TÜRKİYE’DE DÖVİZ KURUNDAN ENFLASYONA GEÇİŞKENLİK ETKİSİ: 2005-2018 DÖNEMİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 110 - 126, 31.12.2019

Havva Benk , Levent Kösekahyaoğlu

Öz

Döviz kuru değişiklikleri enflasyon, ithalat
ve ihracat gibi birçok makroekonomik değişkeni etkileyen önemli bir faktördür.
Döviz kurundaki artışların ithal mal fiyatlarının yükselmesi kanalıyla yurtiçi
fiyatlar üzerinde enflasyonist bir baskı oluşturması, ‘döviz kuru geçiş etkisi’ veya ‘döviz
kuru geçişkenlik etkisi’ olarak adlandırılmaktadır. Döviz kuru ve enflasyon
oranlarının yüksek seyretmesi, ülkelerin fiyat istikrarı ve refahı üzerinde
olumsuz etkiler yaratmaktadır. İthal mal maliyetlerinin kurdaki dalgalanmalara
bağlı olarak değişmesi, yurt içi üretimde maliyet artışına yol açmakta ve
fiyatlar genel seviyesinin yükselmesi ile sonuçlanmaktadır. Kur artışı ihraç
mallarını yabancılar için nispi olarak ucuzlatsa da,  kur artışının neden olduğu enflasyon
ülkelerin rekabet gücünü olumsuz yönde etkilemektedir.

Türkiye’de
son dönemde döviz kurunda önemli artışların olması, bu artışların enflasyon
üzerinde bir geçiş etkisi bırakıp bırakmadığı konusunu önemli bir araştırma
alanı durumuna getirmiştir. Dolayısıyla, bu çalışma kapsamında 2005-2018 dönemi
aylık verileri kullanılarak Türkiye’de döviz kurundan enflasyona geçiş etkisi incelenmiştir.
Çalışmada, nominal döviz kuru (nominal TL/$), Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Üretici
Fiyat Endeksi (ÜFE) değişkenleri arasındaki nedensellik ilişkisi, VAR (Vektör Otoregresyon) modeli ve Granger nedensellik testi ile
analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre; döviz kuru ve TÜFE arasında
karşılıklı bir nedensellik ilişkisi ve döviz kurundan ÜFE’ye doğru ise tek
yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, elde edilen
ampirik bulgular Türkiye için ‘döviz kuru
geçişkenlik etkisi’ hipotezini desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru Geçişkenliği, ÜFE, TÜFE, Nominal Döviz Kuru, Vektör Otoregresyon (VAR) Analizi

