HIV ile Yaşayanların Toplumda Görünür Olma Durumları: Neden ve Sonuçlarıyla Nitel Bir Model

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 61 - 89, 30.06.2019

Emre Başcı

Öz

HIV pozitif (HIV+) bireylerin sayısı dünyada
ve Türkiye’de günbegün artış göstermektedir. AIDS’e neden olan ve hâlen kesin
bir tedavisi bulunamamış HIV virüsünü taşıyan bireylerin sosyal ve çalışma
hayatlarına ilişkin duygu, düşünce ve deneyimleri ve HIV+ bireyler hakkında toplumda var olan genel
algının özellikleri Sağlık Sosyolojisi
açısından önem arz etmektedir. Türkiye’de HIV/AIDS hastaları hakkında tıp
temelli birçok çalışma mevcutken bu konuya ilişkin yapılan sosyolojik
çalışmaların sınırlı sayıda olduğu görülmektedir. Bu alana ışık tutulması
yoluyla HIV virüsü ile yaşayan bireylerin sosyal ve psikolojik bağlamda
anlaşılması ve böylelikle alanyazına katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
Yürütülen saha araştırmasında HIV+ bireyler, bu bireylerin aile
yakınları/tanıdıkları ve HIV+ bireyler ile ilgilenen sağlık personeli mercek
altına alınmıştır. Temellendirilmiş kuram
metodolojisi ile yürütülen araştırmada HIV+ bireylerin hastalıklarına ilişkin toplumda
görünür olma durumları bütüncül ve çok yönlü bir biçimde okuyucuya
sunulmaktadır. Ortaya çıkan bulguların HIV+ bireylerin hayat kalitelerini
destekleyecek bir yol haritası çizilmesine katkı sağlaması umut edilmektedir.  

