ÖĞRETMEN ADAYLARININ EĞİTİM PROGRAMI OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Sayı: 104, 129 - 145

Mustafa Köroğlu , Ahmet Balcı

https://doi.org/10.17753/sosekev.1628795

Öz

Bu araştırmanın amacı, eğitim fakültesinde öğrenim gören öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlık düzeylerini belirlemek ve bu düzeyleri cinsiyet, sınıf düzeyi, öğrenim görülen bölüm, akademik başarı ve eğitim programı okuryazarlığı dersini alıp almama değişkenleri açısından incelemektir. Nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeline göre tasarlanan çalışmanın grubunu, bir eğitim fakültesinde öğrenim gören 254 üçüncü ve dördüncü sınıf öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu ve Bolat (2017) tarafından geliştirilen “Eğitim Programı Okuryazarlığı Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistiklerin yanı sıra Mann Whitney U ve Kruskal Wallis testleri gibi non-parametrik testlerden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlık düzeylerinin genel olarak yüksek olduğu, ancak “okuma” boyutundaki puan ortalamalarının (x̄=3,235) “yazma” boyutundaki puan ortalamalarından (x̄=2,236) daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının program okuryazarlık düzeylerinin cinsiyet, sınıf düzeyi, akademik başarı ve ilgili dersi alıp almama durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur. Bununla birlikte, öğrenim görülen bölüme göre hem okuma hem de yazma boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu ve en yüksek puan ortalamasına Özel Eğitim Öğretmenliği bölümünün sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda, öğretmen yetiştirme programlarında yazma becerilerini geliştirecek uygulamalı derslere daha fazla yer verilmesi ve Program Geliştirme dersinin zorunlu hale getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim programı okuryazarlığı , Öğretmen adayı , Okuryazarlık

Examining the Education Program Literacy Levels of Teacher Candidates

Öz

The purpose of this study is to determine the curriculum literacy levels of pre-service teachers studying at a faculty of education and to examine these levels in terms of various variables such as gender, grade level, department, academic achievement, and whether they have taken a course on curriculum literacy. The study, designed according to the survey model, one of the quantitative research methods, included 254 third and fourth-grade pre-service teachers. A Personal Information Form and the "Curriculum Literacy Scale" developed by Bolat (2017) were used as data collection tools. In the data analysis, in addition to descriptive statistics, non-parametric tests such as the Mann-Whitney U and Kruskal-Wallis tests were utilized. The results of the study indicated that the pre-service teachers' curriculum literacy levels were generally high, but the mean scores in the "reading" dimension (x̄=3.235) were higher than those in the "writing" dimension (x̄=2.236). It was found that the curriculum literacy levels of pre-service teachers did not differ significantly based on gender, grade level, academic achievement, or their enrollment in the relevant course. However, a significant difference was found according to their department of study in both reading and writing dimensions, with the Special Education department having the highest mean scores. Based on these findings, it is recommended to include more practical courses that will improve writing skills in teacher training programs and to make the Curriculum Development course compulsory.

