OECD ÜLKELERİNİN SAĞLIK GÖSTERGELERİNE GÖRE KÜMELEME ANALİZİ SINIFLAMASI

Yıl 2021, Sayı: 19, 427 - 474, 31.12.2021

Aylin Alkaya Canan Alkaş

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1050881

Cited By: 2

Öz

Toplumların sağlık durumlarının analiz edilebilmesi ve sağlık durumlarındaki iyileşme ve kötüleşmelerin takibi için sağlık göstergelerinden faydalanılmaktadır. Sağlık göstergeleri, ülkelerin sağlık yönünden içinde bulundukları durumlarının incelenmesine katkı sağlamaktadır. Gelecekte izlenecek sağlık politikalarının belirlenmesinde ve sağlık alanında ne gibi gelişmeler sağlanması gerektiğine karar verilmesinde yol gösterici olmaktadır. Çalışmanın amacı sağlık göstergelerine göre Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkelerin sınıflamalarını yapmak ve OECD kurucu üyelerinden olan Türkiye’nin sınıflama içindeki yerini belirleyerek değerlendirmelerde bulunmaktır. Sağlık göstergelerine ait veriler Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü veri tabanından alınmıştır. Türkiye’nin yıllar itibariyle sağlık göstergesi ölçümleri Dünya Bankası ve OECD veri tabanından derlenmiştir. Ülkelerin sınıflamasında çok değişkenli istatistiksel analiz yöntemlerinden kümeleme analizi uygulanmıştır. Çalışmada yedi küme alınmıştır. Birinci kümede ABD, ikinci kümede Türkiye, üçüncü kümede Meksika, dördüncü kümede Litvanya, beşinci kümede Kore ile Japonya, altıncı kümede Kolombiya ve yedinci kümede diğer OECD üye ülkeleri sınıflanmıştır. Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye’nin kişi başına düşen sağlık harcaması, sağlıklı yaşam beklentisi, yaşam boyu anne ölüm riski, yeni doğan ölüm oranı, tıp doktoru sayısı, hemşire ve ebe sayısı, yatak sayısı alanlarında gelişmiş ülkelere kıyasla yetersiz olduğu belirlenmiştir. Bu göstergelere göre Türkiye’de sağlık alanında iyileştirici politikalar izlenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