Anahtar Kelimeler

AIDS, HIV, Sağlık, Sosyoloji, Stigma, Türkiye

Kaynakça

• Abdool Karim, Q. (1998). Women and AIDS, the imperative for a gendered prognosis and preventive policy. Agenda, 39, 15-25.
• Aşar Brown, S. (2007). Toplumsal cinsiyetin HIV ile ilgili ayrımcılık ve damgalanmaya etkisi: Türkiye’den örnekler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Cambridge Dictionary. (2018). Stigma. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/English/stigma. (Erişim tarihi: 17.08.2018)
• CDC. (2018). HIV among gay and bisexual men. https://www.cdc.gov/hiv/group /msm/index.html. (Erişim tarihi: 23.08.2018)
• ECDC. (2016). Annual epidemiological report for 2016 HIV and AIDS. https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/documents/AER_for_2016-HIV-AIDS.pdf. (Erişim tarihi: 29.09.2018)
• Coughlan, E., Mindel, A. ve Estcourt, C. S. (2001). Male clients of female commercial sex workers: HIV, STDs and risk behaviour. International Journal of STD and AIDS, 12(10), 665–669.
• Crandall, C. S. ve Coleman, R. (1992). AIDS-related stigmatization and the disruption of social relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 9, 163–177.
• Crawford, A. M. (1996). Stigma associated with AIDS: A meta-analysis. Journal of Applied Social Psychology, 26(5), 398-416.
• Fife, B. L. ve Wright, E. R. (2000).The dimensionality of stigma: a comparison of its impact on the self of persons with HIV/AIDS and cancer. Journal of Health Social Behavior, 41(1), 50-67.
• Goffman, E. (1963). Stigma: notes on the management of spoiled identity. New Jersey: Prentice Hall.
• Gökengin, D., Oprea, C., Uysal, S., Begovac, J. (2016). The growing HIV epidemic in Central Europe: a neglected issue?. Journal of Virus Eradication, 2(3): 156-161.
• Gökengin, D. (2018). Türkiye’de HIV infeksiyonu: Hedefe ne kadar yakınız?. Klimik Dergisi, 31(1), 4-10.
• Gu, L. (2002). Health-China: Youngster puts a face on HIV/AIDS. International Press Service. http://www.aegis.com/news/ips/2002IP020107.html.
• Güven, S. (2014). Türkiye’de sağlık sosyolojisi çalışmaları. Sosyoloji Dergisi, 3(29), 127-153.
• Habertürk Gazetesi. (01/01/2018). Dicle Üniversitesi Hastanesi’nde yaşanan doğum skandalının ayrıntıları ortaya çıktı. https://www.haberturk.com/dicle-universitesi-hastanesinde-yasanan-dogum-skandalina-bashekimlik-sorusturma-baslatildi-1777845.
• Herek, G. M. (1999). AIDS and stigma. The American Behavioral Scientist, 42, 1106-1116.
• Holzomer, W. L. ve Uys, L. R. (2004). Managing AIDS stigma. Journal of Social Aspects of HIV/AIDS, 1(3), 165-174.
• Hossini, C. H., Tripodi, D., Rahhali, A. E., Bichara, M., Betito, D., Curtes, J. P., Verger, C. (2000). Knowledge and attitudes of health care professionals with respect to AIDS and the risk of occupational transmission of HIV in 2 Moroccan hospitals. Sante, 10(5), 315-321.
• Insideout Research (2003). Siyam’kela: A report of the fieldwork leading to the development of HIV/AIDS stigma indicators and guidelines. www.policyproject.com/pubs/countryreports / SA_Siyam_fieldwork.pd.
• Jillings, C. ve Alexus, L. (1991). The concept of stigma: timely, relevant, and possibly uncomfortable. Critical Care Nurse, 11(1), 62-64.
• Keeten, C. (1999). HIV stigma hinders disclosure. The Sowetan, January, 11.
• Kendall, P. L. ve Reader, G. G. (1972). Contributions of sociology to medicine. Handbook of medical sociology. (Ed: H. E. Freeman vd.). New Jersey: Prentice Hall, p. 1-22.
• Kır, T., Kılıç, S., Ogur, R., Uçar, M., Hasde, M. (2004). Ankara’daki iki askeri birlikte erlerde HIV/AIDS bilgi düzeyinin değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 3(5), 93- 102.
• Lieber, E., Li, L., Wu, Z., Rotheram-Borus, M. J., Guan, J., the National Institute of Mental Health (NIMH) Collaborative HIV Prevention Trial Group. (2006). AIDS and Behaviour, 10(5), 463-471.
• Link, B. G. ve Phelan, J. C. (2001). On stigma and its public health implications. www.stigmaconference.nih.gov/LinkPaper.htm.
• Mak, W. W. S., Mo, P. K. H., Cheung, R. Y. M., Woo, J., Cheung, F. M., Lee, D. (2006). Comparative Stigma of HIV/AIDS, SARS, and Tuberculosis in Hong Kong. Social Science & Medicine, 63(7), 1912-1922.
• Malcolm, A., Aggleton, P., Bronfman, M., Galvao, J., Mane, P., Verrall, J. (1998). HIV-related stigmatization and discrimination: Its forms and contexts. Critical Public Health, 8(4), 347-370.
• Oğuzkaya Artan, M., Güleser, G. N. (2006). Sağlık okulu öğrencilerinin HIV/AIDS, Hepatit B virüsü ve Hepatit C virüsü konusundaki bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi. Erciyes Tıp Dergisi, 28(3), 125-133.
• Oran, N. T. ve Şenuzun, F. (2008). Toplumda kırılması gereken bir zincir: HIV/AIDS stigması ve baş etme stratejileri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1−16.
• Öztürk, A. ve Kolutek, R. (2003). Kapadokya bölgesinde bulunan otellerde çalışanların AIDS konusundaki bilgi düzeyleri. Erciyes Tıp Dergisi, 25(2), 61-72.
• Parker, R. ve Aggleton, P. (2003). HIV and AIDS-related stigma and discrimination: a conceptual framework and implications for action. Social Science & Medicine, 57, 13-24.
• Phillips, M. (2002). The WPA programme, China. http://www.openthedoors.com/english/ global/ archive?CHINA.htm. (Erişim tarihi: 15.04.2018)
• Pozitif Yaşam Derneği. (23/08/2018). Türkiye’de HIV ile yaşayan kişilerin yaşadıkları hak ihlalleri raporu Ağustos 2008–Aralık 2009 dönemi. http://www.pozitifyasam.org/Content/Upload/Raporlar/Hak%20%C4% B0hlalleri%20Raporu%203.pdf.
• Ruwitch, J. (2002). China’s gay activists cheer new openness on AIDS. Reuters. http://wwwtravelandtranscendence.com/china-news.html+Ruwitch,+2002+stigma+HIV andhl= enandie = UTF-8.
• Saglikplatformu. (2018). Sigara içene ameliyat yok. http://www.saglikplatformu.com/haberler/ Ayrinti.asp?HaberNo=2416. (Erişim tarihi: 24.08.2018)
• Sontag, S. (2015). Metafor olarak hastalık: AIDS ve metaforları. (Çev: O. Akınhay). İstanbul: Can.
• Sowell, R. L., Lowenstein, A., Moneyham, L., Demi, A., Mizuno, Y., Seals, B. F. (1997). Resources, stigma, and patterns of disclosure in rural women with HIV infection. Public Health Nursing, 14(5), 302-312.
• UNAIDS. (2017). Trend of new infections. http://aidsinfo.unaids.org. (Erişim tarihi: 24.08.2018)
• UNAIDS. (2018). 2017 global HIV statistics. http://www.unaids.org/sites/default/files/media_ asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf. (Erişim tarihi: 18.08.2018)
• Van Brakel, W. H. (2006). Measuring health-related stigma—A literature review. Psychology, Health & Medicine, 11(3), 307-334.
• Visser, M. J., Makin, J. D. ve Lehobye, K. (2006). Stigmatizing attitudes of the community towards people living with HIV/AIDS. Journal of Community & Applied Social Psychology, 16, 42-58.