Anahtar Kelimeler

Curriculum literacy , Teacher candidate , Literacy

Kaynakça

• Akyıldız, S. (2020). Eğitim programı okuryazarlığı kavramının kavramsal yönden analizi: Bir ölçek geliştirme çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 315–332. https://doi.org/10.17755/esosder.554205
• Aslan, S. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin program okuryazarlık düzeyleri (Tez No. 516831). [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aslan, S., & Gürlen, E. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin program okuryazarlık düzeyleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 171-186. https://doi.org/0.29299/kefad.2018.20.01.006
• Atik, S., & Aykaç, N. (2017). 2009 ve 2015 Türkçe öğretim programlarının eğitim programı ögeleri açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 586-607.
• Baş, G. (2013). Öğretmenlerin eğitim programı tasarım yaklaşımı tercih ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 965-992.
• Baş, M., & Sarıgöz, O. (2018). Determining the readiness levels of preservice teachers towards mobile learning in classroom management. Educational Research and Reviews, 13(10), 382-390. https://doi.org/10.5897/ERR2018.3523
• Bolat, Y. (2017). Eğitim programı okuryazarlığı kavramı ve eğitim programı okuryazarlığı ölçeği. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2(18), 121-138. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.
• Boncuk, A. (2021). Öğretmenlerin program okuryazarlık düzeylerinin, öğretim programına bağlılık düzeyleri üzerine etkisinin incelenmesi. Anatolian Turk Education Journal, 3(1), 88-108.
• Cresswell, J. W., & Cresswell, J. D. (2018). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5th ed.). Sage.
• Cresswell, J. W. (2019). Eğitim araştırmaları: nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev. Ed.) (4. basımdan çeviri). Edam.
• Çetinkaya, S., & Tabak, S. (2019). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlık yeterlilikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 296–309. https://doi.org/10.7822/omuefd.535482
• Demirel, Ö. (2017). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme (10. baskı). Pegem.
• Dilek, Ç. (2020). Öğretmen Adaylarının Program Okuryazarlık Düzeyleri ile Pedagojik Bilgi ve Beceri Düzeylerinin İncelenmesi (Tez No. 641676) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dodge, D. T. (2004). Early childhood curriculum models. Child Care Information Exchange, 155, 71–78. https://ccie-catalog.s3.amazonaws.com/library/5015571.pdf
• Duran, A. (2023). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(6), 207-218. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1364685
• Eisner, E. (2002). The educational imagination: On the design and evaluation of school programs. (3rd ed.). Merrill Prentice Hall.
• Ekinci, A. (2010). Aday öğretmenlerin iş başında yetiştirilmesinde okul müdürlerinin rolü. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(5), 63–77.
• Erdamar, F., & Akpınar, B. (2021). Yönetici perspektifinden sınıf öğretmenlerinin program okuryazarlık becerilerinin analizi. Tarih Okulu Dergisi, 14(52), 1861-1884. http://dx.doi.org/10.29228/joh.49301
• Erdem, C., & Eğmir, E. (2018). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlığı düzeyleri. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 20(2), 123-138. https://doi.org/10.32709/akusosbil.428727
• Erişen, Y. (1998). Program geliştirme modelleri üzerine bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(1), 79-97.
• Ertürk, S. (2013). Eğitimde program geliştirme. Edge.
• Goodfellow, R. (2011). Literacy, literacies and the digital in higher education. Teaching in Higher Education, 16(1), 131-144.
• Gömleksiz, M. N., & Erdem, Ş. (2018). Eğitim fakültesi ve pfe programına kayıtlı öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlığına ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 73, 507-529. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7964
• Gülpek, U. (2020). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının program okuryazarlık ve beden eğitimi öğretim yeterliliği düzeylerinin incelenmesi (Tez No. 627563) [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gültekin, M. (2017) Program geliştirmeye ilişkin temel kavramlar. Behçet Oral & Taha Yazar (Ed.). Eğitimde program geliştirme ve değerlendirme. Pegem.
• Hacıoğlu, F., & Alkan, C. (1997). Öğretmenlik uygulamaları. Alkım.
• Hatch, J. A. (2019). From theory to curriculum: Developmental theory and its relationship to curriculum and instruction in early childhood education. In J. J. Mueller (Eds.), Curriculum in early childhood education (pp. 51–63). Routledge.
• Işıkgöz, M. E. (2022). Analysis of the predictors affecting curriculum literacy levels of physical education teacher candidates. The Journal of International Education Science, 9(31), 21-37. http://dx.doi.org/10.29228/INESJOURNAL.62595
• Kahramanoğlu, R. (2019). Öğretmenlerin öğretim programı okuryazarlığına yönelik yeterlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Journal of International Social Research, 12(65). http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3495
• Kana, F., Aşcı, E., Zorlu Kana, H., & Elkıran, Y. M. (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının eğitim programı okuryazarlık düzeyleri. The Journal of Academic Social Science, 6(80), 233-245. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.14202
• Karaman, P., & Bakaç, E. (2018). Öğretmenlerin eğitim programı yaklaşımı tercihlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 304-320.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (35. baskı). Nobel.
• Kawata, A. P. (Ed.). (2020). Program development. National Minority Aids Council.
