sosyo demografik değişkenlere göre farklılaşmasının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada nicel araştırma yaklaşımlarından betimsel tarama araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evreni Türkçe öğretmen adaylarından oluşmakta olup örneklemi ise olasılıksız olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme ile seçilen 165 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Akkaya ve Çıvğın (2020) tarafından geliştirilen “Dijital Okuma Öz Yeterlilik Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmadaki verilerin analizi Jamovi (v2.4.11), JASP (v0.18.1.0) ve SPSS (v25) yazılımları kullanılarak gerçekleştirilmiş ve istatistiksel anlamlılık düzeyi .05 olarak belirlenmiştir. Bu düzeyin altındaki p-değerleri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının dijital okuma öz yeterlik algısının cinsiyet, günlük internet kullanım süresi, okuma tercihi, dijital okuma süresi ve okuma alışkanlığına ilişkin algı düzeylerinin istatistiksel olarak anlamlı farklılığa sahip olduğu görülmüştür. Ancak öğretmen adaylarının dijital okuma öz yeterlik algısının okuma tercihine göre ise istatistiksel olarak anlamlı farklılığa sahip olmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi , Dijital okuma , Öz yeterlik , Okuma becerisi

Kaynakça

• Akkaya, N., & Çıvğın, H. (2020). Dijital okuma öz yeterlilik ölçeği: Geçerlik güvenirlik çalışması. F.Güneş & A.D. Işık (Eds.) Girişimcilik ve yenilikçilik içinde (ss.20-29). Sınırsız Eğitim Araştırmaları.
• Akyol H. (2013). Programa uygun Türkçe Öğretim yöntemleri. Pegem Akademi.
• Altunkaya, H., & Doğar, B. (2018, 13-15 Eylül). Öğretmen adaylarının kitap okuma kültür, [Sözlü bildiri]. II. Uluslararası Eğitim Araştırmaları ve Öğretmen Eğitimi Kongresi, Aydın.
• American Library Association [ALA] (1978). Book reading and library usage: A study of habits and perceptions. Gallup.
• Arunkumar, K., & Premalatha, T. (2021). Social media: Do the prospective teachers use it with awareness? Manager’s Journal of Educational Technology, 18 (3), 54–62. https://doi.org/10.26634/jet.18.3.18277
• Bağcı Ayrancı, B., & Süğümlü, Ü. (2021). Dijital okuma. F.S. Kırmızı (Ed.) Dijital dönüşümde Türkçe öğretimi içinde (ss.161-175). Anı.
• Batluralkız, Ç., & Karakuş Tayşi, E. (2021). Basılı ve dijital ortamlarda ortaokul öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerinin karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(4), 1039-1050. https://doi.org/10.16916/aded.830865 Bircan, İ., & Tekin, M. (2019). Türkiye’de okuma alışkanlığının azalması sorunu ve çözüm yolları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi (JFES), 22(1), s.393-410. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000883
• Bodomo, A., Lam, M., & Lee, C. (2006). Some students still read books in the 21st century: A study of user preferences for print and electronic libraries. The Reading Matrix, 3(3), 34-49. https://www.readingmatrix.com/archive
• Bozkurt, A., & Bozkaya, M. (2013). Etkileşimli e-kitap: Dünü, bugünü ve yarını. Akademik Bilişim, 23, 375-381. https://ab.org.tr/ab13/kitap/eski/125.pdf
• Bulut, B., & Karasakaloğlu, N. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuma eğilimleri ile okuma ilgileri arasındaki ilişki. Eğitim Araştırmaları, 135. http://www.eyuder.org/Download/IcerikDokumanlari/EgitimArastirmalari2019T.pdf# page=136
• Clinton, V. (2019). Reading from paper compared to screens: A systematic review and meta‐analysis. Journal of research in reading, 42(2), 288-325. https://doi.org/10.1111/1467-9817.12269
• Çetin, S. A. (2022). Dijital ortamlarda okuduğunu anlama becerisini geliştirme. Anı.
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş çocuk yazını yazın eğitimine atılan ilk adım. Tudem.