Kaynakça

• Alptekin, V., Yılmaz, K. Ç. ve Taş, T., (2016), “Döviz Kurundan Fiyatlara Geçiş Etkisi: Türkiye Örneği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 1-9.
• Arat, K., (2003), Türkiye’de Optimum Döviz Kuru Rejimi Seçimi ve Döviz Kurlarından Fiyatlara Geçiş Etkisinin İncelenmesi, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Arbatlı, E. C., (2003), “Exchange Rate Pass-Through in Turkey: Looking for Asymmetries”, Central Bank Review, 3 (2), 85-124.
• Arı, A., (2010), “Dalgalanma Korkusu ve Döviz Kuru Geçiş Etkisi”, Journal of Yasar University, 17 (5), 2832‐2841.
• Arslaner, F., Kal, H., ve Arslaner N., (2014), “The Relationship Between Inflation Targeting and Exchange Rate Pass-Through in Turkey with a Model Averaging Approach", Working Paper 14/16, 1-54.
• Balamurali, N. ve Sivarajasingam, S., (2011), “Does Exchange Rate Cause Inflation in Sri Lanka? An Empirical Study”, Annual Academic Sessions, ISSN 2012-9912, 214-216.
• Campa, J. M. ve Goldberg, L. S., (2005), “Exchange Rate Pass-Through into Import Prices”, The Review of Economics and Statistics, 87(4), 679-690.
• Ca'zorzi, M., Hahn, E. ve Sanchez, M., (2007), “Exchange Rate Pass-Through in Emerging Markets”, ECB Working Paper Series No:739, 4-29.
• Çil Yavuz, N. (2015). Finansal Ekonometri, İstanbul: Der Yayınları:450.
• Dolores, R. M., (2009), “Exchange Rate Pass-Through in Central and East European Countries”, Eastern European Economics, 47 (4), 42-61.
• Durgun Kaygısız, A., (2018), “Döviz Kuru Dalgalanmalarının Enflasyon Üzerindeki Geçiş Etkisi: Türkiye Örneği”, International Review of Economics and Management, 6 (2), 117-137.
• Flamini, A., (2003), “CPI Inflation Targeting and Exchange Rate Pass‐Through”, Macroeconomics Series of Econ WPA, No. 306017.
• Goldberg, P. K. ve Knetter, M. M., (1996), “Goods Prices and Exchange Rates: What Have We Learned?”, NBER Working Paper No. 5862, 1-42.
• Isnowati, S. ve Setiawan, M. B., (2017), “Exchange Rate Pass-Through to Import Prices in Indonesia: Evidence Post Free Floating Exchange Rate”, International Journal of Economics and Financial Issues, 7 (1), 323-328.
• Ito, T. ve Sato, K., (2007), “Exchange Rate Pass-Through and Domestic Inflation: A Comparison Between East Asia and Latin American Countries”, RIETI Discussion Paper Series 07-E-040, 1-45.
• Kara, H. ve Öğünç, F., (2008), “Inflation Targeting and Exchange Rate Pass-Through: The Turkish Experience”, Emerging Markets Finance and Trade, 44 (6), 52–66.
• Korhonen, I. ve Wachtel, P., (2006), “A Note on Exchange Rate Pass-Through in CIS Countries”, Research in International Business and Finance, 20, 215-226.
• Korkmaz, S. ve Bayır, M., (2015), “Döviz Kuru Dalgalanmalarının Yurtiçi Fiyatlara Etkisi”, Niğde Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 8 (4), 69-85.
• Leigh, D. ve Rossi, M., (2002), “Exchange Rate Pass-Through in Turkey”, International Monetary Fund Working Paper No: WP/02/204, 1-18.
• Mccarthy, J., (2007), “Pass-Through of Exchange Rates and Import Prices to Domestic Inflation in Some Industrialized Economies”, Eastern Economic Journal, 33 (4), 511-537.
• Menon, J., (1996), “The Degree and Determinants of Exchange Rate Pass-Through: Market Structure”, Non-Tariff Barriers and Multinational Corporations, The Economic Journal, 106 (435), 434-444.
• Öner, H., (2011), “Döviz Kuru ve Enflasyon Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Uygulaması”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 343-358.
• Peker, O. ve Görmüş, Ş., (2008), “Türkiye'de Döviz Kurunun Enflasyonist Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (2), 187-202.
• Sheefeni, J. ve Ocran, M., (2014), “Exchange Rate Pass-Through to Domestic Prices in Namibya: SVAR Evidence”,Journal of Economic and Financial Sciences, 7 (1), 89-102.
• Studenmund, A.H. (2011). Using Econometrics A Practical Guide, USA: Pearson Education.
• Tarı, R. (2011). Ekonometri, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Villavicencio, A. L. ve Mignon, V., (2016), “Exchange Rate Pass-Through in Emerging Countries: Do the Inflation Environment, Monetary Policy Regime and Institutional Quality Matter?”, Document de Travail Working Paper, 18, 1-32.
• Volkan, A., Saatçioğlu, C. ve Korap, L., (2007), “Impact of Exchange Rate Changes on Domestic Inflation: The Turkish Experience”, Discussion Paper, (6), 1-10.
• Yang, J., (1997), “Exchange Rate Pass-Through in U.S. Manufacturing Industries”, The Review of Economics and Statistics, 97 (1), 95‐104.
• Yüncüler, Ç., (2011), “Pass-Through of External Factors into Price Indicator in Turkey”, Central Bank Review, 11, 71-84.