KADIN İŞGÜCÜNE KATILIM ORANI İLE DOĞURGANLIK HIZINDAKİ DEĞİŞİMİN SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNE ETKİSİ: PROJEKSİYON ANALİZİ

Yıl 2023, , 1104 - 1130, 30.05.2024

Bünyamin Toker Hasan Şahin

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1473426

Öz

Bu çalışmada öncelikle kadının işgücü piyasasındaki durumu ile doğurganlık hızı kavramı incelenmiş; AB, OECD ve BRICS üyesi ülkelerde 1990-2021 dönemi arasında kadın işgücüne katılım oranı ile doğurganlık hızları karşılaştırılmıştır. 2004-2021 döneminde Türkiye için her iki gösterge arasında Pearson Korelasyon testi yapılmış olup, kadın işgücüne katılım oranı ile doğurganlık hızı arasında %1 hata payı ile anlamlı, güçlü ve negatif yönlü bir ilişki gözlemlenmiştir. Çalışmanın devamında TÜİK’in 2018-2080 dönemini kapsayan nüfus projeksiyonu kullanılarak iki farklı senaryo oluşturulmuş ve sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesi aktif/pasif oranı üzerinden incelenmiştir. Birinci senaryoda doğurganlık hızı değişimi izlenerek diğer değişkenler sabit tutulmuştur. İkinci senaryoda ise ilk senaryodan farklı olarak hem kadınlarda hem de erkeklerde kayıt dışı istihdam oranının azalacağı, kadın işgücüne katılım oranının artarak 2080 yılında OECD ortalamasına yakınsayacağı ve kadın istihdamının azalan kayıt dışı istihdam oranı ile uyumlu olarak artacağı varsayılmıştır. İki farklı senaryoya göre projeksiyon analizi gerçekleştirilmiş ve Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin karşılaşabileceği riskler açığa çıkarılmıştır. Her iki analizde de temel doğurganlık hızlarında 2080’e kadar aktif/pasif oranının düşerek aktüeryal dengenin bozulduğu, buna karşın birinci senaryoda yüksek doğurganlık hızında aktif/pasif oranının nispeten düşük doğurganlık hızına göre daha yüksek olduğu (sırasıyla 1,06 ve 0,88) sonucuna ulaşılmıştır. İkinci senaryoda ise kadın işgücüne katılım oranının artması ve kayıt dışı istihdamın azalışı ile aktif/pasif oranının yüksek ve düşük doğurganlık hızlarında sırasıyla 1,21 ve 1,01 olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aktif/pasif oranı, doğurganlık hızı, kadın işgücüne katılım oranı, projeksiyon analizi

Kaynakça

• Becker, G. S. (1992). Fertility And The Economy. Journal of Population Economics, 5(3), 185-201. doi:10.1007/BF00172092
• Bernhardt, E. M. (1993). Fertility and Employment. European Sociological Review, 9(1), 25–42. doi:10.1093/oxfordjournals.esr.a036659
• BM Genel Kurulu. (1948). İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi. Paris: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu.
• Dayıoğlu, M., & Kırdar, M. (2010). Türkiye'de Kadınların İşgücüne Katılımında Belirleyici Etkenler ve Eğilimler. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Planlama Teşkilatı ve Dünya Bankası. https://documents1.worldbank.org/curated/en/403561468311115746/pdf/754670NWP0Box300Participation0Women.pdf adresinden alındı
• Gençtürk, Z. (2022). Türkiye'de Kadının İşgücüne Katılımını Etkileyen Faktörler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(43), 361-394.
• Hofmann, B., & Hohmeyer, K. (2013). Perceived Economic Uncertainty and Fertility: Evidence From a Labor Market Reform. Journal of Marriage and Family, 75(2), 503-521.
• İğdeli, A. (2019). Ekonomik Belirsizlik ve Doğurganlık Hızı Arasındaki İlişki: Türkiye İçin ARDL Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 359-381. doi:10.15869/itobiad.498632
• Kreyenfeld, M. (2005). Economic Uncertainty And Fertility Postponement: Evidence From German Panel Data. In Presentation Prepared for the Meeting of the Verein für Socialpolitik, Max Planck Institute for Demographic Research. Mayıs 2023 tarihinde https://www.demogr.mpg.de/papers/working/wp-2005-034.pdf adresinden alındı
• Kutlar, A., Erdem, E., & Aydın, F. F. (2012). Kadınların İşgücüne Katılması ile Doğurganlık, Boşanma ve Ücret Haddi Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir Araştırma. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, VII(1), 149-168. Mayıs 2023 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/40407 adresinden alındı
• Makal, A. (2002). Türkiye'de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1946-1963. Ankara, Türkiye: İmge Kitabevi Yayınları.
• OECD. (2023, Mayıs 23). Labour Force Statistics-LFS by sex and age - indicators. Haziran 1, 2023 tarihinde https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=lfs_sexage_i_r# adresinden alındı
• Psacharopoulos, G., & Tzannatos, Z. (1989). Female Labour Force Participation: An International Perspective. The World Bank Research Observer, 4(2), 187-201. doi:10.1093/wbro/4.2.187
• Semyonov, M. (1980). The Social Context of Women's Labor Force Participation: A Comparative Analysis. American Journal of Sociology, 86(3), 534-550. doi:10.1086/227280
• SGK. (2023, Mart). Aylık İstatistik Bültenleri. https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Aylik/42919466-593f-4600-937d-1f95c9e252e6 adresinden alındı
• SGK. (2024, Şubat). Aylık İstatistik Bültenleri. https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Aylik/42919466-593f-4600-937d-1f95c9e252e6 adresinden alındı
• Sobotka, T., Skirbekk, V., & Philipov, D. (2011). Economic Recession and Fertility in the Developed World. Population and Development Review, 37(2), 267–306. doi:10.1111/j.1728-4457.2011.00411.x
• TÜİK. (2018, Şubat 21). Nüfus Projeksiyonları, 2018-2080. Haziran 2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2018-2080-30567 adresinden alındı
• TÜİK. (2023, Mayıs 15). Doğum İstatistikleri, 2022. Mayıs 2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2022-49673 adresinden alındı
• TÜİK. (2023). İşgücü İstatistikleri Mikro Veri Seti 2022. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. Mayıs 2023 tarihinde https://www.tuik.gov.tr/media/microdata/pdf/isgucu.pdf adresinden alındı
• TÜİK. (2023, Mayıs). İşgücü İstatistikleri Veritabanı. Mayıs 2023 tarihinde alındı
• TÜİK. (2023, Mart 23). İşgücü İstatistikleri, 2022. Mayıs 2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2022-49390 adresinden alındı
• Worldbank. (2023, Mayıs 10). Fertility rate, total (births per woman). Mayıs 2023 tarihinde https://api.worldbank.org/v2/en/indicator/SP.DYN.TFRT.IN?downloadformat=excel adresinden alındı
• Worldbank. (2023, Nisan 25). Labor force participation rate, female (% of female population ages 15+) (modeled ILO estimate). Mayıs 2023 tarihinde https://api.worldbank.org/v2/en/indicator/SL.TLF.CACT.FE.ZS?downloadformat=excel adresinden alındı