ÇALIŞMA ORTAMINDA PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİNİN İŞ KAZASI, MESLEK HASTALIKLARI VE İŞLE İLGİLİ HASTALIKLARLA İLİŞKİSİ

Yıl 2018, Sayı: 14, 28 - 62, 31.12.2018

Fatma Kocabaş , Ufuk Aydın , Verda Canbey Özgüler , Mustafa Necmi İlhan , Seher Demirkaya Nihan Ak , Cansu Özbaş

https://doi.org/10.21441/sguz.2018.68

Cited By: 16

Öz

Psikososyal kökenli meslek hastalıkları işyerinde karşılaşılan risklerin sonucu olarak

ortaya çıkan, işçilerin verimliliğini, huzurunu ve sağlığını olumsuz yönde etkileyen

önemli bir sorun alanıdır. Bu durum çalışma barışını ve toplumu da olumsuz yönde

etkilemektedir.

Konunun psikolojik, hukuksal, sosyolojik ve ekonomik boyutları bulunmaktadır.

İş sağlığı ve güvenliği; işçileri, işverenleri, toplumu ve ülke ekonomisini yakından

ilgilendiren bir konu olmasına rağmen psikososyal kökenli meslek hastalıkları

literatürde oldukça sınırlı bir inceleme alanına sahiptir. Bu çalışmada öncelikle,

çalışma hayatının kendine has yapısı içinde ortaya çıkan psikososyal risk etmenleri

somut olarak ortaya konulacaktır. İzleyen aşamada, psikososyal risk etmenlerinden

kaynaklanan psikososyal kökenli meslek hastalıkları kavramı çerçevesinde

işçilerin bu konuda yaşadıkları sorunlar, geliştirilen anket formuna verilen cevaplar

doğrultusunda irdelenecektir. Ortaya çıkan sonuçların değerlendirilmesinden sonra

psikososyal kökenli meslek hastalıklarının işyeri, aile ve toplum boyutunda yarattığı

sorunlarla mücadele yöntemleri konusunda politikalar üretilebilmesi söz konusu

olacaktır. Bu konudaki önlemler alındıktan sonra işyeri düzeyinde psikososyal

risklere maruz kalan işçilerin kurumsal ve hukuksal düzenlemelerle desteklenmesi

yoluyla etkinlik ve verimliliğin arttırılabileceği ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu

çalışma konu ile ilgili tüm tarafl arda önemli ölçüde bir farkındalık artışı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı ve güvenliği, iş kazası, meslek hastalığı, psikososyal etmenler, meslek hastalıkları