• Doğan Polat, H. (2018). Eğitimcilerin kâğıttan okuma ve ekran okuma ile kalemle yazma, klavyeyle yazma ve elektronik kalemle yazmaya ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Tez No. 519338) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Erkan, S. S. Ş., Dağal, A. B., & Tezcan, Ö. (2015). Öğretmen adaylarının yazılı ve dijital okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (2), 122-134. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/562586
• Erkan, S. S. Ş., & Dağal, A. B. (2016). Öğretmen adaylarının dijital okuma, yazma ve sunum hazırlama becerileri hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(1), 131-144. https://doi.org/10.21733/ibad.373767
• Erya, W. I., & Pustika, R. (2021). Students’ perception towards the use of webtoon to improve reading comprehension skill. Journal of English Language Teaching and Learning, 2(1), 51-56. http://jim.teknokrat.ac.id/index.php/english-language-teaching/index
• Goldman, S. R. (2024). Reading is complex: Implications for research and practice. Edecational Psychologist, (59), 4. https://doi.org/10.1080/00461520.2024.2418062
• Griethuijsen, R. A. L. F., Eijck, M. W., Haste, H., Brok, P. J., Skinner, N. C., Mansour, N., et al. (2014). Global patterns in students’ views of science and interest in science. Research in Science Education, 45(4), 581–603. https://doi.org/10.1007/s11165-014-9438-6
• Gürcan, H.İ. (1996). Okuma alışkanlığı ile kitap yayımcılığının kültürel iletişim ve teknolojisine bağlı sorunları karşısında Türkiye koşulları temelinde bir model önerisi (Tez No. 51386) [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Güzel, A., & Elkıran, Y. M. (2021). Türkçe öğretmeni adaylarının internet tabanlı okuma motivasyonu ve etkileşim ile mobil öğrenme tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 324-341. https://doi.org/10.29000/rumelide.996583
• Hattan, C., & Kendeou, P. (2024). Expanding the science of reading: Contributions from educational psychology. Educational Psychologist, 59(4), 217-232. https://doi.org/10.1080/00461520.2024.2418048 Isik, A. D. (2023). Reading environment and fluent reading skills. Pedagogical Research, 8(1). https://doi.org/10.29333/pr/12723
• Kakırman Yıldız, A. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığı kazanmasında rol model olarak aile. Mavi Atlas, (7), s.95-112. https://doi.org/10.18795/ma.94919
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik.
• Karatay, H. (2022). Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Pegem Akademi.
• Katrancı, M. (2015). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin kitap okuma motivasyonu ve yazma motivasyonlarının incelenmesi. International Journal of Language Academy, 3(1), s.57-72. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.196
• Kaya, M., & Kardaş, M.N. (2023). Karma metinlerin ortaokul öğrencilerinin okuma tutumları ve okur öz algılarına etkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (34), 525-542. https://doi.org/10.29000/rumelide.1317078
• Kaya Özgül, B. (2023). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital okuma ve yazmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 1162-1214. https://doi.org/10.29299/kefad.1226615
• Kemiksiz, Ö. (2022). Attitudes of turkish language teaching and primary education pre-service teachers towards digital reading. International Technology and Education Journal, 6(1), 59-75.
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford.
• Kuşdemir, Y., Bulut, P., & Uzun, E. B. (2020). Okuma kültürü üzerine bir inceleme: öğretmen adayları örneği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(21), 74-95.