• Keskin, A. (2020). Öğretmenlerin Öğretim programı okuryazarlık düzeylerine yönelik algılarının belirlenmesi (Tez No. 618850) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kızılaslan Tunçer, B., & Şahin, Ç. (2019). Öğretmen Adaylarının Eğitim Programına İlişkin Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 247-260. https://doi.org/10.17556/erziefd.511367
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford.
• Korucuk, M., & Özlü, M. (2019). Spor eğitimi alan öğrencilerin eğitim programı okuryazarlıklarının değerlendirilmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(2), 456-475. https://doi.org/10.38021asbid.1257305
• Marsh, C.J., & Willis, G. (2007). Curriculum: Alternative approaches, ongoing issues (4th ed.). Pearson.
• McLachlan Edwards, S., Fleer, M., & McLachlan, C. (2010). Early childhood curriculum. Cambridge University.
• MEB (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. MEB.
• Meyers, N., & Nulty, D. (2009). How to use (five) curriculum design principles to align authentic learning environments, assessment, students’ approaches to thinking and learning outcomes. Assessment and Evaluation in Higher Education, 34(5), 565-577. http://dx.doi.org/10.1080/02602930802226502
• Moon, T. R., & Park, S. (2016). Fidelity of intervention of English/ language arts elementary curriculum for gifted students: an exploratory investigation in different service delivery models. Journal for the Education of the Gifted, 39(1), 62–79. https://doi.org/10.1177/0162353215624161
• Nsibande, R. N., & Modiba, M. M. (2012). “I just do as expected”. Teachers’ implementation of Continuous Assessment and challenges to curriculum literacy. Research Papers in Education, 27(5), 629–645. https://doi.org/10.1080/02671522.2011.560961
• OECD. (2016). Supporting teacher professionalism: Insights from TALIS 2013. Andy Hargreaves Ornstein, AC., Hunkins, FP. (2017). Curriculum foundations, principles, and issues global edition. Pearson Education.
• Örten, D., & Erginer, E. (2016). Türkiye’de eğitimde program geliştirme alanındaki öncü akademisyenlerin eğitimde program geliştirmeye ilişkin metaforik algıları. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(11), 387-414.
• Özen, F., & Hendekçi, E. A. (2016). Türkiye’de eğitim denetimi alanında 2005- 2015 yılları arasında yayımlanan makale ve tezlerin betimsel analizi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(11), 619-650.
• Özer, B., & Alkan, S. (2017). AB ve Türkiye öğretmen yetiştirme programlarının karşılaştırmalısı ve Türkiye için bir model önerisi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-95.
• Özkan, H. H. (2016). An analysis of teachers’ opinions about their knowledge of curriculum terms awareness. Universal Journal of Educational Research, 4(7), 1601-1613.
• Punch, K. F. (2013). Introduction to social research: Quantitative and qualitative approaches (3rd ed.). Sage.
• Remillard, J.T. (2005). Examining key concepts in research on teachers' use of mathematics curricula. Review of Educational Research, 75(2), 211-246.
• Sarıca, R. (2021). Öğretmenlerin eğitim programı okuryazarlıkları uzerine bir calışma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 132-170. https://doi.org/10.29299/kefad.776214
• Sarigöz, O., & Bolat, Y. (2018). Examination of the Competencies of the Pre-Service Teachers Studying at the Education Faculties about the Educational Program Literacy. International Journal of Educational Administration and Policy Studies, 10(9), 103-110.
• Scarino, A. (2005). Introspection and retrospection as windows on teacher knowledge, values and ethical dispositions. In D. J. Tedick (Ed.), Second language teacher education: International perspectives (p 33-52). Lawrence Erlbaum.
• Sivrikaya, T., & Karabulut, H.A. (2023). Özel eğitim öğretmenlerinin ve özel eğitim öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 1851-1888. https://doi.org/10.29299/kefad.1206403
• Stabback, P. (2016). What makes a quality curriculum? Current and Critical Issues in Curriculum and Learning, 2, 1-41.
• Süral, S., & Dedebali, N. C. (2018). A study of curriculum literacy and information literacy levels of teacher candidates in department of social sciences education. European Journal of Educational Research, 7(2), 303-317. https://doi.org/10.12973/eu-jer.7.2.303
• Şahin, A. İ., & Tekkol, İ. A. (2023). Sınıf öğretmeni adaylarının eğitim programı okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 9(1), 1-12.
• Taylor, W. M. (2016). From effective curricula toward effective curriculum use. Journal for Research in Mathematics Education, 47(5), 440-453. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.47.5.0440
• Teddlie, C., & Tashakkori, A. (2009). Mixed methods research for the social sciences. Sage.
• Tonbul, Y. (2017). Role of institutes of social sciences in enhancing the quality of postgraduate education. Journal of Higher Education and Science, 7(1), 150-162.
• Tunçer, B. K., & Şahin, Ç. (2019). Öğretmen adaylarının eğitim programına ilişkin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 247–260. https://doi.org/10.17556/erziefd.511367
• Ustabulut, M. Y. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğreten eğitmenlerin eğitim programı okuryazarlık düzeyleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(3), 1235–1243. https://doi.org/10.18069/firatsbed.941957
• Wang, H., & Cheng, L. (2009). Factors affecting teachers' curriculum implementation. Linguistics Journal, 4(2), 135-166.
• Wiles, J., & Bondi, J. (2014). Curriculum development: A guide to practice. (9th ed.). Allyn & Bacon.
• Yakar, A. (2016). Model proposals of curriculum and ınstructional design on future education: Vital curriculum and vital instructional design. MSKU Journal of Education, 3(2), 1-15.
• YÖK (2018). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, (https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari) adresinden 08.08.2025 tarihinde erişilmiştir.