Kaynakça

• Akarsu, H., Ayan, B., Çakmak, E., Doğan, B., Boz Eravcı, D., Karaman, E. ve Koçak, D. (2013). Meslek Hastalıkları-ÇASGEM. Ankara: Özyurt Matbaacılık.
• Akkurt, İ. (2014). Dünyada ve Ülkemizde Meslek Hastalıkları Tanı Sistemleri ve Yeni Bir Model Önerisi. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 51-52, 30-38.
• Akyalçın, L. (2016). İş Kazası ve Meslek Hastalığının Getirdiği Maliyetler, İşveren ve İşveren Vekilinin İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayın No: 3231.
• Alper, Y. (2015). Türk Sosyal Güvenlik Sistemi ve Sosyal Sigortalar Hukuku. (7.baskı). Bursa: Dora Yayınları.
• Arıcı, K. (2015). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bilir, N. (2013). Meslek Hastalıkları. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler İçin İş Sağlığı ve Güvenliği İşçi Eğitimi Programı, Eğitici El Kitabı (İş ve Sağlık Haklar ve Ödevler İş Güvenliği Meslek Hastalıkları). ÇASGEM. 121-163.
• Çağlayan, Ç. (2015). İşyeri Temsilcileri ve İşçiler İçin Meslek Hastalıkları Rehberi. İstanbul: Birleşik Metal İş Yayınları.
• ÇSGB (2011). Meslek Hastalıkları Rehberi 08.06.2017 tarihinde https://www.csgb. gov.tr/media/8910/0013_meslek_has_rehberi.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Dursun, S. (2017). Türkiye’de Buz Dağının Görünmeyen Yüzü: Meslek Hastalıkları. Türk Metal Dergisi, 211, 30-33.
• Evren, K. (2015). İş Sağlığı ve Güvenliği El Kitabı. Ankara: Seçkin Yayınları. Güzel, A., Okur, A.R. ve Caniklioğlu, N. (2016). Sosyal Güvenlik Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 1, (1), 21-36 17.03.2017 tarihinde http://saysad. org/downloads/makale2.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• ILO (2011). OSH Management System: A Tool for Continual Improvement, 02.11.2017 tarihinde http://www.ilo.org/safeday adresinden ulaşılmıştır.
• ILO (2016). Workplace Stress, 08.06.2017 tarihinde https://www.ilo.org/wcmsp5/ groups/public/---ed_protect/---protrav/---safework/documents/publication/ wcms_466547.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• ILO (2018). Work Statistics, 02.11.2017 tarihinde https://www.ilo.org/moscow/ areas-of-work/occupational-safety-and-health/WCMS_249278/lang--en/index.htm adresinden ulaşılmıştır.
• İlhan, M. N. (2016), Çalışma Yaşamında Psikososyal Risk Etmenleri. Halk Sağlığında Gündem, 05.05.2016 tarihinde http://hasuder.org.tr/hsg/?p=4009 adresinden ulaşılmıştır.
• İlhan, M. N. (2013). Psikososyal Risk Etmenleri. İş Sağlığı ve Güvenliği. (Ed. M.N. İlhan ve S. Sincar), (Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları), 20.08.2016 tarihinde http://docplayer.biz.tr/13529332-Unite-7-is-sagligive- guvenligi-icindekiler-doc-dr-mustafa-necmi-ilhan-hedefler-psikososyal-risketmenleri. html adresinden ulaşılmıştır.
• Kaba, C. ve Ünal, E. (2014). İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesinde 2009 yılında Meslek Hastalıkları Nedeniyle Tedavi Edilen Hastaların Hastalık Grupları ve Tedavi Maliyetlerine Göre İncelenmesi. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 51-52, 43-50.
• Kandemir, M. (2017). İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Boyutuyla Psikososyal Riskler, İstanbul, Legal Yayınları.
• Kılkış, İ. (2014). İş Sağlığı ve Güvenliği. Bursa: Dora Yayınları.
• Leino, T. (2013). Work-related Violance and its Associations with Psychological Health. People and Work Research Reports 98. Finnish Institute of Occupation Health.
• McDonald, P. ve Charlesworth, S. (2016). Workplace Sexual Harrassment at the Margins. Work Employment and Society, 30, (1), 118–134.
• Ocaktan, E. (2014). Meslek Hastalıkları. Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı. 02-05 Aralık. Ankara.
• Özkılıç, Ö. (2014), Risk Değerlendirmesi (Atex Direktifl eri-Patlayıcı Ortamlar- Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi Ve Etkilerinin Azaltılması-Kantitatif Risk Değerlendirme). Ankara: Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu Yayınları.
• Sarıbay, Ö. G. (2015). İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları. Ankara: Beta Yayınları.
• Sözer, A. N. (2015). Türk Sosyal Sigortalar Hukuku. (2.Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• TDK. (2018). 27.03.2018 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option= adresinden ulaşılmıştır.
• The World Health Report. (2002). 02.11.2017 tarihinde http://www.who.int/ whr/2002/en/whr02_en.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Tomas, K. (2013). İş Güvenliği. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler İçin İş Sağlığı ve Güvenliği İşçi Eğitimi Programı, Eğitici El Kitabı (İş ve Sağlık Haklar ve Ödevler İş Güvenliği Meslek Hastalıkları). ÇASGEM, 168-232.
• Tuncay, A. C. ve Ekmekçi, Ö. (2016). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri. (18. baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Tutkun, E. (2010). İş Kazaları ve İş Güvenliğinde Yeni Modeller. 11.05.2012 tarihinde http://www.harb-is.org.tr/public/UserFiles/ikym.ppt adresinden ulaşılmıştır.
• Türkkan, A. (2009). İşe Bağlı Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları ve Sosyo Ekonomik Eşitsizlikler. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 35(2), 101-106.
• Vartia, M. (1996). The Sources of Bullying-Psychological Work Environment and Organizational Climate. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 203-214.
• Vatansever, Ç. (2014). Risk Değerlendirmede Yeni Bir Boyut, Psikososyal Tehlike ve Riskler. Çalışma ve Toplum Dergisi, 117-138.
• WHO (2018). Working for Better Health, 20.03.2018 tarihinde http://www.who.int/ about-us/what-we-do/who-brochure adresinden ulaşılmıştır.
• Yıldız, N. A. (2013). İş ve Sağlık. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler İçin İş Sağlığı ve Güvenliği İşçi Eğitimi Programı, Eğitici El Kitabı (İş ve Sağlık Haklar ve Ödevler İş Güvenliği Meslek Hastalıkları), ÇASGEM, 45-76.
• Yılmaz, A. (2017). Sosyal Güvenlik Hukukunda İş Kazası Kavramı: Kıta Avrupası ve Anglosakson Hukuk Sistemlerinden Birer Örnek ile Türk Hukuku Karşılaştırması. Sosyal Güvence, 11, 107-127.
• Yüksel, H. (2016). Sosyal Güvenlik Hukuku. Bursa: Ekin Yayınları.
• Zaph, D., Knorz, C. ve Kulla, M. (1996). On the Relationship Between Mobbing Factors, and Job Content, Social Work Environment, and Health Outcomes. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 215-237.