TÜRKİYE’NİN İHRACATÇI SEKTÖRLERİNDE ENDÜSTRİ İÇİ TİCARETİN PAYI: 1990-2017 DÖNEMİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 40 - 56, 04.10.2019

Meryem Özdemir , Levent Kösekahyaoğlu

Öz

Günümüzde
endüstri içi ticaret (EİT) her geçen gün daha da önem kazanmaktadır. 1960’lı
yıllar sonrasında dünya ticaretinde EİT’nin payının giderek artması nedeniyle,
ülkeler arası rekabet gücü kıyaslamalarında ve yeni dış ticaret kuramlarında
EİT kaynaklı yeni argümanlar ortaya konulmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin
1990-2017 döneminde gerçekleşen dış ticareti baz alınarak, ihracattaki payı en yüksek
20 sektörlerde EİT düzeyinin hesaplanması amaçlanmıştır. Bu amaçla, Türkiye’nin
seçilmiş sektörlerinin EİT seviyeleri Grubel-Lloyd endeksi kullanılarak
hesaplanmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular, incelenen 20 sektörden sadece 7
tanesinde EİT’nin yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. Sözü edilen
sektörler; motorlu kara taşıtları, traktörler, motosikletler (87 nolu ürün
grubu), demir ve çelik (72 nolu ürün grubu), demir ve çelikten eşya (73 nolu
ürün grubu), alüminyum ve alüminyumdan eşya (76 nolu ürün grubu), mobilyalar,
yatak takımları, aydınlatma cihazları (94 nolu ürün grubu), kauçuk ve kauçukta
eşya (40 nolu ürün grubu) ve pamuk, pamuk ipliğidir (52 nolu ürün grubu).

Anahtar Kelimeler

İhracat, Endüstri İçi Ticaret, Grubel-Lloyd Endeksi

Kaynakça

• Abd-el-Rahman, K., (1991), “Firms’ Competitive and National Comparative Advantages as Joint Determinants of Trade Composition”, Review of World Economics, 127(1), 83-97.
• Aydın, A. O., (2008), Endüstri-İçi Ticaret: Türkiye Üzerine Bir İnceleme, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Balassa, B., (1966). “Tariff Reductions and Trade in Manufactures Among the Industrial Countries”, The American Economic Review, 56(3), 466-473.
• Bedir, A. A., (2009), Uluslararası Ticarette Fiyata Dayalı Rekabet Gücü ile Endüstri İçi Ticaret Arasındaki İlişki: Türk İmalat Sanayi Örneği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Brulhart, M. (1998), “Economic geography, industry location and trade: the evidence”, The World Economy, 21(6), 775-801.
• Can, M. (2011), Türkiye’nin Bölge Ülkeleriyle Endüstri-İçi Ticaretinin Gelişimi: 1995- 2009, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Çepni, E., ve N. Köse, (2003), “Intra-Industry Trade Patterns of Turkey: A Panel Study”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(3), 13-28.
• Deviren, N. V. ve M. Karataş, (2007), “Türkiye İle Çin Halk Cumhuriyeti Arasındaki Endüstri-içi Ticaret”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 22(250), 16-31.
• Erün, G., (2010), “Türkiye ile AB, Gıda ve Canlı Hayvan Sektörü Dış Ticaretinde Endüstri-İçi Ticaret Analizi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2 (1), 71-78.
• Erk, N. ve Y. Tekgül, (2001), ‘‘Ekonomik Entegrasyon ve Endüstri-içi Ticaret: Türkiye-AB Ülkeleri Arasındaki Endüstri-içi Ticaretin Ölçülmesi ve Ticaret Tipinin Belirlenmesi”, içinde METU International Conference on Economics V.
• Greenaway, D., ve D. Milner, (1986), “The Economics of Intra-Industry Trade”, Basil Blackwell, Oxford.
• Grubel, H. G., (1975)., “Intra-Industry Trade”, The Theory and Measurement of International Trade in Differentiated Products, 71-117.
• Han, K. ve J. Lee. (2012), “FDI and Vertical Intra-Industry Trade between Korea and China”, Korea and the World Economy, 13 (1), 115-139.
• Hellvin, L., (1996), “Vertical Intra-Industry Trade Between China and OECD Countries”, OECD Development Technical Papers, 114, 1-37.
• Hu, X. ve Y. Ma. (1999), “International Intra-Industry Trade of China”, Weltwirtschaftliches Archiv, Kiel Institute for World Economics, 135 (1), 82-101.
• Kurul, Z., (2010), AB ve Gümrük Birliği’nin Endüstri-İçi Ticaret Üzerindeki Etkisi ve Endüstri-İçi Ticaretin Belirleyenleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kösekahyaoğlu, L., (2002). “Does Trade Liberalisation Matter?” : An Analysis of Intra-Industry Trade for Turkey and the EU”, Marmara Journal of European Studies, 10(1), 113-135.
• Küçükahmetoğlu, O., (2001), “Endüstri-içi Ticaret ve Türkiye”, Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 9(2), 129-153.
• Şahin, D., (2015), “Türk Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün Endüstri İçi Ticaretinin Statik Analizi: AB-15 Ülkeleri ile Karşılaştırma”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 49-66.
• Şenoğlu, D., (2003), Measuring Vertical and Horizontal Intra Industry Trade for Turkish Manufacturing Industry Over Time, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Şentürk, C., (2014), “Türkiye’nin Seçilmiş Ülkeler İle Endüstri İçi Ticaretinin Endeks Yöntemine Dayalı Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 207-230.
• Şimşek, N., (2005), “Türkiye’nin Yatay ve Dikey Endüstri-içi Dış Ticareti”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 43-62.
• Şimşek, N., (2008), Türkiye’nin Endüstri-İçi Dış Ticaretinin Analizi, Beta Yayınevi, İstanbul
• Stiglitz, J. E., (1987), The Causes and Consequences of the Dependence of Quality on Price.
• Vogiatzoglou, K., (2007), “Intra and Extra-EU Intra-Industry Trade in Greece: Trends, Determinants, and Structural Adjustment”, Journal of Economic and Social Research, 9(1), 19-54.
• Vona, S., (1991), “On The Measurement of Intra-Industry Trade: Some Further Thoughts”, Weltwirtschaftliches archiv, 127(4), 678-700.
• Xing, Y., (2007), “Foreign Direct Investment and China's Bilateral Intra-Industry Trade with Japan and The US”, Journal of Asian Economics, 18(4), 685-700.
• https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/disticaret.zul?param1=21&param2=0&sitcrev=0&isicrev=0&sayac=5802,(Erişim Tarihi: 01 Haziran 2019).
• https://www.ticaret.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 30 Haziran 2019).
• http://www.tim.org.tr/tr/ihracat-arastirma-raporlari-ekonomi-ve-dis-ticaret-raporlari.html, (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2019).
• http://www.tuik.gov.tr, (Erişim Tarihi: 01 Haziran 2019).