• Li, Y., & Yan, L. (2024). Which reading comprehension is better? A meta-analysis of the effect of paper versus digital reading in recent 20 years. Telematics and Informatics Reports, 14, 100142. https://doi.org/10.1016/j.teler.2024.100142
• Liao, S., Yu, L., Kruger, J. L., & Reichle, E. D. (2024). Dynamic reading in a digital age: new insights on cognition. Trends in Cognitive Sciences, 28(1), 43-55. https://doi.org/10.1016/j.tics.2023.08.002
• Mangen, A., Walgermo, B. R., & Brønnick, K. (2013). Reading linear texts on paper versus computer screen: Effects on reading comprehension. International Journal of Educational Research, 58, 61-68. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2012.12.002
• Odabaş, H., Odabaş, Z. Y., & Sevmez, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde dijital/e-kitap okuma kültürü: Selçuk Üniversitesi örneği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(1), 139-171. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2018.58.1.8
• Salvucci, S., Walter, E., Conley, V., Fink, S., & Saba, M. (1997). Measurement Error Studies at the National Center for Education Statistics. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED410313.pdf [Erişim Tarihi: 17.14.2025]
• Sarıkaya, B. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital okuryazarlık durumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Journal Of International Social Research, 12(62). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED410313.pdf
• Schwabe, A., Lind, F., Kosch, L., & Boomgaarden, H. G. (2022). No negative effects of reading on screen on comprehension of narrative texts compared to print: A meta-analysis. Media Psychology, 25(6), 779-796. https://doi.org/10.1080/15213269.2022.2070216
• Sever, S. (2019). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. Tudem Yayın Grubu.
• Shimray, S. R., Keerti, C., & Ramaiah, C. K. (2015). An overview of mobile reading habits. DESIDOC Journal of Library & Information Technology, 35(5), 343-354.
• Singer Trakhman, L. M., Alexander, P. A., & Sun, Y. (2023). The effects of processing multimodal texts in print and digitally on comprehension and calibration. The Journal of Experimental Education, 91(4), 599-620. https://doi.org/10.1080/00220973.2022.2092831
• Singer, L. M., & Alexander, P. A. (2017). Reading across mediums: Effects of reading digital and print texts on comprehension and calibration. The journal of experimental education, 85(1), 155-172. https://doi.org/10.1080/00220973.2016.1143794
• Şahenk Erkan, S,S., Balaban Dağal, A., & Apak Tezcan, A. (2015). Öğretmen adaylarının yazılı ve dijital okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 122-134. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/562586
• Şata, M. (2020). Nicel araştırma yaklaşımları. E. Oğuz. (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (ss. 77-90). Eğiten Kitap.
• Şengül Bircan, T. (2024). “Tarih öğretmen adaylarının “dijital okuma” tutumu üzerine bir inceleme”, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, (Issn:2630-631X) 10(4), 590-596. https://doi.org/10.5281/zenodo.13083541
• Tegmark, M., Alatalo, T., Vinterek, M., & Winberg, M. (2022). What motivates students to read at school? Student views on reading practices in middle and lower‐secondary school. Journal of Research in Reading, 45(1), 100-118. https://doi.org/10.1111/1467-9817.12386
• Tiryaki, E. N., & Karakuş, O. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital uygulama aracılığıyla okuduğunu anlama becerisinin incelenmesi. Journal of Advanced Education Studies, 1(1), 1-11.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (1998). Türkçe sözlük (9. Baskı). Türk Dil Kurumu.
• Ulu, H., & Zelzele, E. B. (2018). Öğretmen adaylarının ekran okuma öz yeterlik algılarının incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2608-2628.
• Vargas, C., Altamura, L., Blanco-Gandía, M. C., Gil, L., Mañá, A., Montagud, S., & Salmerón, L. (2024). Print and digital reading habits and comprehension in children with and without special education needs. Research in Developmental Disabilities, 146, 104675. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2024.104675
• Yalçıntaş, E., Kartal, H., & Turhan, C. (2023). “Okuma kültürü dijital okuma farkındalık programının” özel eğitim ve sınıf öğretmeni adayları üzerindeki etkisi. TEBD, 21(3), 1288-1314. https://doi.org/10.37217/tebd.1239941
• Yıldız, N., & Keskin, H. (2016). Ergenlik dönemindeki öğrencilerin dijital ve matbu okumaya karşı tutumlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 344-361. https://doi.org/10.17860/efd.82485
• Yılmaz, B. (2008, 24-25 Mayıs). Çocuklarda okuma kültürünü geliştirmede ebeveyn ve öğretmenin rolü [Sözlü bildiri]. Çocuk ve Okuma Kültürü Sempozyumu, Ankara.