: Sağlık göstergeleri, OECD ülkeleri, kümeleme analizi, Türkiye

Kaynakça

• Afifi A., May S., Donatello R. A. & Clark V. A. (2020). Practical Multivariate Analysis (6th ed.). Taylor & Francis Group. LLC.
• Aldenderfer, Mark S.& Blashfield, Roger K. (1984). Cluster Analysis. Sage University Papers Series. Quantitative Applications in the Social Sciences, 07-044.
• Alpar R. (2013). Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Detay Yayıncılık.
• Alptekin, N. (2014). Comparison of Turkey and European Union Countries’ Health Indicators by Using Fuzzy Clustering Analysis. International Journal of Business and Social Research, 4(10), 68-74.
• Alptekin, N. & Yeşilaydın, G. (2015). OECD Ülkelerinin Sağlık Göstergelerine göre Bulanık Kümeleme Analizi ile Sınıflandırılması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(4), 137-155.
• Altıntaş, T. (2012). Türkiye ve Avrupa Birliği'ne Üye Ülkelerin Sağlık Göstergeleri Açısından Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle Karşılaştırılması [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ashby, D. & Pharr, J. (2012). What is a Healthy Community? 1-8. https://digitalscholarship.unlv.edu/lincy_publications/4 adresinden Ağustos 02, 2020 tarihinde ulaşılmıştır.
• Barlin, F. S. (2010). Türkiye'de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Kalkınma Üzerine Etkileri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boz, C., Önder, E. & Taş, N. (2018). Comparison of Health Status Indicators with Multidimensional Scaling and The Multi Objective Optimization by Ratio Analysis. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 5(3), 179-187.
• CIHI (2009). Canadian Institute for Health Information. Report from the Third Health Indicators Consensus Conference 2009. https://www150.statcan.gc.ca/n1/pub/82-230-x/82-230-x2009001-eng.htm adresinden Kasım 10, 2020 tarihinde ulaşılmıştır.
• Costa, C., Freitas, Â., Stefanik, I., Krafft, T., Pilot, E., Morrison, J. & Santana, P. (2019). Evaluation of Data Availability on Population Health Indicators at The Regional Level Across The European Union. Population Health Metrics, 17(11), 1-15.
• Çetintürk, İ. & Gençtürk, M. (2020). OECD Ülkelerinin Sağlık Harcama Göstergelerinin Kümeleme Analizi ile Sınıflandırılması. Vizyoner Dergisi, 11(26), 228-244.
• Çokluk Ö., Şekercioğlu G. & Büyüköztürk Ş. (2012). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Değirmenci, N. & Yakıcı-Ayan, T. (2020). OECD Ülkelerinin Sağlık Göstergeleri Açısından Bulanık Kümeleme Analizi ve TOPSIS Yöntemine Göre Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(2), 229-241.
• Dubes, R. C. (1987). How Many Clusters Are Best—An Experiment. Pattern Recognition 20(6), 645–63.
• Erdal, R. (2006). Sağlık Nedir? DSPACE. Başkent Üniversitesi Akademik Arşiv Sistemi: http://acikerisim.baskent.edu.tr/xmlui/handle/11727/3848?locale-attribute=tr adresinden Eylül 10, 2020 tarihinde ulaşılmıştır.
• EUROSTAT (2017). Guide to Statistics in European Commission Development Co-operation. Manuels and Guidelines (2017 ed.). https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/8141546/KS-GQ-17-002-EN-N.pdf/6edae81c-f570-4174-b5c8-d8ba927e8e7e?t=1502955559000 adresinden Ağustos 10, 2020 tarihinde ulaşılmıştır.
• Everitt, B S., Landau S., Leese, M. & Stahl, D. (2011). Cluster Analysis, John Wiley & Sons, Ltd, United Kingdom.
• Ford L. (2018). Why do women still die giving birth?, The Guardian, https://www.theguardian.com/global-development/2018/sep/24/why-do-women-still-die-giving-birth#:~:text=According%20to%20the%20latest%20UN,roughly%20one%20every%20two%20minutes. Hair J. F., William J., Barry C. B., Babin J. & Anderson R. E. (2014). Multivariate Data Analysis, Pearson Education Limited, USA.
• Johnson R. A. & Wichern D. W. (1998). Applied Multivariate Statistical Analysis. Prentice-Hall, Inc.
• Johnson, R. A. & Wichern, D. W. (2007). Applied Multivariate Statistical Analysis. Pearson Education Inc.
• Kaufman L. & Rousseeuw P.J. (2005). Finding Groups in Data an Introduction to Cluster Analysis. John Wiley & Sons, Inc.
• Larson C. & Mercer, A. (2004). Global Health Indicators: An Overview, 2004 Canadian Medical Association or its Licensors, CMAJ • NOV. 9, 2004; 171 (10).
• Lorcu, F., Bolat, B. A. & Atakisi, A. (2012). Examining Turkey and Member States of European Union in Terms of Health Perspectives of Millennium Development Goals. Qual Quant, 46, 959-978.
• Milligan, G. W. & Cooper, M. C. (1985). An Examination of Procedures for Determining the Number of Clusters in A Data Set. Psychometrika, 50, 159-179.
• Mut, S. & Akyürek, Ç.E. (2017). OECD Ülkelerinin Sağlık Göstergelerine göre Kümeleme Analizi ile Sınıflandırılması. International Journal of Academic Value Studies, 3 (12), 411-422.
• OECD (2020, Aralık 25), Health Spending (Indicator). https://data.oecd.org/healthres/health-spending.htm adresinden ulaşılmıştır. OECD (2021, Ocak 02). Health. https://www.oecd.org/health/ adresinden ulaşılmıştır.
• OWD (2021, Ocak 20). https://ourworldindata.org/child-mortality Özdamar K. (1999). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi 2. Kaan Kitabevi.
• PAHO (2018). Pan American Health Organization. Health Indicators. Conceptual and operational considerations. Washington, D.C.., https://iris.paho.org/bitstream/handle/10665.2/49056/09789275120057_eng.pdf?sequence=6&isAllowed=y adresinden Aralık 20, 2020 tarihinde ulaşılmıştır.
• Reibling, N. Ariaans, M. & Wendt, C. (2019). Worlds of Healthcare: A Healthcare System Typology of OECD Countries. Health Policy, 123(7), 611-620.
• Sonğur, C. (2016). Sağlık Göstergelerine Göre Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Ülkelerinin Kümeleme Analizi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 6(1), 197-224.
• Sonğur, C., Kar, A., Teleş, M. & Turaç, İ. S. (2017). OECD Üye Ülkelerinin Sağlık Göstergeleri Açısından Etkinliklerinin Değerlendirilmesi ve Çoklu Uyum Analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 1-12.
• Şahin, D. (2017). Sağlık Göstergeleri Bakımından Türkiye’nin Avrupa Birliği Ülkeleri Arasındaki Yeri: İstatistiksel Bir Analiz. ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 55-77.
• Tatlıdil H. (1996). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz. Cem Web Ofset Ltd. Şti.
• Tchouaket, E. N., Lamarche, P. A. Goulet, L. & Contandriopoulos, A. P. (2012). Health Care System Performance of 27 OECD Countries. The Internatıonal Journal Of Health Plannıng And Management, 27(2), 104-29.
• TÜİK (2020, Aralık 25). 33711 Sayılı Haber Bülteni, https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33711 adresinden ulaşılmıştır.
• UNISEF (2020, Aralık 12). The Neonatal Period Is The Most Vulnerable Time for A Child, https://data.unicef.org/topic/child-survival/neonatal-mortality/ adresinden ulaşılmıştır.
• WB (2020, Kasım 20). Worldbank, Data Catalog, https://datacatalog.worldbank.org/ adresinden ulaşılmıştır.
• Wendt, C. (2014). Changing Healthcare System Types. Social Policy & Administration, 48(7), 864-882. WHO (1998). Health Promotion Glossary https://www.who.int/healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998.pdf adresinden Kasım 20, 2020 tarihinde ulaşılmıştır.
• WHO (2018). Global Reference List of 100 Core Health Indicators (plus health-related SDGs), https://score.tools.who.int/fileadmin/uploads/score/Documents/Enable_data_use_for_policy_and_action/100_Core_Health_Indicators_2018.pdf adresinden Kasım 20, 2020 tarihinde ulaşılmıştır.
• WHO (2020a, Aralık 12). World Health Data Platform, Indicator Metadata Registry List, https://www.who.int/data/gho/indicator-metadata-registry adresinden ulaşılmıştır.
• WHO (2020b, Aralık 12). The Global Health Observatory, https://www.who.int/data/gho/data/indicators, adresinden ulaşılmıştır.
• WHO (2021a, Ocak 02). World Health Organization . The Top 10 Causes of Death, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death adresinden ulaşılmıştır.
• WHO (2021b). More women and children survive today than ever before – UN report https://www.who.int/news/item/19-09-2019-more-women-and-children-survive-today-than-ever-before-un-report